Sporeni, Giuseppe Udine, fere 1490 - post 1562, carmina, carmina carm. carmina (Maria Alessandra Romanelli, tesi di laurea Università degli studi di Padova, 1979-80), section 1

Home Collections/Texts Perseus Catalog Research Grants Open Source About Help

Hide browse bar Your current position in the text is marked in blue. Click anywhere in the line to jump to another position:

4. ad Redemptorem nostrum

Ut tuas possim celebrare laudes,
Christe, sanctorum decus atque Olympi
Rector excelsi, faveas benigno
Candidus ore
5Et choris mater comitata sacris
Virginum et celsae faveant catervae
Laeta gestantes decorata sacris
Tempora vittis.
Verba commotis resonare fibris
10Invident nostro data iura plectro,
Sive devoto canimus beatas
Corde phalanges,
Seu poli motus speculamur alti
Aut sacros belli canimus triumphos
15Quos ab extremis retulit benignus
Claudius Indis.

5. ad Christiparam ode

Coelitum regina deum beata,
Quam Patris summi deitas creavit
Ut fores Nati genitrix patensque
Ianua coeli,
5Hoc tibi carmen, dea, dedicatur
Musa quod nobis cecinit paterque
Phoebus insigni redimitus alba
Tempora lauro
Quique supremum tenet altus axem
10Et polum dextra regit impotenti
Lucidoque altus solio recumbit
Rector Olympi:
Namque tu Patrem superum tulisti
Nullius labis vitiata nexu
15Et Deum nobis, pia Virgo, summum
Tu peperisti.

6. in festo divi Cristophori ode

Christe, sis felix faveasque dexter,
Nam pii laetum canimus tropaeum
Martyris sacrosque lyra triumphos
Dicimus alta,
5Qui mori pro te voluit cruenta
Caede supremosque pati dolores,
Ut coeli sedes peteret sacrique
Tecta Tonantis,
Stant ubi laetis superum cohortes
10Mentibus laudesque canunt Tonantis,
Ut domos Ditis peteret nigrumque
Frangeret Orcum
Seque ab umbroso barathro ad supernas
Duceret sedes et amica coeli
15Regna, quo nos post obitum reducas,
Christe Redemptor.

7. ad Deiparam Virginem

Quis queat digno celebrare versu
Virginis laudes meritas Mariae?
Sponsaque Christi meruit vocari
Cunctipotentis;
5Haec dedit nobis miseris salutem,
Ostium summi reserens Olympi,
Haec et umbrosi loca clausit arcte
Nigra barathri
Cum Deum regem peperit deorum
10Inter afflatum bovis atque aselli
Saepis in dura tugurique sede
Nocte silente.
Haec decus coeli nitidumque mundi
Sidus est, quo currere naufragantes
15Haud metu possunt, quoniam benigne
Audiet illos.
Gratiam quisquis cupit ergo habere
Huc cito cursu properet, canendo
Debitos cantus meritosque honores
20Virginis almae.

8. ad Omnipotentem Deum ode

Dexter humanam, Pater alte, gentem
Aspice, et pellas scelerata ab orbe
Bella Mavortis liceatque sancta
Vivere pace.
5Nullus et taedas violet iugales
Aut scelus tristis faciat cruente
Quod Remum contra furiatus olim
Romulus egit.
Saecla discedant pede non remisso
10Quae dedit terris simulatus ille
Iuppiter; per te redeant, precamur,
Aurea nobis.
Signa Martini, fidei datoris
Impiae, salsis pereant sub undis;
15Captus immani cadat hic hiatu,
O male, terrae;
Nosque sub signo mereamus isto,
Militat sub quo bona turba mundi,
Esse necnon et facias fideles,
20Christe supreme.
Augeat nemo male fidus huius
Perfidas turmas neque tam decorum
Deserat cultum neque Christianam
Religionem.
25Floreat terris, velut axe, iustus
Cultus in divos, metuant monarcham
Te pii cuncti, venerentur atque
Numina terris.
Iussibus Christi bonus obsequatur
30Cultor et trini veneretur ora
Ac Dei unius, timeant benignum
Laedere numen:
Namque fatali veniente Morte
Hoc tuis, Christe, o capies lacertis,
35Huius aeternam innocuus reviset
Spiritus aulam.
Ergo, mortales, male sana cuncta
Linquite et veri vice Christiani
Sitis et vestrae nimium saluti
40Invigilate.

9. de divo Ioanne Baptista ode

Vita priscorum lateat virorum,
Efferat saeclum numeris vetustum
Nemo, silvestrem taceant poetae
Egeriam omnes:
5Namque tot laudes deus hic meretur,
Ergo per totum celebretur orbem
Hymneis metris, modo thure sacro
Ara nitescat
Et demus magno bona verba divo,
10Linquat ingentes hilaris labores
Bos, metat nemo segetes adustas
Sole cremante.
Huic preces fundant pueri et puellae
Et senes curvi, mulier gravata
15Plurimis annis prece te fatiget,
Maxime dive.

10. in Passione Domini Nostri ode

Salve festa dies, nam tibi cantibus
Laeti Maeoniis carmina promimus
Sacrosque victori triumphos
Sidereo canimus Tonanti
5Quos hic Tartareis duxit ab hostibus
Dum Mortis timidae claustra perhorruit
Et regna liventis barathri,
Taenarium populatus Orcum.
Olim sponte sua lapsus ab aethere
10Sese virgineo clausit in ubere
Mortisque permisit, cruentus,
Vincla pati Deus impotentis
Ut nos e Stygia proriperet domo;
Exhausto petiit sanguine Tartara
15Victorque laetatus tritoo
Ad superas remeavit oras,
Qui nunc aetheriis in penetralibus
Stellanti solio subsidet arduus
Terrasque prospectat patentes
20Impavidus tumidosque fluctus,
Ac dextra nebulas concutit aspera
Horrendaque manu fulmina deicit
Innixus et ventos feroces
Aeoliis moderatur antris.
25Sed iam, Christe, precor, sollicitas preces
Lugentis miseri suscipias, Pater,
Ipsumque permittas fideli
Corde tibi celebrare laudes.

11. ad Redemptorem Nostrum ode

Mundi creator maxime, coelitum
Quo gaudet ingens turba potentium
Et rege laetatur superbo
Sidereusque polus triumphat,
5Audi, rogo te, vota precantium
Et nostra dexter munera suscipe
Adsisque iam lenis virisque
Supplicibus faveas, Redemptor,
Materna siquid profuit ubera
10Lactare sacrae candida Virginis
Et regna liventis barathri
Taenariasque adiisse rupes,
Ut nos ab umbris eximeres Stygis
Quos ante Pluto dirus inhorruit
15Saevaeque vexarunt prophanis
Eumenides facibus sorores
Ac flamma nigro sulphure contudit
Et Styx profundo consito limite
Orcique lugentes catervae
20Et Stygiae moderator aulae
Pallensque foedo Cerberus horruit
Vultu, paventis ianitor atrii
Ternoque concussit latratu
Tartareis metuendus oris.

12. ad divum Rocchum | ut a pestilentia tueatur precatio

Dive, luem hanc populis o Latiis averte precesque
Respice quas cuncti fundimus ore pio
Pestiferasque hinc pelle faces populique precantis
Membra salutiferis prolue, dive, vadis
5Infestosque, pater, digneris pellere morbos
Hunneosque ex hac peste tuere lares.
Utnia gens, salva es! Timeas nil, vota Tonanti
Debita iam sacro perfice: compos eris.

13. in festo Petri et Pauli ad Christigenas

Annua coelitibus redeunt iam sacra duobus,
Christigenis quibus est pax data supplicibus
Et quibus horrendi iacuerunt proelia Martis
Efferaque occubuit Palladis ira deae.
5Ergo hos devotis veneremur mentibus atque his
Ponite, mortales, debita thura focis.
Aurea namque dabunt humanae saecula genti
Permittentque sacri tecta subire poli.

14. deprecatio Iosephi Sporeni | naufragio pereuntis ad Beatam Virginem | et responsio Virginis ei opitulantis elegia X

¹ "Virgo o siderei regina superba Tonantis,
Cui datur aetherei sceptra tenere poli,
Felici praesto sis alite dextraque saevis
Fluctibus oppressam dirige, Virgo, ratem!
5En mediis peritura gemit iam puppis in undis
Et iacet in tumido fracta carina salo;
Ecce negant tutos contraria flamina portus
Et gravis optatam denegat aura viam
Nullaque ferventes contendunt carbasa fluctus,
10Undique sed tumidi perstrepit unda maris.
Me miserum, Stygias opus est nunc ire per undas
Nigraque Tartarei visere regna dei,
Umbrosas habitare domos et Cerberon altis
Quassantem barathri maxima regna sonis!
15Ergo tanta meae meruerunt crimina vitae
Damna, ut tam subita morte miser peream?
Parcite iam, quaeso, iam parcite fluctibus undae
Et sinite optatos tangere puppe sinus
Et date iter placidum salvamque adducite navem
20Insanamque, rogo, ponite saevitiam.
Littora iam valeant patriique valete penates:
En pereo et rapidis me rapit Auster aquis".
² "Quid quereris? Dea sum, genitrix quae magna Tonantis
Dicor et aetherei praegenuisse Deum
25Et coeli regina vocor; me regia divum
Gaudet quae aetherio lumine cincta micat.
Nil timeas, tibi opem pereunti maxima porto.
Pone metus, salva est puppis et unda tacet.
Vade age, et aetherio iam debita vota Tonanti
30Perfice et incensis da pia thura focis".

15. ad Deiparam Virginem Mariam elegia XI

Salve, Virgo Dei genitrix sanctissima, cuius
Ex utero nobis Spesque Salusque data est.
Quis laudum posset praeconia summa tuarum
Scribere? Tu meritis sancta vocare tuis,
5Te celebrant omnes, felix materque beata
Diceris et titulum virginitatis habes.
Perdiderat quodque Eva nocens et perfida fructu
Ipsa redimisti fructibus, alma, tuis.
Te chorus angelicus veneratur, te pia semper
10Turba prophetarum, diva Maria, canit.
Te qui martyrium perpessi quique sequuti
Sunt Christum laudant mirificeque probant.
Agmen virgineum coelestumque inclitus ordo
Omnis te extollit laudibus innumeris.
15Te solam voluit matrem qui regnat Olympum
Aequoraque et terras, aethera quique regit;
Quique etiam mundum distinxit ab aere et ignem
A ponto necnon cuncta creata dedit;
Cui tandem omnigenae parent qua lumine Titan
20Exit et Oceani qua renovatur aquis.
Clarior es Phoebo, medium quum luce per axem
Fecit iter, nimbis nec tegitque polus,
Astrigeri regina potens et maxima coeli
Porta salutaris nec tamen immerito:
25Noctivagos etiam superas splendore relucens
Ignes; chrisolitis es, pia, fulgidior.
Te propter matrem disiecta idola fuere,
Fallebant quoniam fraude dolisque viros.
Iuppiter amisit coelum nec fulmina mittit
30Amplius et Venerem despicit alta Paphos
Iunonemque Samos, necnon Ditemque Mycenae
Diffugiunt, spernunt Pallada Cecropii
Et Latonigenae periere oracula Phoebi.
Nunc demum nulla est vana superstitio:
35Omnes te gentes cum Gnato, mater, adorant
Esseque tu cunctis anteferenda meres.
Haec tibi pauca meo tenui, sanctissima, versu
Scripsi, ne nostri non memor esse velis,
Innumerae quamvis aliae sint et tibi laudes
40Materia nostrum et ingenium inferius.
Ut mihi concedas, Virgo, non maxima Croesi
Regna peto aut Phrygio ditior esse Mida:
Sed tantum ut merear puro te pectore semper
Diligere et summa te pietate sequi.
45Hanc animam et postquam vitam corpusque relinquet,
Te precor, accipias, Virgo, benigna manu
Et dignere meis intexis versibus et si
Doctrinae immunes sunt gracilesque nimis.
Namque mihi certum est, dum spiritus hos regit artus
50Semper te et Gnatum glorificare tuum.

16. de divo Ioanne Baptista

Cessent antiqui Phoebi celebrare poetae
Numina vel falsi saxea monstra Iovis,
Aurea nec laudent Capitolia, Terminus unus
Cum Iove ubi colitur. Pagina vana, tace;
5Effer Baptistam super ardua sidera divum.
Hic clarus tantis laudibus esse meret
Qui, dum vita data est, solis in saltibus asper
Vivebat, rigidos nec metuebat apros
Nec fulvi horrescens trepidabat hic ora leonis,
10Igne Iesuaeo sic calefactus erat.
Quin etiam ut Christo serviret in urbe parentes
Divinos liquit tactus amore Dei.
Hoc facere assuevit cum vix compleverat aevi
Lustrum: consimi1is quis puer huius erit?
15Iccirco ignoro quibus illum laudibus aequis
Decantem aut cantus quod queat esse caput.
Quomodo divinum potero laudare Ioannem
Cum tenue ingenium sit mihi et ars tenuis?
O utinam possem bombis aequare Maronis
20Hunc versum aut elegis, candide Naso, tuis!
O aut gustassem teneri modo dulce Philetae
Flumen ut hunc quirem carmine ferre deum
Cui me devinctum fateor, quia fundere numquam
Ante Deum gratas desinit ille preces.

17. eruditissimo adolescenti Petro Aleandro | Iosephi Sporeni Scodrensis ad Beatam Virginem hymnus

Quo mea Partheniae decus allatura coronae
Musa ruit? Cui nostra fluunt praeconia? Cui se
Pura verecundo summittunt carmina vultu?
Petre, tibi; nam sidereae candentia matris
5Templa foves plenaque deos veneraris acerra
Ante omnes; tum Assyriae suspensa puellae
Tecta et Idumei venerabile numen Iesus
Innata pietate colis castumque beatae
Sectaris virtutis opus nec degener alti
10Nomen Aleandri docta complecteris ulna.
At tu (Pieriae nec enim cano dona Thaliae)
Pande serenati sacrata palatia coeli,
Diva Palaestino spectabilis unica partu,
Ipse tuas donec propero sincerus ad aras,
15Vinctus honorata felicia tempora lauro
Intendoque tuum fidibus proferre canoris
Numen arenosi quo fervida littora ponti,
Quo Ditis regna alta tremunt Stygiaeque lacunae.
Spargite odoratos, pueri, simul undique flores,
20Accensis date thura focis; bona dicite, matres,
Verba nec abiecta quisquam neget ire lacerna
Incomptisve comis moestoque accedere vultu,
Scilicet ut superae precibus pia numina placet
Virginis et iustas divorum leniat iras.
25Ipse ego, Sidonia velatus pectora palla
Vocalique lyra plectroque insignis eburno,
Diva, tuas referam laudes. Vos flamina, venti,
Ponite et Aeoliis mites procumbite in antris,
Tuque pares da, terra, vices pontusque procellas
30Comprimat undantesque sinus tutumque per undas
Praestet iter nautis optataque ad aequora mitis
Evehat et timidis pateat via tuta carinis.
Ite procul nigrae fulgentemque aethera nubes
Linquite et auricomi radiantia lumina Phoebi
35Per puras sinite ire vias currusque nitentes
Terrenos lustrare globos et curva profundi
Littora stagnantesque lacus camposque virentes.
Sed quid id est? Video rutilas descendere coelo
Lampadas, inflexo quas poplite Phoebus adorat
40Aurato temone sedens. Procul ite, profani,
Ite procul, nam Virgo sui petit atria templi
Angelicis stipata choris. Quam sacra coruscis
Membra nitent radiis, facies quam pulchra decensque,
Virgo, tibi est! Flavi rutilant diademate crines,
45Phoebeis sunt ora magis radiata quadrigis
Arctoaque Helice Phaethonteisque favillis
Splendidiora, quibus rerum telluris alumnae
Arsit opus penitusque ipsorum arx alta deorum
Neptunique domus cumque ipsis Naides undis
50Et Thetis et Triton atque humidus ora Palaemon.
Non tantum Cynosura micat, non candida Phoebe
Nocturnos agitans currus cum forte sereno
Nubila sunt deiecta polo, cum turbidus Auster
Ingentes posuit flatus placidusque sub antris
55Incubat Aeoliis nec ponti murmura miscet
Silvarumque comas strepitu ferit Africus alto.
Adde quod Eoos superas candore nivales
Marmoreamque Paron; superum te ductor honore
Omni insignivit sacrisque incudibus arte
60Excoluit mira et divino pollice finxit
Formavitque volens. Hic te natalibus unam
Sordibus excepit primaeva ab origine mundi
Criminibusque aliis. Sed quid praeconia formae,
Virgo, tuae referam? Cedunt tibi sidera, cedunt
65Coelestes tibi, diva, chori, nec maior in astris
Te manet excepto superum rectore deorum.
Ille quoque Empyrii delapsus culmine coeli
Divinos clausit tua sub praecordia vultus
Mortali sub fronte latens, ut scilicet omnes
70Damnatorum animas superis imponeret oris
Tartarei Deus exuviis Phlegethontis onustus
Atque triumphatis insignem manibus Orco
Victor agens praedam coniuratasque cohortes
Quas pater illicitis epulis damnaverat Adam
75Dum cupit, heu, nimium carae indulgere maritae.
Felix illa dies magni qua Conditor orbis
Te matrem Nato elegit voluitque subesse
Cuncta creata tibi. Probitas hoc, diva, fidesque
Hoc tua virginitas meruit; te namque reperta est
80Sanctior haud mulier totum quaesita per orbem,
Divina melius quae religione beatos
Excoleret coetus vel custodiret honores
Sanctaque iussa deum. Teneris tu, Virgo, sub annis
Templa frequentabas et munera grata deorum
85Spargebas calathis violas et serta per aras
Ardentesque focos; genitrix hoc sancta docebat
Longaevusque pater Ioachim curvatus ab annis
Hebreaeque nurus. Tunc te inviolata Tonanti
Pectora sidereo referunt sacrasse torumque
90Promisisse deis et virginitatis honores.
Non tibi mortales thalami taedaeve iugales,
Non cantatus hymen, tibi non laudata fuere
Foedera vel socii cura conubia laeti:
Coeperat aethereus, Virgo, tua membra Cupido
95Et te divino vinctam retinebat in aestu,
Vincla recusabas nec tu tam grata, sed illi
Gaudebas dare colla magis nec lusit inani
Te spe sanctus Amor. Casta nam condidit alvo
Regnatorem orbis terraque marique potentem.
100Ergo serenato divum tibi nuncius ore:
"Mater, ave, - dixit - supremi conscia fati,
ante alios probitate homines felicior una
Et superis dilecta magis. Tu numen Olympi
Concipies utero, quod vasta cacumina coeli,
105Quod capere unda nequit tellusque Erebique tenebra
Et Stygii regna ima Iovis, tuus unde gementes
Eripiet fetus populos, cum viscera clavis
Fixus anhelantemque animam spirabit in auras
Et trahet extremam moribundo pectore mortem".
110Summe sator rerum, qui nutu maxima terrae
Fundamenta quatis, qui coelum et numina torques
Rauca maris nubesque regis ventosque feroces,
An maiora tuae poteras dare praemia matri
Quam complere suum divino semine ventrem
115Teque sub illius componere pectore? Felix
Virgo, iterum felix, cui summae contigit uni
Maiestatis onus sancto circumdare tergo
Hancque simul partu vacuas producere in auras,
Natura admirante, nimis rursusque perenni
120Virginitate frui et nullos sentire dolores
Dum pareret castaque Iovem demitteret alvo.
Prisca Dioneae cedat reverentia matris
Et magnae Iunonis honor, nec Delphica Phoebum
Templa colant, nec Creta sui veneretur alumni
125Numina, nec Libyci resonent responsa tonantis
Quaeque rudes fallunt populos oracula, nec sit
Ulla fides avibus, volucres nec providus augur
Consulat aut ventura canat spirantibus extis.
Cedat opis Stygiisque ferat responsa catervis
130Ore Themis falso, nec te, Saturne, Latino
Roma tholo celebret: tua nam sublimia Christus
Numina prostravit totoque fugavit ab orbe
Dictaei vexilla Iovis Bacchumque sub ipsis
Lyncibus oppressit, Venerem summersit in imis
135Fluctibus et propria Bellonam contundit hasta,
Quicquid et antiqui fuerat mentita propago
Temporis et quicquid falsas coluere per aras
Thure rudes populi, latuit quos vera superni
Maiestas Patris et fidei reverentia nostrae
140Quam tibi profuso firmavit sanguine Christus,
Prostrata veterum iam religione deorum.
Cedant Bistoniae metuendae Palladas arae
Externa quae caede madent nec sanguine Phoebe
Gaudeat humano, Scythicae velut incola terrae
145Scaeva Thoanteae veneratur templa Dianae
Crudelesque colit flammas, Baccho nec adusti
Thura ferant Indi, Saliis nec cura Gradivi
Sit, nec thura Phryges Cybeleia tecta frequentent
Labdaciasque nurus rapiant trieterica Bacchi
150Sacra, nec Ogygiis incumbant Maenades aris.
Tu quoque Niliacas Io celebrata per urbes
Sis procul et tua templa ruant ac cornibus Apis
Concidat auratis, quin et canis ora genasque
Ponat Atlantiades, nec se se iactet Osiris
155Inachidos servare torum. Quid tympana prosunt
Vestra? Aegypte, rudes populos praevertere tentas
Et superum irritare Iovem, qui lapsus ab astris
Humanae voluit sufferre incendia gentis
Duraque fata pati, nigris ut faucibus Orci
160Mortale eriperet genus et super astra locaret
Felices animas. Num duro adamanta creata
Corda geris silicesque graves sub pectore condis?
Vidisti hunc toties superum praecepta docentem
Assyriae per templa viae, tamen esse creatum
165Coelesti genitore negas et Virginis almo
Ubere conceptum. Non te miracula, non te
Magna docent hunc esse Deum subolemque Tonantis?
Virgo, decus superum, tenebrosam discute noctem
Hebraei ex oculis populi radiisque coruscis
170Pelle procul nebulas, ut Nati perfida noscat
Turba tui numen, piget, heu, tot adire sub umbris
Tartareis animas Stygiasque videre lacunas.
Vos quoque sidereum quibus est fas noscere Patrem,
Christigenae, geminas ad coelum tendite palmas
175Et votis placate deos ne tanta perire
Agmina Idumaeosque velint damnare nepotes
Invisumque genus. Populo tu, Virgo benigna,
Parce tuo, nec enim mortales despicis aegros
Ad tua cum positis redeunt sacraria culpis;
180Praeterea Idaei furias contunde minaces
Regis, Aventinae qui ferro exscindere molis
Fundamenta parat Romanaque moenia et arces
Hesperias ruere et Christi extirpare ministros.
Illis vel potius sacra baptismatis unda
185Natales maculas infandasque ablue sordes:
Namque tuum facibus Stygiis accensus ovile
Persequitur totumque acies extendit in orbem
Et fatui Maumethis opes sceptrumque potentis
Appetit Ausoniae, nec quisquam castra tuetur,
190Diva, tuosque lares pariter civilia lassant
Proelia Christicolae et proprios bellantur in artus
Et totis miseri decernunt viribus almae
Imperium Italiae. Germani hinc accola Rheni,
Arduus excelsoque elapsus vertice Dacus
195Hispanaeque acies concordia signa ferentes;
Illinc aligeri surgunt vexilla leonis
Fluctibus Hadriacis Rhodano comitata frementi;
Dumque videt magno nutantes pondere fasces
Hesperiae, Getici moderator maximus auri
200Bella parat nobis et fatum immane ducesque
Provocat Ausonios armis Christique phalanges
Cedit atrox Virgoque tui sacraria templi
Arcanosque aditus violentis caedibus implet.
Heu scelus, heu crudele nefas! Hunc saepe frementem
205Pannonius sensit, rapidum quique incolit Histrum
Illyricosque amnes; hunc Sparta, hunc clara Corinthus,
Epiri hunc tremuere lares, hunc Pharsala tecta
Emathiaeque urbes tuque, o memoranda per omnem
Scodra parens orbem, Cadmeiaque arva Samosque;
210Hunc nuper Phoebea Rhodos, Rhodos illa frementem
Expavit regique novo servire coacta est.
Quid moror? Hunc lato tellus complexa profundo,
Hunc ipsi Antipodes metuunt, quos nuper Hiberus
Classe adiit valida tumido devectus ab aestu;
215Hunc Persae Scythicique amnes nixusque fugaci
Parthus equo trepidat. Latis huic Africa campis,
Huic paret Iudaea phalanx, huic Memphis et altae
Confusus Babylonis apex et decolor Indus.
Non tamen his contentus hic est, Capitolia demens
220Tentat et augustos cupit incestare penates;
Et nisi opem nobis pede tu fers, diva, secundo,
Voti compos erit totumque subegerit orbem
Ense cruentato. Sed tu, placidissima Virgo,
Christicolas tutare tuos aequisque phalanges
225Iunge tuas animis civiliaque arma reconde.
Imperet Arctois tumidus Germanus in oris
Et Tagus Hispanos curet frenare maniplos;
Gallia trans Alpes, pacato Marte, ministret
Iura suis populis, Venetus quoque sceptra suasque
230Possideat contentus opes: sic cuncta quiescant
Regna, nec imperii populis sit tanta cupido,
Quin etiam Aetolii rapiant temeraria fratres
Dogmata Eleutherii fugiendaque iussa, nec ullus
Coetus ad hunc properet; vanescat quaeque per orbem
235Falsa superstitio, Christum colat omnis honore
Thuris et ardentes veneretur Virginis aras.
Ast ego Cirrhaeo demens expulsus ab antro
Insigni plectroque carens, nec concitus oestro
Pierio, nec Pegaseis saturatus ab undis,
240Ulterius tua, diva, canam praeconia? Quae non
Heroae clangore tubae Rhodopeius Orpheus
Tolleret Ascraeusve senex aut Pindarus ipse
Enthea plectra sonans, vel qui suprema Pelasgis
Busta dedit Laiique pias compescuit umbras.
245Sed satis haec tenui tibi sit lusisse cothurno,
Stellantis regina poli, primordia Phoebi.
At me longaevos si ducent fata per annos,
Te posthac maiore tuba et maioribus ausis,
Diva, canam. Non me divini Musa Maronis,
250Non me Dulichii vincet cantator Ulissis:
Virgineo dicam superi te membra Tonantis
Concepisse utero et liquidas fudisse sub auras,
Dicam et Avernales te formidare catervas
Et nigras sine sole domos umbrasque silentes
255Insuper et magni referam natalia Christi
Et crudele necis genus et crudelia vitae
Fata suae poenamque crucis geminosque latrones;
Inde triumphales super ardua sidera currus
Ordiar advectos Ditemque in regna gementem.
260Tu modo, diva, meo tristes e pectore curas
Letiferosque fuga sacro medicamine morbos
Nostraque fac rata vota, precor, semperque perenni
Permittas nos pace frui, dum vescimur auris,
Vivere dum nos fata volent tetricaeque sorores.
265Post obitum flammata super convexa locabis
Et dabis aeternos coeli inspectare meatus.

18. Redemptoris Nostri Genethliacon

Parthenio labentem utero (coelestia postquam
Atria deseruit maiestatemque parentis)
Progeniem proferre paro. Gravat ardua vires
Calliope tenuique negat succumbere plectro;
5Ambracii gravat ora dei teque alta moventem
Chaonia, Sporene, tuba superosque rudenti
Irritantem auro et castae ornamenta puellae.
Unde tibi fluit haec pietas, Pater optime divum?
Unde tibi tam mitis amor? Num diligis orbem?
10Num curae tibi nostra salus? Labat ecce quieti
Ora poli tardique hebetant nascente Triones
Te nascente, Puer, septenique ambitus astri
Tectaque divorum flammantia. Tu mihi tantum
Pande, precor, pietatis opus, qui sidera nutu
15Concutis, ardenti formasque tonitrua coelo,
Cunctarum genitor rerum, cui provida paret
Natura humanumque genus, si te artibus olim
Odrysiis procumbentem grato ardua fovit
Scodra sinu, quom Strymoniis Mars impius armis
20Ingrueret, si Threicio pius obstitit orbi
Armato Sporenus equo et tentoria forti
Prostravit Pangaea manu Turcasque rebelles.
Merserat aeterna primum sub nocte parentem
Rex magnum sortitus ebur magnumque deorum
25Concilium et geminos terraeque marisque recessus.
Merserat, atque ipsum Stygio acclinaverat atro
Seposita pietate carens. Illum atra gementem
Circum stagna Deus prospexit ab aethere seque
Vocibus his media clamantem in valle barathri:
30"Ergo per aeternos crimen produxerit annos
Fas odii, Pater alme, tui? Stygiisque piabit
Suppliciis infanda meae commissa maritae?
Ergo etiam seris promissa nepotibus instat
Poena gravesque umbrae? Sic surget inutilis aevo
35Progenies? Quae meta manet, quae meta laborum?
Qui finis poenaeque modus? Satis hausimus Orco
Supplicii; iam fulgenteis da cernere coetus
Astrorum, iam purpureo nos ingere coelo,
Omnipotens. Quid namque hominem formasse iuvaret,
40Quid terras variisque orbem pinxisse figuris,
Si mortale genus Cocytia regna subiret
Et numquam aethereas divorum cerneret arces?
A! quanto melius tali incubuisse figurae
Esset et ardentem vidisse Hyperiona numquam,
45Quam sic aeterno umbrarum succumbere leto
Atque aurae expertes sub nocte iacere profunda!
Ergo agedum misera quamprimum hac valle malorum
Eripe nos, si digna peto, si qua emicat axe
Cura mei". Sic orabat lacrimabilis Adas,
50Sic Eva, sic caesus Abel Phariaeque sorores
Et Moses longusque Hebraei sanguinis ordo
Instabant fieri et veniam clamore petebant,
Psalmiferi tamen ante omnes vox rauca parentis.
Annuit his Genitor: coelo volat ocius alto
55Nuncius aptatis suffultus pectora pennis,
Divorum mandata gerens, terrasque volatu
Ambiit et Syriis tandem citus astitit oris.
Ceu picti regina chori volucrumque per auras
Et coeli convexa ruit, siquando Caystri
60Per ripas errare vagos perspexit olores,
Per littus, Penee, tuum et vernantia Tempe,
Plaudentes illi per amoena vireta vagantur
Et dulces grato modulantur murmure cantus,
Illa ignota ruit mediumque per aethera cursus
65Tendit et ignaris subito ferit inguina rostro;
Haud secus alatis pedibus Iove missus ab ipso
Angelus astriferi linquebat culmina coeli
Candenti nimbo effulgens. Hunc limbus obibat
Atque humeris iubar exortum vultuque sereno,
70Huic roseus fulgebat apex. Iamque aurea iussae
Tecta deae iussasque notaverat ordine postes,
Quom procumbentem secreta in sede puellam
Aspicit et superos votisque animisque moventem.
Ergo illam sic pronus adit, sic pronus adorat:
75"Salve, cura deum, supremi conscia fati,
Aeterno dignata toro thalamisque deorum.
Salve agedum, salve (ingeminat) Virgo optima. Nam te
Orchomeni excepere deae; tibi gratia fulsit
Stellanti demissa polo, venientia cuius
80Numina concipies uterique in parte locabis
Promeriti, simul auricomis tibi fulserit astris
Omnipotens alvumque pio ditabit honore.
Ne dubita; sic fata iubent, sic imperat ille,
Ille sator rerum, cuius tibi maxima pando
85Iussa. Illum paries Natumque vocabis Iesum.
Haec coelo decreta manent; tu iussa deorum
Exequere et thalamis aethrae gemmantibus infer
Lethaei populos haerentes faucibus Orci
Optatoque extende polo, quoi maxima quondam
90Iura dabis coetu divorum evincta superbo".
Dixerat; illa genas deiecit et ora rubore
Tincta verecundo communi fixit alumnae;
Haec volucri tunc orsa deo atque haec pectore fatur:
"Fatidicos haec saepe choros veteremque meorum
95Progeniem et multo bacchantes numine vates,
Arcano puer orte polo, monuisse notavi,
Venturum monuisse Deum quem pectore virgo
Conciperet non umquam avido complexa marito,
Non Paphio combusta rogo. Sed quis mea tanto
100Pectora digna Deo tantoque putasset honori
Aequa? Veni iam, sancte Puer, teque ingere nobis,
Maiestas horrenda, veni mundoque salutem
Lustraque Lethaeis felicia gentibus affer.
Hoc (ut opinor) erat; sacrisque pulsus ab aris
105Secessit genitor lacrimans urbemque reliquit
Cum grege rura petens et devia lustra ferarum,
Quandoquidem nullos subolis produxerat usus
Et fetus canae solatia longa senectae.
Ergo abiit curvisque recessit moestus in antris,
110Illum omnes famuli atque abducta armenta secuti.
Postquam altum est emensus iter, pia numina gratam
Exorabat opem solabaturque timores.
His rerum Genitor precibus commotus ab alto
Grata meo statuit solatia ferre parenti.
115Nox erat et nitidis radiabat Cynthia bigis
Germanum succincta iubar, tum lumina somno
Fessa dedit senior, blandam traxitque quietem.
Ecce autem aethereus sopitum nuncius illum
Missus adit, tum sic nocturna silentia rupit:
120"Iam luctus, pater, ingenteis, iam comprime raucos
Ore modos gemitusque tuis procul artubus obstet.
Sunt tua nam rata vota; dabit tibi Iuppiter omne
Quod cupis atque tuae rara incrementa maritae
Divinumque extendet opus, quippe exeret alvo
125Convexi sceptra alta poli, datus unde hominum rex,
Unde erit amissae populis via parta salutis.
Surge igitur teque his tandem citus eripe curis
Antiquamque domum repete antiquosque penates.
Et ne vana putes superum mihi pandere Patrem,
130Accipe signa atque haec longaevo in pectore conde:
Auratae simulac portae incrementa subibis
Fessus, ibi cernes dilectae coniugis ora
Et dulci teneros fletu amplexaberis artus."
Sic orsus celeri repetit vaga sidera cursu
135Nuncius alatisque volans per inania plantis
Stellanti tandem Genitoris constitit arce.
"Hinc me progenitam referunt, hinc laeta parenti
Gaudia natalis noster demisit utroque.
Illi me summo primum vovere Tonanti
140Pollicitique meae sunt virginitatis honores.
Ex illo sacrorum adytis rituque deorum
Accubui et superis mentemque animumque paravi.
Quare si nostri pia promeruere labores
Numina et omnipotens ita fata recensuit auctor,
145Accipio quaecumque iubet nec dicta recuso".
Haec effata manus geminas ad sidera multa
Cum prece diva tulit circumplexumque profundas
Neptuni Glaucique domos et Tartara terris
Abdita venturumque pie veneratur Iesum.
150Angelus interea velox ad celsa volavit
Tecta poli et motis coelo se immiscuit alis,
Qualis inexpletae post bella exhausta catervae
Deiectosque polo socios fratresque rebelles
Candida divinae transcendit limina portae.
155Protinus Omnipotens (nec enim cunctatus) amatae
Corda deae subiit castoque sub ubere laetus
Occuluit se se atque altos Puer abdidit artus
Mortali sub fronte: Puer, coelestis origo,
(Aspicite) humanum non dedignatur amorem
160Nec temnit duras pro nobis pendere poenas.
Ut cupit elato Patris abscessisse meatu
Terrenasque habitare casas mundique salutem
Primaevumque nefas violento exolvere fato,
Ut celer ex alto ruit aethere parvulus Infans!
165Quem petis, alme parens? Patriae num deseris aulae
Tecta metu? Num terrigenas fugis? An tua forti
Porphyrion dextra quatit atria? Cedite porro,
Cedite, qui nivei convexa micantia coeli
Oromedonteae dura extimuisse putatis
170Tela manus Ceumque animis super astra ruentem
Atque giganteis olim affectata ruinis
Templa poli et gelidae subnixum Pelion ossae.
Mens etenim quam caeca foret quamque impia nobis,
Religio queis vera micat, si turpia summos
175Arma deos atque anguipedum concordia fratrum
Agmina formidasse atro gavisa triumpho
Turba putet manesque pio insultasse Tonanti.
Namque procellosi proclives gurgitis undas
Neptunique domos canosque Palaemona fluctus
180Ore exhalantem Puer, hic Puer, inclita coeli
Progenies terramque domat Stygiasque lacunas.
Ille manu roseo surgentem Phosphoron igne
Firmat et Aeolio spirantes carcere ventos
Ille fugat, nubes rursusque per ardua vasti
185Producit convexa poli turbatque vehitque.
Hoc mandante vagos agitat per inania pulcher
Phoebus equos promitque diem mortalibus almum.
Quis geminat longas firmato Hyperione luces
Castra Palestinae saevo dum Marte phalanges
190Adversasque domant acies hostemque rebellem?
Prothea quis Glaucumque senem pelagoque sonantem
Aequorea Tritona tuba vitreasque sorores
In varias deduxit aquas tutumque catervis
Fecit iter profugis atque agmina dira sequentum
195Fluctibus oppressit iunctisque reclusit in undis?
Tu, Pater omnipotens, prohibes qui ad sidera duci
Confusae Babylonis opus Phariique repellis
Damna ducis turpique tuos ditione ministros
Eripis atque hostes infesto vulnere mulctas.
200O facilis pietas, superi tu ne auctor Olympi,
Divinas exosus opes, mortalia carpes
Viscera et humanos non dedignaberis artus
Parcarumque subibis onus mortisque frementem
Aspicies aulam pallentisque agmen Averni?
205Queis, Genitor, meritis tam maxima dona meremur,
Infecti maculis praecordia caecaque mentis
Consilia et foedas volventes pectore curas?
At non sic primi potuisset pendere poenas
Criminis e divis unus, quicumque fuisset,
210Nigrantesque Erebi regna eduxisse catervas
Ad superi convexa poli? Pugnantia divum
Sed quid fata queror? Te, magni conditor orbis,
Primaevum delere nefas luctuque maniplos
Iuvit anhelantes coelo imposuisse nitenti.
215Nunc igitur velox candentem verticis orbem
Aetherei et superae vitas commercia turbae
Virgineumque petis thalamum condisque sub imo
Ubere nectareo flagrantia pectora succo.
Nec te tam durae terrent incendia mortis
220Quam parat insonti palmosae cultor Idumes,
Nec te fata crucis nocturnaque verbera, nec te
Saeva coronato gaudentia serta capillo.
Cuncta, Deus, pateris mortali obnoxia turbae,
Frigus et Arctoae pallentia murmura brumae
225Oleniumque pecus quosque auget Syrius aestus
Letifer et magnus Nemees frondentis alumnus
Massylique gregis perspectaque sidera nautis.
Tu Bacchum Cereremque capis durosque labores
Invicto suffers animo maeresque timesque.
230Tu mortem, tu fata subis. Salve, inclita divum
Progenies columenque Iovis, quoi Tartara et ignes
Inferna de puppe Charon manesque triumphos
Expediunt; salve, terrisque labantibus adsis.
Non sic Palladia Codrus pro gente subivit
235Fata lubens terraeque imos extinxit hiatus
Curtius, ut magni durarent tecta Quirini,
Armato subnixus equo manesque petivit
Quique Palatinum prostratura agmina Martem
Taenaria roravit aqua, occursantia postquam
240Per noctem mandata tulit, Mavortius unde
Tela adversa furor patrio summisit honori
Hostilesque neci turmas dedit acer et omnes
Obnitens acies concepta perdidit ira.
Iam cedat Phoenissus honor pietasque per urbes
245Nota Palaestinas quique assurgentia ferro
Colla dedit patrio fatisque cohaesit iniquis.
Sed quo mente feror? Nunc recto tramite coeptum,
Alme parens, peragamus iter blandisque feramur
Fluctibus et tandem optata potiamur arena.
250Iamque propinquabant arcani tempora partus
Virginis et gravitas uterum matura premebat
Divinusque sacro sub pectore creverat Infans.
Olli (si qua fides magnos fovet abdita vates)
Augustus Latio surgebat in astra triumpho
255Romanosque alto gestabat vertice fasces
Et magni incrementa orbis. Nam candida Martis
Aethiopesque piique Arabes Gadesque cadenteis
Circumplexae aestus Arctoique accola Rheni
Signa extollebant, Phrixeoque abditus axe
260Cultor et arenteis Libyae qui prospicit amnes.
Dumque ille immenso capita assurgentia mundo
Nosse cupit quae frugifero terra arctat hiatu
Quaeque procellosis Neptunus circuit undis
Cymothoeque udas solita emersisse carinas
265Ore, triumphatum censeri edixerat orbem.
Protinus Aeoliis se se Fama extulit antris
Iussaque magnanimi per totum Caesaris orbem
Fert cita convexique volat per inania coeli
Et totos peragrat populos Arctonque rigentem
270Bactraque et extremos orbis pervenit ad Indos
Sauromatasque Getasque et ovantem murmure Nilum
Ac quacumque vagis sonat amnibus Amphitrite.
Et iam praecipiti ridentia prata volatu
Et latas terrarum urbes et moenia duros
275Eiectura hostes transcenderat et cava coeli
Nubila, quom magno custos delectus alumno
Et tibi, diva parens, per inania vidit euntem
Stridentemque alis augustaque iussa ferentem;
Continuo mandata aperit monitusque puellae
280Caesaris atque animo quae sit sententia poscit.
Illa pio sic orsa deo: "Quacumque meantem
Sectabor te, magne parens, seu te ultima Thule
Accipiet sive occidui regna invia ponti
Sive coloratos potius transcendis ad Indos
285Cimmeriumque chaos, illisve allaberis oris
Quas Titan, nostro postquam secessit ab orbe,
Lustrat et ardenti semotas circuit ore,
Seu tua Trinacriae spectabunt ora volucres
Aetnaeos complexae aestus, qua Scylla frementi
290Atracios movet ore canes quaque abdidit ingens
Alcides canae monstra importuna senectae.
I praeceps quo fata trahunt quoque imperat aulae
Servator, pia Roma, tuae et cedentia retro
Phoenissi linque arva iugi. Non longa moratur
295Me via te ducente, pater, licet invia lustres
Scironis saxa atque inamoeni tecta Procustis.
En blandum sulcamus iter. Vos praevia latae
Ite, Dei incrementa, viae queis grandia Caesar
Molitur iussa et latum diffundit in orbem.
300Vos famuli properate, viam pia fata secundent.
Hoc tantum mea membra gravat, quod fetus ab imo
Ventre exire parat coeloque educere vultus
Et iam pulchra novem complevit Cynthia menses
Atque vago novies renovavit cornua gyro
305Nocturnos agitans currus: hic terminus haeret
Quo subolem proferre piam et surgentia vasto
Exta polo et triplices teneor iaculantia flammas
Brachia Latooque effundere numina partu.
Vestra tamen comes ire paro; vos cuncta parate
310Opportuna viae celerique incumbite cursu".
Dixerat; illam animi securam et magna ferentem
Numina divinos onager sortitus honores
Suscepit patriaque haerentem eduxit ab urbe:
Talis Agenoreo Europe subnixa iuvenco
315Dictaeas tranavit aquas Idaeaque venit
Rura timens falsique bovis cervicibus haesit.
Quid, dea, tam demissa petis? Quid sordida tractas
Frena manu foedique gregis moderaris habenas?
Phoebeae cape lora iubae, cape tarda Triones
320Plaustra et tergeminae, Virgo, aurata esseda Lunae.
Dum iussum metiris iter Syriamque peragras,
Praecedunt famuli et sociis se passibus infert
Longaevus senior tardoque senilia gressu
Membra movet baculoque labantes sustinet artus;
325Bos quoque eis socius fit euntibus. Hoc dea coetu
Ibat et Assyriae vernantia rura legebat
Stagnantesque lacus et odoros undique campos.
Et iam Bethlemiae fortunata arva tenebant
Iamque propinquabant urbi, quum solvit anhelos
330Phoebus equos fulvumque Tagum Gadesque revisit.
Protinus accessu fuerant quae proxima Virgo
Antra subit fessosque epulis complectitur artus,
Una omnes socii atque senex, tum membra sopori
Victa dedit fenoque humeros extensa decentes
335Imposuit noctisque atra sese abdidit umbra,
Diram passa hiemem et spirantes largius Austros.
(Mira fides) decimum volvebat Cynthia mensem
Qui pluviis glacieque riget gaudetque cadenteis
Prospectare nives et ovantes murmure ventos;
340At picti regina poli non candida fulcro
Pectora, non Phrygiae complexa libidine pompae
Accubuit magno divorum obnoxia fetu.
Ecce autem mediae tacito sub tempore noctis,
Dum rarum prospectat opus mentique volutat
345Factum ingens Puerique artus venientis adorat,
Incursantem alvo blandeque per ima ruentem
Effudit nympha alma Deum et singultibus expers
Depositum sublime tulit; coelo ocius omnis
Ordo ruit diumque ambit concentibus antrum.
350Agmina quis proferre queat quae lapsa rotantem
Extemplo liquere polum, Puer aurea postquam
Sidera gemmatosque deorum aspexit honores?
Huc et Lemniaco turba ora amplexa rubore
Et quae Gorgoneo non segnius arctat amictu,
355Pectora Avernales siquando per ardua turbae
Lethaea de rupe meant nubesque profunda
Sede trahunt Zephyrique salum terrasque fatigant;
Huc illi venere chori quos candida Virtus
Circumplexa fovet, qui sceptra ingentia quique
360Servavere thronos Tegeaeoque ocior astro
Ales et ardenti pubes dominata meatu;
Huc fusis Astrea comis Pietasque tetendit;
Huc laeto Pax fulta choro Pacemque secuta
Alma Fides, cui rarus honor, cui turpia surgunt
365Incrementa orbis nullasque excultus ad aras
Elatae virtutis apex. Quid cetera narrem
Numina? Composito huc venit Inclementia vultu,
Iamque omnem socio complerant agmina coetu
Excisam sub rupe domum, quom Virgo iacentem
370Sic blande est affata Deum et sic ora resolvit
Amplexu fota assiduo: "Te, maxime divum,
Aspicio frigentem artus et dura prementem
Saxa nec Idaea revolutum pectora palla
Nec Tyrio luctantem ostro? Te pectora nobis
375Labentem aspicio et risu parva ora moventem?
Quo pietas haec tanta fluit? Vix atra Cybele,
Cui tractus terrarum omneis et regna dedisti,
Antra dedit quae te labenti Hyperionis astro
Obstantem et nostra acciperent sub luce ruentem.
380Adde quod Hellaei gregis argumenta potenti
Formasti, Puer alme, manu Tyrioque rubentem
Pallam astro Libycusque comas queis cingitur Ammon,
Quas Seres misere pii quasque Inda perennat
Insula: nulla tamen tibi velamenta decentes
385Obduxere humeros, nec te natura creatum
Floribus aggestoque herbarum excepit amictu.
Arenti tantum feno, tantum abditus antro,
Nate, iaces Stygios dudum accessure penates,
Qua rauco Styx amne sonat, qua turbidus alto
390Igne meat Phlegethon triplicesque extendit hiatus
Cerberus et sonteis latratu verberat umbras,
Qua turpes lavere comas et pectora nudae
Eumenides saxumque obvolvit Sisyphus ingens
Et numquam refugos potis excepisse liquores
395Tantalus assurgentem atro videt angue Megaeram.
Heu scelus, heu crudele nefas! Quid tristia volvo
Fata et venturae praesaga incendia mortis?
Quid poenas, Puer alme, tuas? Gemit ecce sub umbris
Persephone et nigri Saturnius arbiter auri
400Et qui Daedaleo fera monstra coercuit orbe
Actaeis depasta animis populoque Minervae
Quique incursantes Furiarum comprimit ictus
Aeacus et duro minitans Rhadamanthus Averno.
Quin etiam vana deceptae Belides unda
405Te nascente tremunt Ixioniique rotator
Orbis et anguineo Discordia vincta capillo
Et Letum letique Sopor concordia fotus
Brachia et aeterna possessa silentia nocte.
At non Elysios eadem cura angit honores,
410Vipereo stat ubi delusa dracone iuventus;
Venturos namque extollit super astra triumphos
Insignem paeana canens: ut culmine coeli
Parta salus, ut septeni deus arbiter auri
Ingentem vario discrimine finxerit orbem,
415Ut Chaos ardenti Ditis sub gurgite sese
Sepsit et immani cantus Tritona vomentem
Aere Cybeleaeque cacumina liquerit aulae.
Haec inter sacrae prostrata superbia formae
Insonat et toto iacula exultantia coelo
420Atque hic elati fusos Aquilonis honores
Ore senex memorat Phario qui tristia regi
Vulnera tabificosque immisit corporis ictus.
Exin formati concepta exordia mundi
Et primos populorum ortus et turpia narrat
425Crimina depulsosque polo propiore parentes.
Subsequitur vasto concessa potentia Nereo
Undantesque polo fluctus atque excita fatis
Pinus inexhausti servatura agmina mundi.
Tum leges divorum omneis Solymique recenset
430Damna chori nemorumque domos patuloque cadentes
Coelo epulas. Dumque haec patribus mirantibus heros
Explicat, immani candor novus emicat Orco,
Candor Avernalis testatus damna barathri.
Lugentes haesere animae manesque coruscum
435Mirati tremuere iubar; stant Tartara et ingens
Cerberus infernis trepidat Tirynthion oris
Ogygio accedentem arcu Actaeoque minantem
Aegidem ferro Siculae furta impia divae.
Agnovere patris candentem Hyperionis axem
440Natale proferre tuum et surgentia mundo
Saecula quae gemini stridentia limina Iani,
Quae Martis dura arma premant Geticoque ruentem
Ense deum, quibus alma viros Astrea Tonanti
Conciliet mitique volans Concordia planta.
445Sic ergo insuetis descendentem ignibus omnes
Excepere diem et plausu fremuere secundo.
Nascere, lux quam flammigeri volat orbita Phoebi;
Nascere teque procul Clymeneius axis adoret
Fulgentem et clara sub tempestate ruentem,
450Quandoquidem nostrae fers argumenta salutis
Atque optas coelo nos imposuisse nitenti.
Nascere tu quoque, magne Puer, cui protinus omnes
Orchomeni arrisere deae, cui Glaucus et ingens
Doris arenosi straverunt gurgitis aequor,
455Cui tellus alimenta parat, cui lactea coeli
Stellantis cortina patet volucrumque meatus.
Sed quis te incesti prospectare arva Canopi,
Quis Pharias urget pavitantem quaerere terras?
Qui reges sacra antra fovent? En dona videmus
460Aethiopum et grato cumulatas munere cunas;
En canos senis obtutos qui dulcia tandem
Membra fovet patriasque optatum sistit ad aras
Numen. Io iam promissis, Pater, artubus instas
Inflexus tractasque manus et dulcia figis
465Oscula. Sed qui te bissenae tempora metae
Tangentem templo assistunt atque enthea quaerunt
Dogmata, Avernales Puer accessure lacunas?
Quisve procellosis nympharum exturbat in undis
Quas vagus irriguo Iordanus circuit amne
470Irroratque caput latice exhaustoque fatigat
Imbre comas funditque cava pia flumina dextra?
Undae admirantur venturae ingenti a sortis
Facta atque elatos fluvii admirantur honores
Attonitae; nec enim primaevam Acheloia noscunt
475Pocula summisisse luem, et portenta draconis
Noxia, nec diros serpentum hausisse timores.
Ipse quoque apprehensa ignarus pater accubat urna
Iordanes gaudetque novo spumantia fluctu
Littora et inferni domitura incendia mundi
480Inspicere, apprehensa ignarus pater accubat urna.
At qui purpureo procul incubuere profundo
Piscosos inter scopulos coetusque fatigant
Squammosos linoque imos ad littora pisces
Decipiente trahunt remisque instantibus haerent?
485Caeruleos quae turba lacus undasque fluenteis
Lenaeos verti in latices miratur et haustus
Nereidum spumare pium dum blandus amorem
Comit Hymen taedaeque micant ad festa iugales?
Vos quoque Erythraeo pereuntes gurgite nautae
490Novimus et fractis Euros Aquilonibus ire
Transtra per et remos puppimque agitasse labantem;
At Pater aequorea qui monstra exturbat in alvo
Protinus Aeolios iubet abscessisse fragores.
Secedunt Zephyrique et ovantes murmure chori
495Atque ingens Boreas; medio stat marmore pinus
Inconcussa vagosque exultat vincere fluctus,
Ceu saevis Maleae ratis infestata ruinis,
Aegaeo aut deprehensa mari, siquando profundum
Nimbosae aspexere Hyades Haedisve minatur
500Orion duro succinctus pectora ferro.
Postquam autem Ledaea phalanx super aequora cymbam
Aspexit fluitantem et caerula regna paventem,
Aeolii fugere chori nubesque coruscum
Deseruere polum Phaetonteosque iugales.
505En quoque femineos expelli agnoscimus ictus
Atque luem fluido surgentem in pectora tabo,
En rictus Furiarum omneis, quae membra tenebant
Humana et diro infestabant agmine gentes,
Quas inter sumpto meat importuna flagello
510Tisiphone latique volans per inania coeli
Sic picturatos divorum affatur honores:
"Ergo tot ingenteis amittent Tartara praedas,
Tartara luctificis hominum ditata maniplis,
Magne Pater, quem siderei colit orbita Phoebi,
515Cui parent elementa exundantisque meatus
Oceani piceoque sonantes amne lacunae?
Ergo Erebi sic fractus honor? Quo nostra recessit
Gloria et expositae per mille pericula curae,
Omnia per commenta labor? Tot neximus iras,
520Tot fraudes orbique dolos atque impia latis
Addidimus toties bellorum incendia terris
Quae Phrygii videre patres, quae Dardanus odit
Cultor et Iliacae qui pascua prospicit Idae,
Quae vel Echioniae vexarunt agmina turbae
525Fraterna extenuata manu, postquam accidit ingens
Tydeus, et triplici Capaneus Iovis obrutus igne,
Et raptus subito terrae Amphiaraus hiatu
Hippomedonque Dryasque et cani miles Adrasti,
Quique incurvato Nemees frondentia rura
530Arcu infestabat, fulvae siquando leaenae
Spumantive instaret apro prehensoque fugaret
Ense feras et qui Inachidas erectus agebat,
Oedipodes Graiosque manu sternebat ovantes;
Quae Cyro bellante vagus spectavit Araxes,
535Quae Tomyris Medas expugnatura secures
Et prius ingentem factura Semiramis urbem
Atque ingens Babylonis opus Graiique domator
Agminis Emathio complexus pectora gyro
Scutatisque ducum turmis, dum cingeret omnes
540Terrarum pelagique sinus, qua Phosphoros Horon
Assurgentem affert et inertia plaustra fatigat
Arctophilax, qua Phrixei nitor albicat astri
Dum latas populorum urbes et moenia lustrat;
Quae Drangas Parimasque tenent, quae maximus ambit
545Caucasus, imperii prospectans limina Caspi
Cossaeosque Sibosque Sacasque et cuspide Mallos
Eoa Ambraciae sternentes agmina turbae
Et rupem, Lenaee, tuam, qua Nysa superbam
Attollit molem et candentia sidera pulsat.
550Praeterea Oxydracas Prasiosque amnique propinquas
Gangaridas, quo Phoebus equos pater abluit haustu
Nascenteis promitque diem mortalibus almum.
Me quoque, me me urgente tuos, Mars improbe, currus
Leucadius prospexit Athos Xerxisque minaces,
555Expavit quandoque manus castaeque recessus
Pallados et coetu insignes luctante deorum
Oebalidae et Phocaea phalanx Bremnusqe cohorti
Insidians, Thymbraee, tuae Pyrrhusque triumphis,
Roma, tuis; Lydique volans de vertice saxi
560Aerato Porsenna choro seu Spartacus atrox
Seu Libyco sublimis equo et cedentibus Afer
Increpitans cuneis, varios quo sospite casus
Roma tulit magnique domus suspensa Quirini.
Scis moesto, Trasimene, lacu; scit culmine summo
565Insurgens Apenninus Cannaeque piusque
Regulus et Tyrios quicumque inspexit ovantes.
Quid, Caesar, tua facta loquar subolisque triumphos
Assertae Mariique nefas Sullaeque furores?
Quid ve Paraetonii scelus exitiale Canopi
570Phlegraeasque manus Gallosque ex Alpe ruentes
Ore sequar memorans? Nec tantum haec pectore quondam
Erupere meo. Quin et te misimus Orco,
Aegaeon, cui centum aures, centum ardua surgunt
Brachia centenoque micant de vertice crines,
575Et subolem, Neptune, tuam coelestia palmis
Tangentem regna et coelum superosque petentem.
Me duce quin etiam matrem incestare paravit
Oedipus et thalamo poenaeque animosus inhaesit
Et trepidum ferro genitorem fixit adacto
580Impius; at postquam picea se condidit umbra
Natorum ingenteis violentus miscuit iras
Et regni sociale nefas. Mihi dura Thyestes
Pocula mortalique imbutus sanguine mensas
Assignat rarumque scelus; mihi Daulias ictum
585Iactat Ityn lugens raptosque sororis honores.
At vos quis vetito miseros consumpsit amore,
Aeolidae et vigiles summisit pectore curas?
Quis Cynaram natae patrium miscere coegit
Pectus et insanos nimis exercere furores
590Nyctimenem Byblinque omnes ululare per agros
Fraterno Bacchantem aestu? Ceu maenas, ubi ingens
Apidanum Lenaeus adit Faunosque fatigat
Cymbalaque thyrsosque ferens: stant undique Bacchae
Flagrantes amplexae ignes crinemque solutae;
595Stant Satyri, tenet aera deus coetusque canoro
Impellit cornu collesque nemusque resultant.
Et te, Dictaeo flagrantem ardentius igne,
Scylla, Cupidineisque urentem pectora taedis,
Purpureos patrio crines abscindere collo
600Taenariae iussere canes, iussere Clearcho
Invidisse patrem teque insurgentibus, Ino,
Fluctibus et tumido misisse Palaemona ponto,
Infelix curvos Athamas dum tenderet arcus,
Infelix, cui luctantes Saturnia diras
605Iniecit Libycosque in pectore condidit angues.
Phasias hac quoque sorte virum pinusque fefellit
Aesonias et cognatos dedit ictibus artus
Fraternaque truces aspergine miscuit ungues
Argolici post furta chori Peliamque peremit.
610Ecce Lycaonios formidantem undique saltus
Cerno Iovem prehensaque minantem cuspide regem;
Fata Deo cerno anguipedum concordia fratrum,
Agmina Titanasque pios tentare penates
Coelicolum: ruit icta manus, ruit ignibus aethrae
615Horrenteis ambusta comas coelumque relinquit.
Parte alia natum Getica sub nube frementem
Saturnus Latiis fugiens se se abdit in oris;
Exin Trinacrios carpentem serta per agros
Persephonem picei rapit ingens ductor Averni,
620Tantum astus valuere mei, rapit ipsa profanum
Penthea mater et Aonio dat vulnera ferro
Autonoe dominumque canes stravere molossi.
Ipse pater natam terreno obstruxit hiatu
Orchamus occultos me praemonstrante furores,
625Pectore quos, Thymbraee, foves thalamique pudicum
Limen olorinae foedatum sanguine divae.
Et nos Ogygio spumantia pectora Baccho
Nubigenum festis Lapitharum astare choreis
Iussimus, Ischomachem quum fractis undique mensis
630Magnanimus raptare Pholus taedasque pararet
Pirithoi maculare pias. Quid funera moestae
Attollam Calydonis et ambusti omnia nati
Exta? Quid aspecto pallentes Gorgonis ore
Aethiopas? Et mi Cretaei forma iuvenci
635Debet et Actaeo tela indignantia busto
Busirisque Sinisque cruentique aula Procrustes,
Et Cacus et Getici clementia dura tyranni
Quique Thoanteae templo accubuere Dianae
Crudelemque Amathunta colunt arisque Minervae
640Bistonios posuere focos Scyronque meantes
Obtruncans Lelegas Vulcanique inclita proles
Clavigeram complexa aciem, quique Herculis ictus
Expavit Graiamque Palen dum grandia matris
Membra absumpta videt servatricemque Cybelem.
645Haec terris portenta dedi quae regna barathri
Post obitus insignirent tenebrasque repostas;
Ast haec nescio quis supera de gente deorum
E tenebris auferre parat manesque triumphis
Implicat attonitos victumque per astra draconem:
650Terque quaterque rotat primo qui dona parenti
Interdicta dedit nocituraeque appulit Evae.
Nec satis hoc: et nos mortalia membra tenentes
Mortali de sede fugat vinctasque catenis
Extorquet prohibetque loqui. Iam nostra labare
655Sceptra tuor, iam terre minas Acheronta gravesque
Succubuisse deos medioque haesisse triumpho".
Sic effata rudes serpentum emisit hiatus
Diva triumphatoque genas obduxit Averno
Nigrantes turpeisque comas. Sed quae aegra salutat
660Turba Deum socios ducentem ad lumina coetus!
...

1 Iosephus

2 Maria

carmina (Maria Alessandra Romanelli, tesi di laurea Università degli studi di Padova, 1979-80).

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.

An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.

Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar:

Sporeni, Giuseppe Udine, fere 1490 - post 1562, carmina, carmina carm. carmina (Maria Alessandra Romanelli, tesi di laurea Università degli studi di Padova, 1979-80)

This text is part of:

View text chunked by:

Table of Contents:

1. Gloriosus Virgini paean

2. Crucis adoratio

3. ad divum Petrum ode