1. de Davide Iudaeorum rege
Eram paterna abiectus in domo puer,Cunctisque fratribus meis
Minor pusillum in monte pascebam gregem.
Hic ego sub umbris arborum.
5Dum laeta tondet gramina pecus, maximi
Laudes canebam Numinis,
Sonora tangens fila citharae, quam meae
Parvae laborarant manus.
At ille sanctus caelitum rex, et pater,
10Qui summa tangit fulmine
Corusco, humoque gaudet ima tollere
Suum repente nuntium
Ad parva misit tecta, qui meum sacro
Liniret unguento caput.
15Abiecit ille viribus praestantia
Fratrum meorum corpora:
Nec forma quidquam profuit, nec asperis
Spectata virtus proeliis.
At ego pusilli parvulus custos gregis
20Ad regium decus efferor.
2. paraphrasis in triginta psalmos | in quibus Hebraerorum numerationem sequitur
Dum nigra iucundos per languida membra soporesNox irrigat mortalium,
Tu mecum tacitis Hymnos meditare sub umbris
Cantu Latino, barbite
5Iesseo quondam Heroi modulate; tyranno
Qui sive pulsus a fero
Montibus in solis erraret, sive reversus
In patriam ditissimas
Urbes, et latos populos ditione teneret,
10Noctes, diesque maximo
Caelicolum regi laudes cantare solebat.
At vos, beati caelites,
Est tutela quibus vatum commissa piorum,
Adeste, quaeso, dexteri;
15Et quaecumque Syros docuit rex optimus olim,
Per Italas urbes lyra
Dum memorare iuvat, facilem concedite cantum,
Rebusque dignum maximis.
3. argumentum psalmi primi
Beatus ille, qui nec audit impios,Nec perseverat improbus
Peccare, nec laetatur irrisoribus
Se pessimis adiungere;
5Sed mente pura diligit leges Dei,
Illasque semper cogitat,
Seu nox sopore amabili, seu lumine
Sol candido terram irrigat.
Qualis perennes orta propter rivulos
10Arbor feraces ramulos
Ornat quotannis fructuum laetissima
Pulcherrimorum copia,
Suumque honorem servat omni tempore
Densis amicta frondibus;
15Talis piorum est vita, talis omnium
Colentium leges Dei.
Hi quidquid umquam molientur, exitus
Illo favente prosperos
Habebit. Haud sic improbi, sed pulverem
20Ut turbo late disiicit,
Sic iactat illos impetus libidinum,
Nulloque consistunt loco.
Ergo supremi iudicis cum venerint
Tribunal ad iustissimum,
25Caussa cadentes, a bonorum candida
Turba procul, miserrimi
Trudentur ima in Tartara; quoniam Deus
Mores piorum diligit:
At turpiter qui vitam agit, cruciatibus
30Hunc sempiternis afficit.
4. argumentum psalmi III
Pater beate, quid esse caussae existimem,Cur impio bello furens
Me persequatur immerentem civitas?
Meam salutem perditam,
5Et derelictam populus a tua, pater,
Benignitate praedicat.
Sed quisque quod labet loquatur, tu decus,
Certumque praesidium meum es.
Numquam fidem tuam pia invoco prece,
10Quin vocibus dexter meis
Aures benignas praebeas, et supplici
Optata dones omnia.
Ergo quieta mente utramvis dormiam
In aurem, et hostium minas
15Ridebo vanas: nullus ullo tempore
Belli tumultus, aut ferox
Me proeliorum territabit impetus;
Non si trecentis militum
Me vallet hostis millibus, et undique
20Mortem minentur omnia.
Exsurge, vindex scelerum, et hostium feram
Compesce vim crudelium,
Qui saepe saepiusque me gravissimis
Iam liberasti casibus.
25Tu perdidisti Saulem, et omnes impios,
Qui belluarum immanium
Instar, salutem, et sanguinem meum hiantibus
Saevi appetebant faucibus.
Solus salutem, solus, o dulcissime
30Pater, bona omnia sufficis:
Solus colentibus pie numen tuum
Aeterna donas gaudia.
5. argumentum psalmi VI
Ne, quaeso, Domine, me tuus furor opprimat,Neve ira saeviat tua:
Sed qui pater mihi es, paterna filium
Severitate punias.
5Miserere, Domine, iam mei, iam tristibus
Aurem querelis admove;
Nam dira morbi vis misellum conficit:
Me vita destituit mea.
Et tu quousque differes opem tuam
10Meae salutis negligens?
Quousque vultum iratus avertes tuum?
Tuo benigno lumine
Meos dolores intuere iam, pater,
Malisque tantis eripe.
15Quid me, oro, morte rapere tam cita iuvat?
Ecquid sepulcro conditus
Tui memor ero? ecquid tuas amabili
Cantabo laudes carmine?
Si caede me, et lectum meum libidine
20Contaminavi sordida,
At lacrimarum me, meumque lectulum
Lavabo largo flumine:
Me nulla nox, me nulla lux in posterum
Non lacrimantem viderit.
25Quamquam satis, superque supplicii datum est;
Maerore iam contabui,
Fletuque fessa perdidi iam lumina,
Peccata perditus mea,
Iniuriasque meorum acerbas hostium
30Dum flere numquam desino.
Recedite procul, impii, recedite
Malas in oras; nam Deus
Suspiriis, lacrimisque motus est meis,
Dominus pias preces meas
35Benignus audivit, salutem supplici
Donavit optimus pater.
Ergo erubescant, et dolore pessimi
Rumpantur hostes, et meae
Felicitati quisquis invidet, procul
40Fugiat metu perterritus.
6. argumentum psalmi XI
1 Deo mea spes nititur; quid dicitis,
Vestris ut avolem procul
A montibus? misella sicut avicula,
Quam saevus accipiter feris
5Adurget unguibus, fame rabida furens.
2 Quia hostis ecce barbarus
Arcum tetendit iam, suas ut imbuat
Tuo sagittas sanguine;
Et dissipatis legibus, miseris nihil
10Ad spem salutis linquitur.
3 At ego quid egi, cur meam vitam mihi
Auferre tendat impius?
Sed praesidet templo Deus sancto, Deus
Caelum beatus incolit:
15Hinc perspicaci cuncta lustrat lumine
Rerum omnium arbiter parens,
Sua ut potente dextera bonos iuvet,
Malosque iustus puniat.
Explorat ille saepe rebus asperis
20Pios, ut aurum fervidus
Explorat ignis, opprimi tamen vetat:
Contraque tempus ad breve
Florere permittit malos, cruciatibus
Quos deinde longis afficit.
25Quapropter hostis impius nisi iam suo
Ponit furori terminum,
Praedico, funditus peribit obrutus
Igne, procellis, sulphure;
Namque aequus aequitatem amat Deus, et pios
30Placido intuetur lumine.
7. argumentum psalmi XII
Benigne caelitum pater, serva, obsecro,Opemque fer; paucissimi
Nam sunt, quibus confidere, ac possim meam
Tuto salutem credere.
5Mendacio iam pulsa turpi veritas
Recessit alma ab urbibus,
Fidesque sanctusque pudor, et soror illius
Sinceritas amabilis.
Quod si quis umquam blandiatur, et omnia
10Loquatur ore dulcia,
Tu vero ab illo tibi potissimum cave.
Te, lingua blanda, ab improbo
Avellat ore praepotens rerum Deus:
Tu, magna qui semper loqui
15Gaudes, eum iratum, tuaeque vindicem
Linguae protervae sentias;
Tu qui furore percitus: "Lingua mea
Opes mihi, et potentiam,
Dicis, parabo; liberum os gero, et geram
20Semper; quis imperat mihi?".
At haec nefandus dum nefaria evomit,
Caelestium rex maximus
Orationis impiae superbia
Commotus: "Exsurgo iam, ait,
25Exsurgo, iamque opem salutarem affero
Benignus afflictis: mihi,
Qui vexat illos, impius poenas dabit".
Sincera verba Numinis,
Auroque puriora sunt purissimo,
30Quod igne saepe ac saepius
Purgavit artifex, monile regio
Sponso laborans nobile.
Tu gente nos ab impia, rex optime,
Servabis, et clementiae
35Scuto tuae firmissimo tela hostium
Longe repelles omnia.
Tuti vagantur improbi, et bonis malam
Pestem, dolosque comparant,
Contaminata mente cum vir urbibus,
40Servire dignus, imperat.
8. argumentum psalmi XIII
Quousque, Domine, linquor in tantis malis?O columen, et salus mea,
Quousque pergis esse non memor mei?
Dic, oro, quamdiu dies,
5Noctesque lacrimis madebo, et anxius
Deliberando distrahar?
Quousque supplicem tuae clementiae
Crudelis hostis opprimet?
Aures tuae satis diu, pater, a meis
10Abhorruere questibus:
Satis superque vultus aversus tuus
Omnem mihi lucem abstulit.
Iam, quaeso, iam candore luminis sacri
Meas tenebras dissipa,
15Ne forte durus mortis obrepat sopor,
Dum nulla donatur quies.
Ne, quaeso, ne amplius in mala insultans mea
Triumphet hostis gaudio.
Sed quamquam ab omnibus misera salus mea
20Proiecta sit mortalibus,
Bonam tamen spem non ego abiiciam, tuae
Nitens opis fiducia.
Pater beate, maximas tibi gratias
Ago, tuum qui supplicem
25Tam dexter audis, et malorum fluctibus
Tantis benignus eripis.
Iam iam querelas flebiles, suspiria
Iam pono laetus tristia,
Et fonte quidquid carminis fluet meo,
30Pater, tibi omne consecro.
9. argumentum psalmi XV
4 Pater supreme, quis tuum templum incolet?
Dic, oro, monte quis acquiescet in tuo?
5 Qui purus omni a labe iustitiam colit,
Qui diligenter curat, ut mentem mala
5A cogitatione servet integram,
Nec immerentes ore vexat improbo,
Nec alteri nocere solummodo cavet;
Sed si quis ullum laedat, auxilio venit,
Iniuriamque prohibet. Hic malum, licet
10Ditissimum, licet potentem, negligit;
At quos amantes viderit Deum, colit,
Veretur, observat, loco quamquam infimo
Iacere cernat rerum egentes omnium.
Nec, si quid umquam iuret, umquam peierat.
15Non ille foenori pecuniam daret,
Illamve reciperet, licet pauperrimus,
Ut innocentes opprimat, vel maximam.
Qui servat haec, immobilis semper manet,
Deoque carus vivit, et mortalibus.
10. argumentum psalmi XXIII
Rex caelitum est pastor meus;Nihil boni deerit mihi.
Uberrimis in pascuis,
Amoena propter flumina
5Me spiritus sanctissimi
Aura beata recreat,
Dulcique mentem pabulo
Nutrit suae scientiae.
Miserrimus animus meus
10Dum longius abit a Deo,
Erraverat procul a via,
Quae ducit ad caelestium
Oras beatas. At Deus
Meae misertus miseriae,
15Benignitate maxima
Quaesivit illum ultro, et sui
Reduxit ad caulas gregis.
Si sola solus per loca
Inermis eam, ubi plurima
20Imago mortis territat,
Interritus perrexero,
Custode securus Deo.
Me virga, pastor optime,
Coercet errantem tua:
25Ne gravius offendar cadens,
Tuo bacillo fulcior.
Me mensa roborat tua,
Me dulcis exhilarat calix
Tuus: oleo foveor tuo.
30Nec me, pater dulcissime,
Per has inexplicabiles
Vias euntem deseres
Umquam, sed ad tuam domum
Duces, ubi vita fruar
35Et sempiterno gaudio.
11. argumentum psalmi XXX
Te semper efferam, pater sanctissime,Cantu meorum carminum,
Qui me tenebris inferorum, et horrida
Leti extulisti ianua.
5Tua benignitate perfectum est, meis
Ne risus hostibus forem.
Domine, pia prece invocatus tabido
Morbum expulisti corpore.
Iam iam sub imas ire terras coeperat
10Maerens anima, iam nexibus
Soluta cari corporis dulcissimas
Linquebat oras aetheris;
Cum restituta vivere, et iussa est frui
Lucis cupito munere.
15Adeste, castae virgines, homines pii,
Adeste, mecum laudibus
Deum benignum tollite, agite gratias
Quantas potestis maximas,
Incomparabili illius clementiae.
20Ut vere nimbus uvido
Vix ortus evanescit, Aquilonis feri
Si spiritus supervenit;
Sic ira sancti Numinis brevissima est:
At illius benignitas
25Semper salutem, semper hominibus piis
Sincera praebet gaudia.
Quod si quid umquam incommodi intervenerit,
Deo favente celeriter
Multiplicatis commodis rependitur.
30Verum ipse victis hostibus,
Et constituta pace, cum mihi omnia
Feliciter succederent,
Demens ad hunc modum loquebar: "Nulla vis
Me, nulla iam potentia
35Deiicere poterit hoc statu rerum optimo.
Tu scilicet regnum meum,
Measque fortunas ita stabiliveras,
Ut montis instar omnibus
Habere visa sint". At hoc nulla mihi
40Virtute contigerat mea,
Sed liberalitate maxima tua:
Quod ne mihi ignotum foret,
Illamque stultam opinionem ut ponerem,
Paullisper aversus mihi
45Memet reliquisti, Domine; suntque illico
Mutata, versaque omnia.
Tum lacrimans, vocesque lamentabiles
Fundens: "Quid, inquam, maxime
Rex caelitum, quid vita proficiet mea
50Restincta morte tam cita?
Ecquid sepulcro lingua condita poterit
Cantare nominis tui
Laudes? tibive docta dextra psallere?".
Ne, quaeso, supplicis tui
55Novissimo in casu precem contemtam habe,
Sed pestilentem corpore
Depelle morbum de meo. Sic lacrimans
Orabam: at ipse tristibus
Aurem querelis admovens, pro lugubri
60Maerore laeta gaudia,
Pro foeditate vestium squalentium
Vestem dedisti candidam.
Itaque tibi ingenium meum, et studia mea,
Meamque vocem consecro:
65Semper tibi laudes cithara dicet mea,
Semper tuam clementiam
Cantabo, semper gratias tibi maximas
Agam, pater sanctissime.
12. psalmi XLII
Ut cerva fontem anhela quaerit anxie,Quam vis canum sagacium
Vexavit, urit arva dum Sol igneus;
Sic te, pater dulcissime,
5Desiderat anima mea, cor meum tuam
Sic expetit praesentiam.
O si nivea lux illa fulgeat mihi,
Cum liceat ad templum Dei
Adire, et hymnos Numini augustissimo
10Cum gente sancta dicere!
Noctes, diesque lacrimae tristissimae
Fuere pro cibo mihi,
Dum continenter sciscitantur impiae
Gentes, Deus meus ubi sit.
15Cur ille, dicunt, exsulem servum suum
Tantis relinquit in malis?
Iam fracta virtus ponderi succumberet
Rerum asperarum, nisi bona
Fulciret illam spes, et animum reficeret
20Iucunda cogitatio,
Nimirum adhuc tempus fore, cum ad amabilem
Redibo laetus patriam.
Tunc me meorum multitudo civium
Immensa gratulantium
25Templum Dei deducet ad sanctissimum:
Tunc civitas clamoribus
Faustissimis sonabit, omnia tinnulis
Late sonabunt plausibus.
Ergo bona tibi tanta, o anima mea, a tuo
30Promissa cum scias Deo,
Cur non dolori iam modum figis? mihi
Cur omne tollis gaudium?
Committe iam, committe praesentissimo
Tuam salutem Numini;
35Nam liberati ab omnibus malis adhuc
Agemus illi gratias.
Haec saepe mecum colloquor: sed intimis
Resurgit in praecordiis
Quandoque tanta vis doloris anxii,
40Vix ut queam resistere.
Quapropter ad tui memoriam nominis
Amabilem saepissime
Recurram, o unica spes mea, o lux, et salus
Carumque solamen meum:
45Dulcescet illa amaror omnis; et animo
Illa eluet curas meo.
Quamquam paterna sum fugatus a domo,
Vastasque solitudines
Iordanis, aviosque saltus Hermoni,
50Inhospitalem et Mizarum
Exsul peragro, rerum egenus omnium,
Numquam tamen tui, pater,
Non meminero, numquam effluet animo meo
Dulcissimum nomen tuum.
55Eheu dolorem urget dolor, neque ulla fit
Laboris intermissio.
Ut densus imber, visque saeva grandinis
Ingente glomerati agmine
Cum turbulento decidunt ex aethere,
60Magnis et omne motibus
Caelum quatit tonitruum horrisonus fragor,
Sternuntur agri, sternitur
Seges virescens, rura plenis omnia
Natare fossis rusticus
65Miratur; heu tali, pater, miserum agmine
Gravium malorum usque obruis.
Sed tu serena placidus intueberis
Me fronte tandem, et candida
Lux pellet horridas tenebras: interim
70Manente nocte desinam
Laudes tibi numquam canere, numen tuum
Numquam precari desinam.
Dicam tibi flens: O salus, lux mea,
Cur tamdiu immemor es mei?
75Cur lacrimis, dolore, luctu maceror,
Dum vexat hostis barbarus?
In frusta corpus omne concidunt meum,
Et me miserrime enecant,
Dum continenter sciscitantur impiae
80Gentes, Deus meus ubi sit.
Cur tristis es, anima mea? cur numquam mihi
Per te licet quiescere?
Committe iam, committe praesentissimo
Tuam salutem Numini;
85Nam liberati ab omnibus malis adhuc
Agemus illi gratias.
13. argumentum psalmi C
Urbes, et agri, cantibusSonate, laeta maximo
Servite mente Numini:
Laetis adite plausibus
5Ad atria eius aurea.
Ipse, ipse verus est Deus,
Terrae, polique conditor;
At ceterarum gentium
Non dii, sed aurum, et marmora.
10Tu nos, pater sanctissime,
Tua benignus dextera
Finxisti: oviculae nos tuae
Sumus: tuae scientiae
Dulcissimo nos pabulo,
15O pastor optime, nutriens
Aeterna donas saecula
Vitam beatam ducere.
Ergo Deum canamus, o
Viri, et pudicae feminae:
20Viri, et pudicae feminae,
Adite sancti ianuas
Templi sonantes dulcia
Carmina. Sonent late omnia
Nomen Dei sanctissimum;
25Nam dulcis, et rerum omnium
Amabilissimus est Deus.
Absumet ignis sidera,
Tellus peribit; at Dei
Mirabilis clementia,
30Et veritas semper manent.
14. argumentum psalmi CXIII
Adeste, castae virgines, pueri integri,Adeste, mecum laudibus
Efferte nomen Numinis sanctissimi.
Dum Sol per oras aetheris
5Cursu volubili rotabitur, diem
Aegris ferens mortalibus;
Minora dum micabit inter sidera
Luna occidente iam die,
Ab Indo ad ultima Britanni litora
10Illustre sit nomen Dei.
Non universis ille tantum gentibus
Sua imperat potentia,
Sed caelites, caelique supra maximum
Se tollit altus verticem.
15Hinc pater acuto cuncta lustrat lumine:
Non stellifer quidquam polus,
Non alma quidquam terra continet, neque
Pontus eam circumvagus,
Nil pandit aer liquidus, occultat nihil
20Crassa inferorum obscuritas,
Mortalis ullus denique nihil pectore
Servat profundo conditum,
Quod ille rector maximus caelestium
Non cernat omni tempore.
25Ipse et potentes, mente inani lucida
Perambulantes sidera,
Vindex ad imos usque trudit inferos;
Et pauperes in infimo
Gradu iacentes principum in solio locat
30Sua benignus dextera:
Ipse et pudicam liberorum garrulo
Hilarat puellam examine,
Quae prole sine dulci diu in tristissimo
Maerore vitam traxerat.
15. argumentum psalmi CXIV
Cum liberata servitute barbaraIudaea gens Aegyptiorum finibus
Exiret, illamque Deus ipse duceret,
Fugere fluctus aequoris perterriti,
5Iordanis unda retro fugit, et stupens
Gens illa vidit exsilire maximos
Montes, ut agni prata per virentia
Saliunt novelli, lacte dulci ebrii.
Quid accidit, mare, tibi, cur perterritum
10Fugeres? ocelle fluminum, quid accidit,
Cur pavidus ad fontem recurreres tuum?
Vos, quaeso, montes maximi, quid impulit
Inusitatis exsilire motibus?
Sensere magni Numinis praesentiam
15Montes, et unda fluminis, et altum mare;
Sensere dura saxa solitudinum,
Cum bis ea fontes verteret in uberes.
16. de inscriptione quindecim hymnorum qui sequuntur
Ter quinque, qui sequuntur, Hymni, CanticaGraduum vocantur; istiusque nominis
Quae vis in isto sit loco, iam plurimi
Interpretantes protulere plurima;
5Sed illa sic incerta, fabulosaque,
Ut ipse malim confiteri libere,
Nescire me, quod nescio. Tu, candide
Lector, quod istis continetur Canticis,
Dum diligenter explicamus, obsecro,
10Attentum animum adhibe, tametsi inscriptio
Quid ipsa sibi velit, explicare non datur.
Nam totque tantaque poteris cognoscere
In his poetae versibus sanctissimi,
Vitam beatam maxime attingentia,
15Ut curiosus sis licet, animo tamen
Aequo ferendum sit, quod unum hoc nescias.
17. argumentum psalmi CXX
Oppugnat hostis impius caput meumMeasque fortunas: ego
Contra piarum me tegam scuto precum;
Nam vocibus dexter meis
5Aures amicas admovet semper Deus,
Ut filio dulcis pater.
A viperino dente, acerbo a vulnere
Oris dolosi, Domine, me
Defende, saeva lingua ne vitam mihi
10Suis venenis auferat.
Dolosa lingua quem tibi fructum feret?
Quid turpibus mendaciis
Lucrabere praeter odium Dei, miser
Et omnium mortalium.
15Qualis sagitta milite a fortissimo
Contorta, qualis ignea
Nutrita vis iuniperi olentis caudice
Talis venenata impii
Lingua est. Miser, miser ego iam nimium diu
20Cum gente vivo barbara.
Me pax iuvat, et mutui concordia
Amoris ardens ignibus:
At ista gens, de pace cum loquor, nihil
Crepat nisi necem, et sanguinem.
18. argumentum psalmi CXXI
Dum me cruentus urget hostis, luminaMontes ad altos sustuli,
Unde ille rerum praepotens pater omnium,
Terrae, polique conditor,
5Frustratus hostem barbarum, mittet mihi
Opem benigno numine.
Numquam ille saevis impiorum incursibus
Tuam sinet constantiam
Labare victam, dormiet numquam tuae
10Salutis ille negligens:
Qui civitati praesidet sanctissimae,
Numquam profecto dormiet:
Haerebit ille semper ad dextrum latus
Fidissimus comes tuum,
15Umbraculique tecum amabilis vice
Fungetur optimus pater,
Ne fervidus te tangat aut Sol, aut gravi
Luna insalubris lumine.
Quodcumque ages, ubicumque eris, domi, foris,
20In urbe, in agro, tecum erit
Semper beatus caelitum rex, et pater,
Fortunet ut tibi omnia:
Suasque tandem ducet ad domos, ubi
Aeterna vives saecula.
19. argumentum psalmi CXXII
O quale cepi gaudium,Cum dicerent: Adibimus
Templum Dei sanctissimum!
Te, magna, visam, civitas,
5Tectis, viis, et moenibus,
Et civium concordia
Florentem, et almi Numinis
Tutela. Agris ex omnibus,
Et oppidis gens plurima
10In te piorum singulis
Annis ter ad festos dies,
Et sacra sancta convenit;
Ut legibus mandat suis
Rector supremus caelitum.
15Tu iura claris urbibus,
Legesque das; tu maximos
Reges alis; te Davidis
Proles frequentat inclyta,
Stipata semper nobili
20Turba ducum. Precamini,
Cives boni, bona omnia
Huic civitati. Sit bene,
Feliciterque amantibus
Te, mater alma; nec tuis
25Umquam recedat finibus
Pax, et beata Faustitas.
Salus meorum civium
Tua salute nititur:
Templum Dei sanctissimum
30Te reddit omnibus piis
Amabilem. Igitur usque dum
Ego vixero, semper tibi
Bona precabor omnia.
20. argumentum psalmi CXXIII
Ad te, beatas qui beatus incolisOras nitentis aetheris,
Attollo lumina lacrimis manantia,
Vitae meae spes unica.
5Iniuriosa verberatus ut manu
Manus heriles aspicit
Flens servus, implorans opem domini sui;
Ut serva servi dextera
Pulsata, dominae dexteram aspicit suae,
10Sic te, pater sanctissime,
Nos intuemur maxima fiducia,
Donec querelis tristibus
Aures benignas applicans adsis tuo
Nobis secundo numine.
15Iam, quaeso, iam tuere supplices tuos
Vultu sereno; ista quoniam
Abominata gens sua superbia
Nos enecat miserrime;
Miserrime nos enecat gens impia
20Irrisione, et iurgiis.
21. argumentum psalmi CXXIV
Nisi nos benigni NuminisTutela servasset, piae
Nunc dicat urbis incola,
Nisi nos benigni Numinis
5Tutela servasset, feri
Invaderent cum barbari,
Instar leonum, hiantibus
Nos devorassent faucibus.
Cum gens veniret impia
10Furens, minasque, et sanguinem
Spirans, malorum altissimo
Nos obruisset gurgite.
Torrens malorum maximus
Agros, et urbem, et omnia
15Iam perdidisset funditus.
Supreme caelitum pater,
Te sempiternis laudibus
Servata tollet civitas.
Quam noluisti immanibus
20Patere praedam belluis.
Ut implicata vinculo
Pudica turtur, aucupis
Crudelis effugit manum,
Si forte laqueus frangitur;
25Sic impiorum e dextera
Spem praeter ipsi evasimus.
In posterum anxius timor
Nostris facessat finibus,
Quando omnium rerum potens,
30Terrae, polique conditor
Suo benigno numine
Nostrae saluti consulit.
22. psalmi CXXV
Quicumque vere spes suas locat in deo,Immobilis semper manet,
Sionis instar, nulla quem suo potest
Mutare vis umquam loco.
5Ut sancta vallo montium circumdata
Est undecumque civitas,
Sic ipse rector caelitum dextro pios
Vallabit usque numine,
Illosque nullis improborum viribus
10Premi diutius sinet;
Ne forte virtus fracta rebus asperis
Deo recedat a suo.
Fac affluenter manet ad bonos tua,
Quaeso, benignitas, pater:
15At qui, secutus impiorum pessima
Consilia, deserit viam
Legum tuarum perditus, illum, precor,
Ultrice puni dextera.
Utinam Quies, et alma Pax nostros agros
20Nostras et urbes incolat.
23. argumentum psalmi CXXVI
Cum liberati barbarae gentis iugoDulcem rediremus domum,
Se somniare quisque, non vero frui
Existimabat gaudio.
5O quae voluptas, quanta nobis commoda
Tuo favente numine
Tum contigere, caelitum rex maxime!
Tum barbarus mirans ait:
En quanta pro salute gentis istius
10Pater deorum conficit!
Et magna certe fecit; haud iniuria
Tanto exsilimus gaudio.
Ut Auster udus imbrium vim maximam
Fundens, iugisque collium
15Nivem albicantium liquans, suas super
Ripas alit torrentia
Flumina; vagantur illa, lateque omnia
Tenent; ita, pater optime,
Fac, ut tuorum multitudo civium
20Plenis viis ad patriae
Dulces fluat agros, omniaque passim occupet,
Laetoque plausu repleat.
Ut glareoso tristis arvo semina
Mandans colonus, uberem
25Si forte messem percipit, gaudet magis,
Quam cultor agri fertilis;
Sic nos per annos septies denos gravem
Et servitutem, et cetera
Passi mala omnia, cum lares amabilis
30Reviseremus patriae,
Cunctis vicissim gaudiis incessimus;
Tuaeque, rex sanctissime,
Benignitati gratias semper agimus,
Semperque habemus maximas.
24. argumentum psalmi CXXVII
Nisi coniugem Deus bonam, et agrum fertilem,Dulcesque donet liberos,
Frustra laborat, si quis haec studio suo
Sese paraturum putat.
5Nisi civitatem, et civium concordiam
Defendat optimus pater,
Et civitatem, et civium concordiam
Frustra tuentur principes.
Frustra ad labores ante lucem surgitis;
10Frustra laboratis diem
Totum, labores nisi Deus vestros suo
Fortunet ipse numine.
Ipse et parabilem facit victum, et piis
Praebet quietem civibus:
15Ipse et frequentat liberis domum; et ipsius
Uxor pudica munere
Contingit, ac decora, et optimis simul
Ornata proles moribus,
Talisque robore, qualis a fortissimo
20Sagitta torta milite.
Beatus ille qui pharetram talibus
Implet sagittis! non ei
Erit timendum, si quod umquam evenerit
Certamen: illum iudices,
25Et cuncta civitas, suis cum filiis
Bonum, et beatum praedicant.
25. argumentum psalmi CXXVIII
Beatus ille qui piam sese DeoIn servitutem dedicat,
Semper paratus exsequi sanctissimis
Quod ille verbis imperat.
5Non is paterna rura inaniter colit;
Sed quae feraci semina
Sinu recepit fundus, illa maximo
Reddit colenti foenore.
Uxor pudica bene regit domum, et optimis
10Exornat ipsam liberis,
Foecunda vitis instar, apta diligens
Quam curat arte vinitor.
Proles novella crescit, ut virentibus
Oliva pulchra ramulis;
15Et mensa turba garrula circumdata
Cumulat parentes gaudio.
Haec est piorum vita; eosque talibus
Remuneratur praemiis
Summi benignitas patris; quem si coles,
20Urbis sacratae commodis
Laetus frueris; usquedum vivas, tuae
Prolis beatae liberos
Florere cernes; patriis Felicitas
Regnabit alma finibus.
26. argumentum psalmi CXXIX
Me barbarorum saepe vexavit furor,Nunc sancta dicat civitas;
Me barbarorum saepe vexavit furor
Ab ultima usque origine;
5Sed nulla vis, nec ullus hostium dolus
Me quivit umquam exstinguere.
Aravit heu mea terga longis verberum
Sulcis nefandus barbarus;
Laboribus me, vinculisque asperrimis,
10Duraque vexavit fame:
Sed vincla rupit ferrea, et tandem mihi
Dulcem quietem praebuit,
Uberrimoque me locavit in solo
Caelestium summus pater.
15Qui civitatem Numinis sanctissimi
Vult perditam, pereat male.
Ut herba tectis orta summis aedium
Humore vitali caret,
Nec quit profundiore radices humo
20Agere; itaque ante exaruit
Percussa sole fervido, quam dextera
Vellatur alicuius; neque
Manum replevit ea metens, suum neque
Sinum, manipulos colligens;
25Nec qui viator praeterit, verbis ei
Bene precatur optimis;
Talis sit impius hostis, et quisquis pios
Odit, Deus quos diligit.
27. argumentum psalmi CXXX
Malis profundis obrutusTuam, pater, fidem invoco.
Ne, quaeso, supplicis tui
Audire vocem respue.
5Si vindicaris omnia
Peccata, cunctaque exigas
Quae iure debentur tibi,
Quis sustinebit, o pater?
Quis tam pie, tam puriter
10Vitam colit, quin sit tibi
Poenas daturus maximas?
Incomparabilis tua
Certe benignitas facit
Ut numen a mortalibus
15Tuum colatur. Hac ego
Confisus, auxilium tuum
Exspecto certum: animus meus
Et lenitate tua, et tua
Promissione nititur.
20Non sic morantem languidus
Exspectat Auroram vigil,
Qui nocte tota sedulus
Ambivit urbis moenia,
Votis ut omnibus expeto
25Ego te morantem, o refugium
Meae salutis unicum.
Iudaea gens, Deo tuo
Confide; nam Deus tuus
Benignus et placabilis
30Et promtus est ignoscere.
Tua ipse peccata omnia
Delebit, et maculas sua
Absterget omnes dextera.
28. argumentum psalmi CXXXI
Supreme rector caelitum,Non ipse regium ob decus
Inflatus efferor, neque
Perambulans sublimia
5Mentis superbae somniis,
Maiora viribus meis
Tribuo, tribuere quam decet
Hominem caducum, inanis et
Imaginis simillimum.
10Si non modestiam colo,
Si sumo magnos spiritus,
Turpissimae arrogantiae
Poenas gravissimas luam.
Qualis pusillus est puer,
15Quem lacte dulci blandula
Vix alere desiit parens,
Talis animus, et mens mea est.
Ut ille totus optima
Matre acquiescit in sua,
20Sic ipse toto pectore
Ex caritate pendeo
Caelestis optimi patris.
O te beatum, quisquis es,
Qui spem tuam in Deo locas!
29. argumentum psalmi CXXXII
Sis memor usque pii, Rex maxime, Davidis, et quamCives in omnes mitis exstiterit suos.
Ille tui sancto incensus iuravit amore,
Votumque lingua nuncupavit hoc modo:
5Ne tibi sim carus, vita mihi carior ipsa,
Neu verba posthac supplicantis audias,
Ante meae si cara domus ad limina adibo,
Oculosve somnus ante clauserit meos,
Quam praeclara tuo fuerit, pater optime, templo,
10Tuisque dedicata sacris area.
Sic ait, et parvo post tempore dedicat illam,
Qua se beatis silva campis porrigit,
Cum tu clara prius Bethleemi signa dedisses.
Tuam introibimus, pater, domum, tua
15Perpetuo castis venerantes numina sacris.
Tu mansionem dexter ad certam veni,
Mysticaque arca vagans stabili iam sede quiescat:
Fac, ut sacerdos mente pura te colat,
Et sua cuique pio da gaudia, neve tueri
20Omitte prolem Davidis tui inclytam,
Quam patris aurato in solio tu, sancte, locasti.
Iuravit ille, peierare qui nequit,
Omnipotens dulci affatus sic Davidem amore:
Tua sedebunt sede liberi tui;
25Qui si constantes in relligione manebunt
Quam Mosis ore sanximus, neque inclyta
Foederis antiqui violarint iura, nepotum
Serie propago nobilis longissima
Dulci pace fruens solio regnabit avito.
30Sionis arcem praefero cunctis locis.
Hic ego longa libenti animo per saecula degam:
Hic supplicantium preces ego civium
Audiam, et optanti mea sancta oracula pandam.
Florebit agris fructuum laetissima
35Omnigenum ubertas, atque hinc procul omne fugata
Per aevum egestas exsulabit horrida.
Casta sacerdotes ornabit vita, colentque
Domos piorum pura semper gaudia.
Ac veluti lauro pulchrae densissima silva
40Radice ab ima pullulat, sic Davidi
Candida succrescet proles, quae splendida facta
Parentis augeat optimi: neque hostium
Ulla domum poterit vis hanc evertere; non si
Coniuret omnis impiarum gentium
45Barbaries latas per terras didita. Cunctis
Optatus ille piis fluet ab origine
Ista, qui populos omnes, et maxima ponti
Aequora, globosque siderum micantium,
Et divos supra caeli convexa morantes
50Mecum gubernet sempiterna ad saecula.
30. argumentum psalmi CXXXIII
O quam beatum est pacis insolubiliFratres ligari vinculo!
O qualia bona, et quanta secum gaudia
Apportat alma Caritas!
5Quales odores spirat unguenti liquor
Stillans Aaronis sacro
E vertice aureas ad oras vestium,
Tales odores candida
Pax, atque amoris mutui concordia
10Afflant piorum mentibus.
Ut ros Sionis decidens iugum, et avia
Hermonis alti pascua
Foecundat, ita quas incolit domos pia
Pax, ditat omnibus bonis.
15Nam degit ubi Pax, et beata Caritas,
Ibi caelitum degit pater.
31. argumentum psalmi CXXXIV
Dum nox favet, suoque nos silentioInvitat, agite, laudibus
Deum efferamus, aedis o sanctissimae
Casti beatique incolae.
5Tollamus, agite, supplices simul manus,
Adytisque in intimis Deum
Aures amicas applicantem plurima
Prece invocemus, ut sua
Ope sospitet cives, bonaque det omnia
10Larga benignus dextera.
32. argumentum psalmi CXXXVII
Dum nos ferarum gentium crudelitasDesideratae patriae dulci solo
Exterminatos detinet, iuvat procul
A civitatis barbara frequentia
5Sedere solos sola propter litora
Euphratis. Hic comantium nostras lyras
Suspendimus ramo salicum, et uberrimam
Vim lacrimarum fundimus, tui, Sion
Dulcis, recordantes, tuamque, maxime
10Rex caelitum, orantes opem ore supplici.
At interim adiens pastor errantis gregis:
Cantate nobis, ait, aliqua de canticis
Vestris: quid istae pendulae tacent lyrae?
Qui nos queamus, obsecro, animum inducere,
15Ut canticum sanctissimum nostri Dei
Cantemus istis exsulantes in locis?
Si oblitus umquam fuero, sancta civitas,
Tui, mea quoque oblita dextra psallere
Amabiles numquam lyra eliciat sonos.
20Adhaereat lingua mea faucibus meis.
Ne canere possim, nisi ego meminero tui,
Nisi cuncta acerba erunt mihi, et amarissimo
Amariora felle, donec moenia,
Tuumque templum restituta videro.
25At tu, nefanda facta qui mortalium
Ultrice punis dextera, taeterrimi
Idumaeorum sceleris usque sis memor;
Qui, dum periret civitas tua, impios
Hostes furentes vocibus nefariis
30Sic incitabant: Pergite agedum, et omnia
Vastate; ferro et igne cuncta evertite.
Babylon superba, et omnium miserrima,
Beatus is, qui talibus pro iniuriis
Te digna solvet praemia, atque idem tibi
35Large reponet, parvulos a pectore
Natos revellens matrum, et illos aspera
Ad saxa frangens, teque funditus eruens.
33. argumentum psalmiCXLIV
Aeterne mundi Domine, quas grates tuaeClementiae possim agere? vel tuum quibus
Efferre nomen laudibus sanctissimum?
Tu proeliari dexteram meam doces,
5Et omnium discriminum fidissimus
Comes per hostes obvios, et horrida
Per arma tutum ruere, et incolumem facis.
Tu civitates subiicis meas mihi,
Latisque donas imperare gentibus.
10Domine, quid est homo, quod honore maximo
Dignaris illum, et tam benigne amplecteris?
Homo est imago vana, et umbrae somnium
Inanis, ipsa inanitate inanior.
Descende caelo, et irruentes hostium
15Acies coerce fulminante dextera:
Illos procellis, igne, grandine dissipa,
Illos sagittis perime; nosque iam obrutos
His nationum barbararum fluctibus
Tuere. Summe Rex, tuas laudes ego
20Cantabo semper; tibi cithara semper mea
Hymnos sonabit. Tu salutem regibus
Donare gaudes: Davidem tu maximis
Periculorum liberasti casibus.
Tu nunc furores impiarum gentium
25Compesce, quas nefanda semper dicere
Iuvat, nefanda semper agere. Fac, pius
Miles triumphum nobilem referat domum;
Fac, alma Pax, Quiesque nostris finibus
Regnent tumultu barbarorum liberae.
30Proles novella crescat agris omnibus,
Ut valle myrtus avia nitentibus
Se ramulis subiicit, amica limpidi
Rigata fontis lymphula. Sint virgines
Nostrae decoro corpore spectabiles:
35Sint plena semper horrea bonis frugibus:
Plenis redundet cella semper doliis,
Redundet oleo, melle, pomis dulcibus.
Sint prata gregibus tecta foecundissimis,
Fortes iuvenci plaustra onusta ducere,
40Fortes feracem glaebam aratro findere.
Neu saevus hostis nostra rumpat moenia,
Neu patriae iucundae amabiles agros
Abducta gens relinquat, aut civilibus
Sonent plateae iurgiis. Ter et amplius
45Beata gens, quae talibus fruitur bonis!
Beata gens, quam maximus caelestium
Pater suo praesens tuetur numine!
34. paraphrasis in carmen Davidis | de morte Saulis Iudaeorum regis et Ionathae eius filii
Urbes, et agri, funditeLamenta, tristes sidera
Ad alta voces tollite:
Nostrum decus gens impia
5Exstinxit; altis montibus
Gens clara bello, procidit.
Ne, quaeso, fama, compitis
Haec Ascalonis, aut Gethi
Perfer; puellas hostium
10Ne tanta clades ad choros,
Cantusque laetos excitet.
Abominata Gelboe,
Nec ros, nec imber educet
Herbam tuam, neque in tuis
15Iucunda vitis, aut seges
Pubescat umquam montibus.
Hic heu relictis parmulis
Phalanx piorum militum
Fugata turpiter cadit:
20Hic dux cruento in pulvere
Procumbit, ac si non foret
Gentis piae rex inclytus.
Sagitta numquam Ionathae,
Cum saeva obiret proelia,
25Ictus ferebat irritos,
Sagitta velox, fortium
Potare docta sanguinem:
Nec hostis umquam vel pede,
Vel equo tulit sese obvius
30Impune, cum Saules manu
Ensem rotaret impigra.
Saules parens, et Ionatha
Parentis inclyti decus;
Iucundi, atque amabiles,
35Vos non diremit impiae
Vis dura mortis, copula
Quos vita dulci iunxerat.
Non fortior vobis leo
Errat Libyssis vallibus,
40Regina non avium ocyor
Vobis, fugacem praepete
Penna columbam persequens.
Vos, o decorae virgines,
Quas induebat coccina
45Rex veste, quas monilibus
Ornabat aureis, date
Vestro misellae lacrimas
Regi; misellae, tristibus
Sonent querelis omnia.
50Ut militum ferocium
Infracta virtus concidit!
Ut, Ionatha fortissime,
In montibus tuis iaces
Confossus alto vulnere!
55Has fundo lacrimas tibi,
Et haec ab imo pectore
Suspiria; frater mihi
O luce cara dulcior,
Amate Ionatha mihi,
60Quantum nec ardens candidam
Amans puellam deperit,
Quantum nec unicam parens
Tenella natam diligit.
Ut militum ferocium
65Infracta virtus concidit!
Ut Ionathas acerrimus
Parente cum fortissimo
In montibus caesus iacet!
35. ad lectorem
Haec nostra, lector Christiane, carminaSic temperavimus favente numine
Divino, ut ipsa cum legas, sit idem fere
Ac si poetae Davidis sanctissimi
5Hymnos legas; tametsi enim neque reddita
Fuere verbis verba, neque nobis fuit
Religio, multa addere, bonam, et certam tamen
Spem habemus, additum nihil quod ab ipsius
Abhorreat sententia vatis, nihil
10Obscura quod non monstret instar luminis,
Aut pulchritudini poematis aliquid
Decoris addat, virgini pulcherrimae
Quale decus addunt arte purpureae rosae,
Violaeque flavis crinibus circumdatae.
15Quod si labores hos meos perspexero
Fuisse gratos, et legentium favor
Scribentis adiuverit, ut aequum, industriam,
Ultro recipio, et tibi meam adstringo fidem,
Curam mihi hanc unam fore antiquissimam,
20Ut quae reliqua sunt Davidis poemata,
Oratione pura, et arte musica
Ornata possint mox Latinis auribus
Intelligi. Hoc ego ut queam cito exsequi,
Utinam optimi faveat benignitas Dei;
25Quod oro, votisque omnibus equidem expeto,
Non in meae, sed in ipsius spem gloriae.
36. ad Alexandrum Farnesium cardinalem amplissimum
Dum se alii mediae per amica silentia noctisDulci sopore recreant,
Haec ego Iessiadae cithara mage dulcia somno
Meditans canebam, dum dies
5Clara superveniens taciturnas pelleret umbras,
Carissimas umbras mihi;
Quae me senserunt noctes vigilare beatas,
Dum primus ipse mystica
Davidis ad Latias deduco carmina Musas,
10Piisque grata concino;
Non Iovis insani referens male sanus amores,
Non ebriosa Liberi
Orgia, non ludos Phoebi, exsecrandave sacra,
Sed maximi laudes Dei,
15Tergeminum quem caelicolae venerantur et Unum;
Qui siderum vagantium
Multiplices cursus, qui magnum temperat aequor,
Et omnium mortalium
Omnia facta videns sua iustis praemia reddit,
20Suasque poenas improbis
Irrogat, et cunctas animalia cuncta per oras
Alit benigno numine.
O utinam haec discant pueri, castaeque puellae,
Mentesque sanctioribus
25Formentur studiis, dum parva, et mobilis aetas.
Quid, o parentes, quid iuvat
Futilibus nugis, et turpi carmine vestros
Contaminare liberos?
Cum liceat sanctos illis versare poetas,
30Scientiaeque pabulo
Divinae teneros animos nutrire, veneno
Dulci relicto, quo malo
Nullum aliud magis esse nocens puerilibus annis
Videre prisca saecula,
35Quamvis illa forent caligine consita, nec dum
Perfusa vero lumine.
At tu prudentem iuvenili aetate senectam,
O patriae decus inclytae
FARNESI, aequiparans, post magna negotia, quando,
40Audire fessus nobiles
Regum Legatos summis de rebus, amoenos
Mirandula doctissimo,
Maphaeoque tuo comitatus te abdis in hortos,
Et otio dulci iuvat
45Mollibus et studiis duros finire labores,
Tunc nostra, quaeso, carmina
Perlege, nec tu Flaminii magis illa putato,
Quam regis illustrissimi,
Qui bello insignis, pietate insignior, hostes
50Inter, ferociaque agmina,
Seu positis armis tranquilla pace quierat,
Amore sancto percitus
Aeterni regis laudes, et maxima facta
Tali canebat carmine.
