1.
Regia progenies, generosi principis uxor,Rege patre es foelix, rege beata viro es.
Quam tibi veridice nomen posuere parentes,
Unde Beatricis nomina dicta reor!
5Subscipe laeta, precor, nostros, regina, libellos,
Ne ve illis fessis aurea tecta neges.
Sint licet indigni, sit sordida pulvere vestis,
Hos tamen in pluteo suscipe laeta tuo.
Qui venit ausoniis istuc a finibus hospes,
10Te veluti portum fessa carina petit.
Hos, precor, accipias et loeta fronte revolvas;
Offendat quod te nil, reor, invenies.
A domino didicere suo nil turpe referre,
Sed casto intactae virginis ore loqui.
15Siquid pro domino poscent audentius, illis
Da veniam: dominus iusserat illa suus.
2. ad librum suum merito festinantem ire | in Pannoniam, ut requirat illic quosdam amicos
Festinas merito fugere hinc ad regia tecta,Adriaci nec te territat unda maris.
Ire simul cuperem, sed me charissima coniunx,
Me dulces nati, parve libelle, tenent.
5Indixere sacris proceres fera bella Camenis,
Ut sit eis nostra nullus in urbe locus.
I, pete magnifici sublimia tecta Mathyae;
Quis tibi sub tanto rege timendus erit?
I cito, ne dominum videas indigna ferentem,
10Cui iam Carliados fama sonora nocet!
Franciscum Arragonem primum salvere iubeto:
Huic dices domini nomen et unde venis.
Moxque colocensis vises antistitis aedes:
Tam longae huic dices quae tibi causa viae est.
15Bandinum inquiras, veterem fidumque sodalem;
Hunc adeas; gremio te geret ille suo.
Praeterea multos, quorum tibi nomina dixi,
Alloquere, et prompti posce favoris opem.
Ceu pestem fugias indocti limen avari;
20Fontibus ex istis cuncta venena fluunt.
3. ad Bernardum Adimarium, | de obitu matris suae Bartholomeae
Flebile moerentis carmen, Bernarde, poetaeAccipe, nec pudeat collachrymare simul.
Forsitan hoc alii carpent tenerisque putabunt
Fletibus et matri me tribuisse nimis.
5Luminibus siccis quis spectet funera matris?
Non homo, convincam: vel fera, vel Deus est.
4. eulogium in obitu Bartholomeae matris, | praestantissimae mulieris
"O dulces nati, tantos effundere questusQuid iuvat, et frustra sollicitare Deum?
Comprimite, hen, lachrymas dilectae in funere matris:
Transegi, dederant quos mihi fata, dies.
5Desinite, ergo, meum fletu vexare sepulchrum:
Pars melior nostri sydera celsa petit.
Corpus inane iacet, solum mortale cadaver
Occidit: hac omnis sorte creatus homo est.
Quin meus hoc ipsum corpus iuvenile resumet
10Spiritus, inque mea carne videbo Deum,
Cum Deus in cineres terrarum verterit orbem,
Ultima cum veniet non reditura dies.
Nulla potest hominis fieri iactura cadentis,
Cum surget positis clarior exuviis.
15Improba (cui parcit?) nascentibus omnibus instat:
Quae mors esse potest increpitanda seni?
Stat fixus cunctis humani terminus aevi,
Ulterius quem non preteriisse licet.
Venimus ad metam vitaeque peregimus annos
20Concessos; quis nam fata movere potest?
Non exoratae producunt stamina Parcae;
Iam mors ante oculos stat violenta meos,
Pallidaque horrendo frustra me terret hiatu:
Nam vitam inficiunt crimina nulla meam.
25Erubeat mortem, siqua est obnoxia labi,
Palleat et nigros umbra subire lacus,
Et tremat aeternas scelerum persolvere poenas:
Nanque bonis mors est gloria, poena malis.
Turgida nec calido corrumpite lumina fletu,
30Nec matrem lachrymis dedecorate piis.
Ante alias longe sum foelicissima mater,
Cui mihi sunt septem pignora tresque nurus,
Cui mihi longaevus coniux fraterque superstes
Extant, et concors et sine labe domus.
35Cum videam charos mihi tot superesse nepotes,
Quos generi et nostrae progenuere nurus,
Quae plura optarem? Iam sexagesimus annus
Volvitur: hic vitae finis et hora meae est.
Siquid apud charos, ut debet, mater alumnos
40Iuris habet, nec mors finiet imperium,
Ecce, meum commendo virum vestrumque parentem,
Ne desiderio tabeat ille meo.
Confectum senio et maerentem coniuge rapta
Servate, ut superet saecula terna senex.
45Circumstentque nurus blandae offitiumque ministrent,
Et gerat alternas illa vel illa vices,
Ut phrigii vincat longissima tempora fati,
Ut senior natos cernat et ipse senes.
Silvestrum ante alios natum commendo minorem,
50Cui non est uxor nec sibi chara parens.
Hoc unum moriens iterumque iterumque monebo,
Ne turbet vestros dira Megera lares.
Aurea vobiscum sit pax; concordia foelix
Alterno fratres semper amore liget.
55Iamque vale, o coniux, ne te dolor urgeat ullus,
Si socia eripitur Bartholomea tori.
Sit visum Superis; quid fles? Age, comprime luctum,
Laetior ut noster spiritus astra petat.
Num tibi tot restant, comunia pignora, nati?
60Ne turbes fletu pignora chara tuo!
En morior, coniux; nigrescunt omnia circum...".
Nec plura: in medio lingua retenta sono est;
Eflantemque animam superas emisit in auras,
Corpus at in gelido mansit inane toro.
65Insonuit quantis pulsus plangoribus aether!
O lux infoelix, o lachrymosa dies!
Semper acerba suis, semper memoranda Verinis,
Solliciti, heu, semper causa doloris erit!
O clara ante alias, nulli pietate secunda,
70Quae coleret casta relligione Deum!
Quae magis exarsit vera charitate? Quis ergo
Non fleat et lachrymis abluat ora piis?
Lugeat Aequorei plebecula pauper agelli,
Ploret vicinus quisquis egenus erat.
75Sed quoniam nullis revocatur fletibus umbra,
Ne pigeat laudes enumerare suas.
O veneranda parens, quo te dignemur honore,
O genitrix, nostrae fama decusque domus?
Vera parens, propriis lactasti pignora mammis,
80Ipsa licet Medices sanguine tangit avos.
Natorum, o, longos totiens perpessa labores,
Quae tibi, quae poterunt praemia digna dari?
Nam tua pertenuem nostrum solertia censum
Et non indignis quaestibus auxit opes.
85Inspiciens natos solers prudentia matris,
Erudiit variis artibus ingenia.
Mercibus hic quoniam fuit aptior, ille Minervae,
Naturae iussit semina quenque sequi.
Hic quia velocis praestabat acumine mentis,
90Iussit socraticis invigilare libris,
Et rerum causas et coeli noscere motus,
Afferre aegrotis ut bene posset opem.
At me Musarum flagrantem ut vidit amore,
Et dare Pyerio carmina multa choro,
95"I" dixit, "sequere aonias, Ugoline, puellas,
Et tua pegaseis fontibus ora laves".
Quas igitur grates, quae reddant praemia nati
Debita? Pro nobis Iupiter ipse dabit.
Divorum augebis numerum super astra volando,
100Impleat ut vacuos umbra beata tronos.
Illic sydereo satiabis nectare mentem,
Inter caelestes annumeranda choros.
Illinc omnis abest vitae dolor, omnis egestas;
Non habet in Superos ius Libithina deos.
105Non mutat vires illic morosa senectus,
Perpetuo sed enim flore iuventa viret.
Frigida non calidis, non pugnant humida siccis;
Coelicolum tenuis temperat aura solum,
Qualis athlantei occiduas post lictoris undas
110Foelices suavis spiritus aflat agros.
Est animus simplex, nec fato obnoxius ulli,
Et solo aspectu pascitur ipse Dei.
Nempe bonum summum est, caeli cui destinat arcem
Iupiter, aeternum posse videre Deum.
115Illic militibus reddit sua praemia Christus,
Fortiter ob patriam qui periere suam,
Qui mundi illecebras saevosque cupidinis ignes
Viceruntque omnes daemonis insidias,
Qui sacra Pontificum romanae dogmata sectae
120Servarunt certa, non violata, fide.
Panduntur caeli portae, reseratur Holympus,
Aethereas foelix cum petit umbra domos.
Huc, veneranda parens, venies, atque obvia turba
Coelesti longe curret ab urbe tibi.
125Virginei occurrent coetus candore micantes,
Agmina non tacta candidiora nive;
Obvius et veniet rutilanti in murice martyr,
Et palmae et lauri flondea serta geret.
Mox te matronae gemmis auroque nitentes
130Accipient, vinxit quas sacra teda viris.
Aplaudent roseaeque dabunt mille obscula fronti,
Et tales edent ore canente sonos.
"Humanae o tandem vitae defuncta labore,
Ingredere, o foelix, aurea tecta Dei.
135Atria quae longe cernis radiantia, gemmis
Culmineque aurato, tecta superba, micant:
Haec tibi caelestes struxere palatia fabri,
Haec tua pro meritis semper habenda domus".
His, mater, pompis, tali comitata triumpho,
140Impyrei intrabis limina celsa poli.
Te quoque celsa suis caeli Regina lacertis
Accipiet, dicens: "Dulcis amica, veni;
Aeterno fruitura bono, cape praemia Christi,
Praemia promissis uberiora suis.
145Ingredere auratae christallina limina sedis,
Accipe syderei ditia regna soli".
Talibus ascendes divina in gaudia dictis,
Gaudia non ullis aequiperanda bonis.
5. eulogium in funere Verii eius patris, | viri optimi, ad Paulum phisicum germanum
Omnia sunt igitur diris obnoxia fatis,Et nihil est quod non auferat atra dies.
Te potuit, venerande parens, abducere templis
Polluta ad tumulum Parca maligna manu.
5Num sanctos mores, num castum attingere corpus
Horruit? Ah, cogor quale putare nefas!
Si bonus atque malus pereunt discrimine nullo,
Et nulli parcit de tribus una soror,
Non idem certe manet exitus: alter Holympum
10Ascendet, stygias ebibet alter aquas.
Impius inferni aeternos cruciandus ad ignes
Trudetur, meritis praemia digna suis;
Iustus ad Impyrei vectetur gaudia caeli,
Regnet ut angelici dignus honore troni.
15Nunc memini tua, sancte parens, oracula, cum me
Praecipitem saevo torsit amore Venus.
Me miserum, quanto repeto praecepta dolore!
Non licuit grates exhibuisse tibi.
Talia, Paule, mea moestus dum mente revolvo,
20Dilecti ante oculos spiritus ecce patris,
Lucidior flamis et clari syderis instar,
Et roseo tales edidit ore sonos:
"Quis te luctus edax rodit, charissime nate?
Quae mors egroto est increpitanda seni?
25An nescis homines mortali sorte creatos?
Unde improvisus te premit iste dolor?
Quid tibi socraticos prodest legisse libellos,
Claraque prudentum tot monumenta virum?
Hoc primum erumnae signum memorabile nostrae est,
30Ut sortis dannet munera quisque suae.
Unica mortali cui foelix contigit hora?
Nec mirum: aegriferae concupiuntur opes;
Gliscit amor quanto cumulum congesseris auri,
Maiori inque dies foenore pauper eris.
35Crimina quid referam, quae sunt comunia brutis?
Vitate haec, tanquam sint capitale nefas.
Unicus exemplar sit vobis Christus honesti:
Omnis ab insidiis hoc duce tutus erit.
Hoc duce syderei caeli victoria parta est:
40O merces nullis equiperanda bonis!
Quis non contemnet vitae mortalis honorem,
Virtutis memorem si putet esse Deum?
Coetera vel rapidi labuntur fluminis instar;
Concessae vix sunt ad breve tempus opes.
45Quod si cui indulget raro fortuna benigna,
Mox anima haec linquet diffugiente dolens.
Si mihi quid iuris, iubeo moneoque rogoque
Fraterna ut charitas pectora vestra liget,
Neu vos transversos agitet discordia preceps,
50Sed pius alterne vincula nectat amor;
Ne ve aliquem fidum externum sibi credat amicum,
Qui patriam aut fratres oderit ipse suos.
Quis non immerito explodat damnetque bilingues,
Atque hominum e cetu mergat in occeanum?
55Mentitur quisquis fratrem se dixerit illi
Cui, vafer, occultas instruit insidias.
Perfidiae reus est Christi cui nomen in ore est,
Corda gerens foedis prava cupidinibus.
Pectora vestra liget charitas adamante tenaci:
60Haec vos foelices reddere sola potest.
Extorquet charitas irato fulmina Christo,
Cogit et infensum ponere iudicium.
Crede mihi: celsis ego nunc delapsus ab astris
Testor sincera nil charitate prius.
65Vidi animas flentes summi Iovis ante tribunal,
Ut caperent vitae praemia digna suae;
Et nisi flamiferae charitatis amore redemptae,
Tartareis mersae decoquerentur aquis.
Verum, age, me superas iam tempus visere sedes;
70Non terere ulterius fata dedere moras.
Haec memoranda tuis nostro fac nomine pandas
Fratribus; esse tui dicito iussa patris.
Comprime, nate, precor, luctum, lachrymisque caveto
Ut mulier turpes funera nostra tuis.
75Extremae est actus vitae octuagesimus annus:
Et quereris? Reliquum quid nisi morbus erit?
Nunc ego dilecta peragro cum coniuge caelum
Et concors casto semper amore fruor.
Nos pia pro charis oramus numina natis,
80Ut pia pro meritis det pius astra Deus.
Illic, ut spero, mecum super aethera vives;
Nunc instar mortis vita putanda tua est".
Haec ubi dicta dedit, circum mea colla pependit;
Mox instar radii lapsus ad astra poli est.
6. eulogium in acerbissimo funere Petrotii, | eius dilectissimi fratris
Tristis eram et chari moerebam funera fratris;Abstulerat somnum pectore luctus edax.
Tot neglecta Deo fratrum pia vota dolebam,
Et Pauli medicas nil valuisse manus,
5Cum nota ante oculos germani effulsit imago
Et tales roseo reddidit ore sonos:
"Quid quereris tantum? Lachrymas quid fundis inanes?
Num flendo credis fata movere Dei?
Septima cum tanto transegi lustra labore:
10Fixus erat vitae terminus ille meae.
Omnia solvisti; nihil est, Ugoline, relictum
Quod pia sedulitas non mihi tradiderit.
Per septem attrivit corpus febris arida menses,
Corporis ut numeres ossa peresa mei.
15Quid fles? Gaudendum est! Mortali carcere liber,
Pars nostri maior, spiritus, astra petit.
Est erumnosi plenissima vita laboris,
Exposita innumeris daemonis insidiis.
Ille ego, quem flexit transversum nulla voluptas,
20Quae sum perpessus nocte dieque, miser!
Quid referam morbos et vitae mille dolores,
A me quos omnes abstulit atra dies?
Arrisit sicui vultu Fortuna sereno,
Mox illi adversas vertit, iniqua, rotas.
25Expavi, fateor, mortis perferre dolorem,
Ne ve animus stygiis obrueretur aquis.
Praesidium magnum perdis, charissime frater,
Sarcinaque est humeris congeminata tuis.
Sic visum Christo est; forsan meliora dabuntur
30Tempora, nec semper nubilus Hauster erit.
Cuncta secunda dabit vobis concordia foelix,
At contra magnas vertit Erinis opes.
Uxorem vobis commendo, ut caelibe vita
Degat, et infantes nutriat illa meos.
35Ipsa fidem cineri nostro servare recepit
Et nullos post hac velle subire toros.
Dulcia discendens commendo pignora vobis:
Istorum causa est tristior interitus.
Hos precor ut patrio, frater, tuearis amore;
40Sic animus noster loetior astra petet".
Dixit, et amplectens ter circum colla pependit;
Ultima labentis verba fuere: "Vale".
"Quo fugis?", exclamo; "fratrem ne desere, frater!
Quo sine te pacto vita futura mea est?".
45Crudeles Parcae, florentis fila iuventae
Truncastis! Sunt, sunt copia tanta senes!
Quis fuit in tusco populo servantior aequi,
Quem non ausus erat carpere livor edax?
Cui tanta iuveni mores probitate fuerunt,
50Quis coluit tanta relligione Deum?
Inquirat livor totius tempora vitae,
Obsceni quicquam si reperire queat!
Et talem iuvenem mors invidiosa peremit!
Iniecit diras lurida Parca manus!
55Te, venerande pater, mors oportuna resolvit,
Ne videas nati funera acerba tui.
Ipsa virum et charos vidit superesse nepotes,
Natorum pompis contumulata parens.
At me servavit tanto Fortuna dolori,
60Dimidium, hei, vitae, frater adempte, meae!
O, utinam alterna, Ledei ex more gemelli,
Petroti, possem te revocare nece!
Perferrem mortis pro te quodcunque periclum.
Quid loquor? Ah! nullis fletibus umbra redit.
65Te sine nulla dies lachrymis inmunis agetur,
Currentisque oculi fluminis instar erunt.
Ante oculos semper dilecti fratris imago
Haeret; nec somni, nec mihi cura cibi est.
Squalent inculti deserta volumina Carli;
70Flet posita mecum tristis Apollo cheli.
Pertesum vitae est; macilento pallor in ore;
Omne mihi luctus substulit offitium.
Tu moriens caelum, felix germane, petisti;
Gratulor: ah, tecum nunc comes ire velim!
75Frater honoratos iam iam visure parentes,
Angelicos inter constituende tronos,
Frater amate, vale; celi novus incola factus,
Petroti, aeternis iam fruiture bonis.
7. ad Bernardum Adimarium, de morte Ippolitae, | formosissimae puellae
Dum nos magnanimi victricia proelia CarliScribimus, Ippolite flevimus interitum;
Imbellesque elegos magnis miscere coturnis
Flebilibus suasit moesta Thalia modis.
5Sed quoniam luctu fueras concussus acerbo,
Hoc scriptum lachrymis misimus eulogium;
Adimar, ante omnes nobis memorande sodales,
Verini carmen pignus amoris habe.
8. eulogium in obitu Ippolitae, | puellae pulcherrimae
Quis lucem ereptam tenebris miretur obortis?Causa patet cunctis: occidit Ippolita.
Occidit hetrusci sydus splendorque decoris:
Non mirum si nunc nulla serena dies.
5Ingemuisse putem turbati sydera coeli;
Post obitum induxit nubilus Hauster aquam.
Vidimus innumeris turgentia fletibus ora,
Nullus et in tota non fuit urbe dolens.
Ipsa Venus fertur sparsis deflere capillis;
10Extinxitque faces et sine luce fuit.
Ipse Cupido suos fregit miserabilis arcus
Et latebras tristis fugit ad Idaliae,
Impiaque in sevas torsit convitia Parcas,
Quae tantum Hetruscis preripuere decus.
15Quid tibi nobilitas, viridis quid profuit aetas,
Quid, rarum exemplar, forma, pudicitiae?
Quid, quod eras miserae spes et solatia matri?
Heu, vota incassum tot cecidere Deo!
Ipse autem scissa gemebundus veste maritus,
20Hinc Flametta parens stabat, inops animi:
Flametta infoelix, fortunae exemplar iniquae,
Andromache, infoelix, altera socrus erit.
Hinc implorabant lachrymosa voce sorores
Numina, purpureas ungue secante genas.
25Haud secus Heliades fraterno in funere largis
Auxerunt tumidum fletibus Heridanum.
Stamina cum vitae perfringeret ultima Clotho
Ippolitae ac staret, falce secante comas,
Tunc, vix attollens oculos in morte gravatos,
30Edidit extremos ore tremente sonos:
"O dulcis coniux, lachrymas compesce fluentes:
Sic placitum Superis, te superesse mihi.
Commendo natos nostri tibi pignus amoris
Comune, et curae sit tibi nostra parens.
35Hanc, precor, aflictam solare, et comprime fletum.
Quid ploras? Nunquid fata movere putas?
Tu, Flametta parens, nimio confecta dolore,
Mortalem Ippolitam te genuisse putes.
Divitiis foelix natisque viroque fuisti;
40Ah, sors adversas movit iniqua rotas!
Pone modum lachrymis: perventum ad limina mortis;
Audio iam stygiae murmura saeva ratis.
Me nulla exagitant vitiatae crimina mentis,
Quod mea tartareos horreat umbra lacus.
45Pars nostri melior petet aethera; reddite terrae
Haec membra, hoc (inquam) reddite corpus humi.
Cura mei si vos post mortem tangit inanis,
Scribantur tumulo carmina bina meo:
"Infoelix proles, Nasi charissima coniux,
50Ippolita hic tegitur; lector amice, vale".
Chara parens coniuxque, vale, dulcesque sorores:
Ecce, oculos mors nunc pervolat ante meos".
Ultima verba "Mei" clamarunt "Christe, memento;
Inque tuas animam suscipe, Christe, manus".
55Sic igitur pereunt omnes; iuvenesque senesque
Mors rapit, et cunctis imminet atra dies.
Non dum ter septem vitae compleverat annos;
Heu, paucis fuerat mensibus illa minor.
Naturam genuisse nihil formosius usquam
60Crediderim; in toto corpore nulla nota.
Vidimus in feretro (dormisse putaveris) illam;
Cuncta sibi prisci signa decoris erant.
Spiritus aethereas postquam secessit in auras,
Ippolitae levior non gravet ossa lapis.
65In cineres hoc nulla dies putredinis expers
Convertat corpus: sat cecidisse semel.
Et quisquis iuxta transibit busta viator,
Non pudeat lachrymis ora rigare piis,
Dicat et: "Ippolita hic, quondam pulcherrima rerum,
70Clauditur, aetatis fama decusque suae".
9. eulogium Pauli tusci, | medici ac mathematici praeclarissimi
Ergo nec ingenium, nec mores fata retardant,Sed vitae ac mortis stat sua cuique dies,
Et pius et doctus moritur discrimine nullo:
Ah, fati haec lex est imperiosa nimis.
5Debuerat Paulus vita durare perenni,
Et non comuni conditione premi.
Hic rerum causas et coeli sydera norat;
Phylosophum talem saecula rara ferunt.
Pythagorae ex solido statuam conflaverat auro
10Graecia, et e pario marmore pyramidem,
Quod rudibus populis geometrica signa parumper
Ostendit; quanto doctior iste fuit!
Illiricis Chous pestem predixerat oris,
Praesidium mittens discipulosque suos;
15Ex quo divinos vivus suscepit honores
Suntque illi tanquam condita templa deo.
Quin Asclepiades medicis epidarius herbis
Irato meruit numen habere Iove.
Alma Ceres, primum frugum quod repperit usum,
20Quo scindatur humus tempore, quo ve meti,
Sunt aedes illi et Cerealia condita sacra;
Inventaque olea facta Minerva dea est.
At Paulus tuscus terram cognovit et astra,
Et ptholomeneum grande retexit opus;
25Qui prospectivae formam depinxit et artem,
Quo libro cunctis equiperandus erit;
Qui tuscos docuit quo sydere gleba colonos
Vertenda, et quae sit vitibus utilior.
Quid referam medica quos ille salutifer arte
30Extorsit manibus, lurida Parca, tuis?
Adde quod in terris sine coniuge, coelibe vita,
Angelicae vixit norma pudicitiae.
Et tamen hunc ausa est polluta attingere dextra
Atropos, et sacri claudere labra senis.
35Ast animus certe est Libitinae iure solutus
Et fruitur foelix liberiore polo.
Docta per ora virum longo celebrabitur aevo
Paulus, ad extremum clarior usque diem.
10. eulogium Philelphi poetae, | qui nonagenarius Florentiae diem obiit
Meonium vatem flevit si pulcher Apollo,Luxit et ereptum Calliopea Linum,
Nunc vos, ausoniae nymphae graiaeque Camenae,
Exequias docti concelebrate senis.
5Egregias laudes vestri cantate Philelphi,
Quo novit graios Musa latina modos.
Plurima traduxit nobis monumenta Pelasgum,
Et noscenda suo multa labore dedit.
Quin enodavit Danthem tersique Petrarcae
10Explicuit varias ingeniosus odas.
Sfortiade cecinit victricia principis arma,
Aemula magniloqui carmina Meonidos.
Hic Chrisororam nostrum deduxit in orbem,
Ausoniis graius sumitur unde liquor,
15Per quem nunc Itali, graeco sermone diserti,
Externis ornant floribus Oenotriam.
Nunc optata senis fuerat facundia vatis:
Socraticos libros expliciturus erat.
Crudeles Parcae, non vos reverentia cani,
20Non potuit Medicis flectere vos pietas.
Ecce, nepos illi reditum seniore sub aevo
Concessit, Cosmo qui fuit exul avo:
Sed melius, quam si Insubrium cecidisset in oris,
Qui vidit patriam post tria saecla suam.
25Nec fuit ut quondam immitis Florentia Danthi,
Cuius honorati respuit ossa senis;
Provida magnanimi previdit cura senatus
Egregius vates ne procul urbe cadat,
Publicaque instituit docto salaria vati:
30Consuluit nobis, consuluitque sibi.
Sed quoniam nulli parcit fera Parca, sed omnes
Aufert atra dies, docte Philelphe, vale.
Ibis ad aethereos lucos et amoena piorum,
Laurigero vatum te comitante choro.
35Accola, Nile, tui, sed noster origine civis,
Praecedet, cecinit qui Stilicona ducem.
A dextra Danthes cinget levaque Petrarca,
Bocaciusque tuum pone sequetur iter.
His, inquam, pompis talique ornate triumpho,
40Ibis ad aethereos, docte Philelphe, polos.
11. luctuosa conquestio in funere | fratris eius Petrotii dilectissimi
Funeream deprome lyram chordasque gementesPercute flebilibus, maesta Thalia, modis.
Flevit ut amissa rodopeius coniuge vates,
Cantanti inferni cui patuere fores
5(Bistoniae gemuere ferae, cum flebile carmen
Ederet, et lachrymis intepuere nives);
Flevit ut extincto gemebundus Castore Pollux,
Unde habuit Castor fratre precante polum;
Sic circum funus fratris, moerente Catullo,
10Thespiadum moesti congemuere chori.
Conditus, ecce, iacet parva germanus in urna:
An lachrymas, Herato, continuisse potes?
Etsi perraro fletis, nunc flete, Camenae,
Fratris et exequias concelebrate mei.
15Offitio certate pio, lugubreque carmen
Fundite: sunt lachrymis ora riganda piis.
Uberior veri nunquam mihi causa doloris
Extitit: aeterne, frater adempte, vale.
Te nunquam post hac visurus, proh dolor ingens,
20Dimidium ut vivam, dimidium ut moriar!
Ecce, tuus vates, squalentibus abditus umbris,
Calliope, moestis imbribus ora rigat.
Dicite funereis lugubria nenia rithmis;
Sunt, Musae, tristi fata canenda pede.
25Deponas niveam vestem cytharamque sonantem
Et nigro auratam tegmine necte comam.
Non aliter venias, radiis nisi, Phoebe, relictis,
Ceu cum peonio funere moestus eras.
Laetitiae nullus locus est; stat vestibus atris
30Fraterni Luctus funeris ante fores.
Hinc dolor, hinc lachrymae comites, scissisque capillis
Foeminei plangunt pectora nuda chori.
Occidit exemplar iuvenum castique decoris,
Quem minime potuit carpere livor edax.
35Non ne vides Paulum germani morte sepultum,
Cui medicae in fratrem nil valuere manus?
Ecce, ululat coniux, querebunda puerpera, lecto,
Quae lachrymis posset saxa movere suis.
Heu, pia tot frustra ceciderunt vota sororum;
40O frater, nostrae nil valuere preces,
Non lachrymae infantum, non ora sonantia patrem;
Quo miseros linquis nos, moriture, loco!
Illo quo moreris puncto, tibi nata puella,
Ut cruciet matris pectora poena duplex.
45Eternum, germane, vale; te gloria caeli,
Nos labor et luctus, cura dolorque manet.
12. visio Ippolitae defunctae, | quae omnium castissima et pulcherrima fuit
Estus erat mediusque dies, cum torret hanelosSaeva cleonei stella leonis agros.
Populea irrigui recubabam ruris in umbra,
Et solum mecum Calliopea fuit.
5Dum fera magnanimi limamus proelia Carli
Extremamque manum grande requirit opus,
Ecce mihi ante oculos miri splendoris imago
Fulsit, et emisit lumen opacus apex.
Aethereis cecidisse plagis iuraveris astrum:
10Non hominis, certe forma erat illa deae.
Tunc vero attonito doctissima Calliopea:
"Ippolita haec" inquit "carmine dicta tuo est;
Ippolita illa, tuis multum celebrata libellis,
Ad te syderei venit ab axe poli,
15Archetipum formae, non enarrabile munus:
Ne pudeat magno te cecinisse pede.
Haec est naturae exemplar; preconia formae
Carmina erunt, serae posteritatis opus.
Aspice sydereos, radiantia lumina, ocellos,
20Sit quanta admistus cum gravitate nitor;
Inspice flaventes per eburnea colla capillos,
Ut brevis effusam ventilet aura comam;
Ut parvi, ut nitidi dentes candore nivali,
Composito ut niteat risus in ore decens!
25Huic Charites nostrae comites cessere Venusque,
Troiano quamvis iudice prima dea est.
Respice ut incedat nullo per gramina fastu,
Qualis Iuno suo cum Iove carpit iter.
Quicquid habet natura boni, congessit in ista;
30Quod carpat quicquam non habet Invidia.
Saepe pudicitiae forma est contraria; pulchris
Ceu comune malum fastus inesse solet.
Ippolita at, quamvis forma superaverit omnes,
Ingenio miti tum sine labe fuit,
35Ut nulli non chara foret; licet exule tota
Prole patrum, cunctis grata puella fuit.
Et merito aeterni per me referentur honores,
Et tibi me propter fama perennis erit".
Haec ubi Calliope dixit, pauca ore trementi
40In me oculos flectens rettulit Ippolita:
"Carmine quanta tuo dederis praeconia nobis
Tu scis, haud meritis praemia tanta meis.
Quis referet tali dignas pro carmine grates?
Per te, Verine, est vita secunda mihi.
45Carmina letheis homines a fontibus arcent;
Fertur in his Atropos iuris habere nihil.
Per te forma mihi longo memorabitur aevo
Et lesit nomen fabula nulla meum;
Iamque vale". Dixit dextramque extendit et inde
50In tenues labens vertitur umbra Notos.
13. eulogium Apolinaris papiensis, | philosophi ac mathematici doctissimi
Omnia tempus edax consumit et aucta senescunt;At non ingenio fama nocere potest.
Quicquid compositum est, mors imperiosa resolvit;
Virtus est simplex, ergo perennis erit.
5Diruta vix extant dominorum saxa Quiritum,
Speluncaeque instar Roma sepulta iacet.
Quis mihi monstrabit celsas Carthaginis arces
Persarumque urbem? Quis Babylona mihi,
Et centum portis clarissima moenia, Thebas?
10Accola vel Nili nesciet ipse locum.
Berosi et docti florebit fama Platonis
Dum pontus pisces, dum vehet astra polus.
Gloria virtutem sequitur, nec fama sonora
Tardatur, velut est corporis umbra comes.
15Ergo eris aeternus fama, Polinaris, et omni
Docta per ora virum tempore clarus eris.
Quis procerum natis Tuscorum sydera pandet,
Quae bona, quae contra sit fugienda dies?
Quis poterit rerum occultas inquirere causas?
20Euclidem quis nunc expliciturus erit?
Quis logyces giros, perplexa enygmata, solvet?
Pisanum infoelix, veh tibi, gymnasium!
Nestorei plorent iterum sine fine coloni:
Nam sors est vestris invidiosa bonis.
25Vos florentinus tali doctore Senatus
Ornarat, qualem saecula rara ferunt.
His quamquam egregium virtutibus abstulit una
De tribus, arruptis lurida Parca colis.
Dic, precor, insignes Polinaris carmine laudes
30Et vati faveas, pulcher Apollo, tuo.
Ipse tuas artes medicus, tua nomina vates,
Ipse tuos mores et tua facta refert.
Eripe letheis decus immortale tenebris;
Duret ad extremum gloria longa diem.
35Calliope, vestrum est fama donare perenni
Aeternum ingenio qui meruere decus.
Ante retrocedent mutato sydera cursu,
Arebit sicco pulvis in Occeano,
Inclyta quam pereat doctorum fama virorum:
40Post mortem crescit multiplicatus honos.
Vulnificus moritur subito post funera livor;
Virtutis vero fama perennis erit.
Sed ne forte suum veniens incuria nomen
Ignoret, talis marmore versus erit:
45"Qui rerum causas norat Polinaris et astra,
Hic situs est: paulum siste, viator, iter".
14. eulogium Albierae, puellae formosae et castae, | ad Sigismundum eius virum
"Desine, chare, precor, lachrymas efundere, coniux;Iam Parcae nobis ultima fila legunt.
Mors sua quenque manet, mortales nascimur omnes;
Omnibus est natis atra videnda dies.
5Non licuit tecum fatalem explere senectam
Legitimoque toro pignora chara dare,
Sed subito, ante diem, teneris extincta sub annis,
Aethereos scandam, virgo pudica, toros,
Antea quam sacris tedis et lumine claro
10Coniugium nostrum percelebraret Himen.
Ante omnes, veneranda parens genitorque, valete,
Oraque nec lachrymis moesta rigate piis.
Non inter Danai trudar rimosa puellas
Ut repleam nigris dolia semper aquis;
15Non ego sisipheam molem scopulosque cadentes
Horrescam et strepitus, seva Megera, tuos;
Non aliae Eumenides, cinctae serpentibus atris,
Aeterno quatient pectora nostra metu;
Non alias scelerum paenas, quas gnosius Orci
20Arbiter infringit, cum luit umbra nefas:
Haec maneant sontes Ditis loca tetra puellas;
Non facit ad mores impia terra meos.
Est locus in caelo platanis lauroque virenti
Nobilis, et tenuis ventilat aura nemus.
25Illic virginei cantus castaeque puellae
Concelebrant laudes, diva Maria, tuas;
Quo meus exemptus terrestri carcere tendet
Spiritus, ut vita iam meliore fruar".
Hec dicens, animam tenues eflavit in auras
30Et matris moriens concidit illa sinu.
Nec iam purpureo rubuerunt membra nitore,
Sed gelida infecit pallidus ora color.
Non aliter verni languescunt grandine flores
Quos niger horrendis contudit imber aquis.
35Vix tribus haec unum lustris adiunxerat annum;
Huic tamen iniecit lurida Parca manus.
Quid tibi nobilitas, quid opes, quid forma, quid aetas
Profuit? Heu, morti subdita cuncta iacent.
Tecum omnis periit splendor formaeque venustas,
40Albiera, etruscae nobilitatis honos.
In te congessit quicquid Venus aurea, quicquid
Pallas habet, quicquid Iuno superba boni;
Cui pater Albitius, romana ex stirpe creatus,
Cui Soderina parens, nobile utrunque genus.
45Invidit Fortuna tibi, Parcaeque malignae
Fregerunt ruptis stamina nigra colis.
Ast Herato, ut talem sensit cecidisse puellam,
Substulit e cultis laurea serta comis.
Pegasidum tum forte choros ducebat ovantes
50Ipocrineis qua fluit unda iugis.
Sed, ne tunc merito fraudaret honore puellam,
Defunctae ut dignas conferat inferias,
Insigni tumulum titulo signavit inanem,
Ventura ut posset noscere posteritas,
55Impressitque duos nativo in marmore versus,
Pegaseae stillat qua sacer humor aquae:
"Albiera hic posita est, longe pulcherrima rerum,
Cui fuerant mores nobilitate pares".
15. ad illustrissimum Mathyam, regem Pannoniae
Siqua tuas aures novitate vocabula ledunt,Da veniam: poterant non secus ista cani.
Primus ego aonio, princeps, de vertice Musas
Deduxi, ut Christi numina sacra colant.
5Plurima mordaci delevi carmina lima,
Ut stet inofensus relligionis honor.
Cantavi aeterni genus innarrabile Christi,
Quoque modo fuerit virgo Maria parens;
Ut se sponte dedit tortoribus, ut cruce passus,
10Sanguine qui lavit crimina nostra suo.
Scripsimus heroum foelicia funera Christi,
Sanguine qui celum commeruere suo.
Hos ego laudavi: reddent mihi premia, reddent
Cum stabo eterni iudicis ante tronum.
15Simonides Scopam ditem laudavit et ambos
Tindaridas: quis nam praemia plura dedit?
Scilicet hi: vitam conservavere poetae;
Argenti Scopas bina talenta dedit.
Quid fore confido, si prosunt numina falsa?
20An Christi heroes dona minora dabunt?
Haec est materies nostri, rex magne, libelli:
Heroum gestis gloria mista tua est.
