10.
[21]
'at hoc Galli negant.' at ratio1 rerum et vis argumentorum
coarguit. potest igitur testibus iudex non credere?
cupidis et iratis et coniuratis et ab religione remotis non
solum potest sed etiam debet. etenim si, quia Galli dicunt,
idcirco M. Fonteius nocens existimandus est, quid mihi
opus est sapiente iudice, quid aequo quaesitore, quid oratore
non stulto? dicunt enim Galli; negare non possumus. hic
si ingeniosi et periti et aequi iudicis has partis esse existimatis
ut, quoniam quidem testes dicunt, sine ulla dubitatione
credendum sit, salus2 ipsa virorum fortium innocentiam tueri
non potest; sin autem in rebus iudicandis non minimam
partem tenere3 ad unam quamque rem aestimandam4 momentoque
suo ponderandam sapientiam5 iudicis6, videte7 ne multo
vestrae8 maiores gravioresque partes sint9 ad cogitandum quam
ad dicendum meae.
[22]
mihi enim semper una quaque de re
testis non solum semel verum etiam breviter interrogandus
est10, saepe etiam non interrogandus, ne aut irato facultas ad
dicendum data aut cupido auctoritas attributa esse videatur;
vos et saepius eandem rem animis agitare et diutius uno
quoque11 de teste cogitare potestis et, si quem nos interrogare
noluimus12, quae causa nobis tacendi fuerit existimare debetis.
quam ob rem, si hoc iudici praescriptum lege aut officio
putatis, testibus credere, nihil est cur alius alio iudice
melior aut sapientior existimetur13. Vnum est enim et simplex
aurium iudicium et promisce14 et communiter stultis ac
sapientibus ab natura datum.
[23]
quid est igitur ubi elucere
possit prudentia, ubi discerni stultus auditor et credulus ab
religioso et sapienti iudice? nimirum illud in quo ea quae
dicuntur a testibus coniecturae15 et cogitationi16 traduntur,
quanta auctoritate, quanta animi aequitate, quanto pudore,
quanta fide, quanta religione, quanto studio existimationis
bonae, quanta cura, quanto timore dicantur.
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
1 at ratio l, Faernus: atrio V: actio ς
2 Salus Manutius: salus priores
3 tenere supplevi
4 aestimandam Naugerius (2): existimandam codd.
6 iudicis V: iudicis tenet χl: iudicis adhibetur k
7 videte suppl. Faernus
8 vostrae V2
10 est Klotz: et codd.: est et Orelli
11 quoque suppl. ed. Hervag.
12 nolumus ed. R
13 existimetur his Vk (e duplici lectione -tur et -tis)
16 cogitationi k, Hotoman: cogitatione cett. (fort. coniectura et cogitatione tractantur)
M. Tullius Cicero. M. Tulli Ciceronis Orationes: Recognovit brevique adnotatione critica instruxit Albertus Curtis Clark. Albert Clark. Oxonii. e Typographeo Clarendoniano. 1909. Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis.
The National Endowment for the Humanities provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.