previous next


362. III. Prädikatives Substantiv im Genus oder Numerus von seinem Subjekte abweichend.

Das prädikative Substantiv stimmt mit dem Subjekte im Kasus überein, im Genus und Numerus aber nur dann, wenn es eine Person bezeichnet und daher entweder besondere Formen für das männliche und weibliche Geschlecht hat, als: βασιλεύς, βασίλεια, oder Generis communis ist, als: παῖς. Ein Gleiches gilt von der Apposition. Κῦρος ἦν βασιλεύς. Κῦρος, βασιλεύς. Τόμυρις ἦν βασίλεια. Τόμυρις, βασίλεια. Ist aber das prädikative oder appositive Substantiv ein Sachname, so weicht es natürlich häufig im Genus, zuweilen auch im Numerus von seinem Subjekte ab. *p, 498 σοὶ γὰρ ἐγὼ καὶ ἔπειτα κατηφείη καὶ ὄνειδος ἔσσομαι. *h, 98 μὲν δὴ λώβη τάδε γ̓ ἔσσεται αἰνόθεν αἰνῶς. *x, 358 μή τοί τι θεῶν μήνιμα γένωμαι. Mehr Beispiele s. § 356, 1. Hdt. 6.112 τέως ἦν τοῖσι Ἕλλησι καὶ τὸ οὔνομα τὸ Μήδων φόβος ἀκοῦσαι. 1, 32 πᾶν ἐστι ἄνθρωπος συμφορή, ist in jeder Beziehung Zufall = dem Zufalle unterworfen. 3, 132 ἦν μέγιστον πρῆγμα Δημοκήδης παρὰ βασιλέϊ, vgl. Comic. fr. III, p. 5 (Mein.) p. 260. Th. 2.44 ἰδίᾳ τῶν οὐκ ὄντων λήθη οἱ ἐπιγιγνόμενοί (sc. παῖδες) τισιν ἔσονται. Pl. Men .91, c οὗτοί γε (οἱ σοφισταί) φανερά ἐστι λώβη τε καὶ διαφθορὰ τῶν συγγιγνομένων. Comic. fr. III, 285 τύχη τὰ θνητῶν πράγματα. Theocr. 15, 148 χὡνὴρ ὄξος ἅπαν. In der Apposition: S. Ph. 622 κεῖνος, πᾶσα βλάβη, ἔμ᾽ εἰς Ἀχαιοὺς ὤμοσεν πείσας στελεῖν, vgl. El. 301. OC. κρατῆρές εἰσιν, ἀνδρὸς εὔχειρος τέχνη. X. C. 5.2.7 τὴν θυγατέρα, δεινόν τι κάλλος καὶ μέγεθος, ἐξάγων ὧδε εἶπεν. Dem. 35.15 οὑτοσὶ δὲ Λάκριτος Φασηλίτης, μέγα πρᾶγμα, Ἰσοκρατους μαθητής. Oft bezeichnet das abstrakte Substantiv eine Bestimmung oder Absicht, ein Ergebnis aus dem Vorhergehenden. *l, 27 ἴριτσιν ἐοικότες, ἅς τε Κρονίων ἐν νέφεϊ στήριξε, τέρας μερόπων ἀνθρώπων (vgl. *r, 548 τέρας ἔμμεναι). Eur. M. 194 ὕμνους ἐπὶ μὲν θαλίαις | εὕροντο, βίου τερπνὰς ἀκοάς. H. f. 323 κτεῖνόν με καὶ τήνδ̓ ἀθλίαν παίδων πάρος, | ὡς μὴ τέκν᾽ εἰσίδωμεν, ἀνόσιον θέαν. Hec. 265 Ἑλένην νιν αἰτεῖν χρῆν, τάφῳ προσφάγματα.1) Vgl. § 406, 4. Hdt. 1.205 γεφύρας ζευγνύων ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ, διάβασιν (Brücke, Furt) τῷ στρατῷ. 1, 179 τὸ μέσον τῶν οἰκημάτων ἔλιπον τεθρίππῳ περιέλασιν, als Weg zur Umfahrt. — Bei den Tragikern oft παίδευμα, θρέμμα (alumnus), κήδευμα; ferner τὰ φίλτατα, deliciae, als: S. Ph. 434 Πάτροκλος, ὅς σου πατρὸς ἦν τὰ φίλτατα, und τὰ πρῶτα, als: Eur. Med. 917 οἶμαι γὰρ ὑμᾶς τῆσδε γῆς Κορινθίας | τὰ πρῶτ᾽ ἔσεσθαι. Ar. R. 421 κἄστιν (Ἀρχέδημος) τὰ πρῶτα τῆς ἐκεῖ μοχθηρίας; auch in der Prosa, z. B. in einem verkürzten Prädikativsatze Hdt. 6.100 Αἰσχίνης Νόθωνος, ἐὼν τῶν Ἐρετριέων τὰ πρῶτα; ebenso in der Apposition, als: Hdt. 9.77 Λάμπων Πύθεω, Αἰγινητέων τὰ πρῶτα, Aeginetarum princeps. Theocr. 15, 142 Ἄργεος ἄκρα, Πελασγοί, Pelasgi, Argorum praestantissimi viri. Ferner τὰ πάντα. Hdt. 1.122 ἦν τέ οἱ ἐν τῷ λόγῳ τὰ πάντα Κυνώ, Cyno ei erat omne in sermone argumentum, gewöhnl. ohne Artikel: πάντα εἶναί τινι u. ἅπανταtanti ab aliquo fieri, ut ei omnium instar sis (Einem Alles sein, gelten).” Hdt. 3.157 πάντα δὴ ἦν ἐν τοῖσι Βαβυλωνίοισι Ζώπυρος. Vgl. 7, 156. Th. 8.95. Dem. 18.43 πάντ᾽ ἐκεῖνος ἦν αὐτοῖς.2

Sowie die genannten adjektivischen Pluralformen: τὰ φίλτατα, τὰ πρῶτα, τὰ ἄκρα, τὰ πάντα, so werden auch substantivische Pluralformen und vorzüglich abstrakte Substantive von den Dichtern sehr oft in der Apposition mit einem Substantive in der Singularform verbunden. Dieser Gebrauch ist echt poetisch und gewährt dem Vortrage Glanz, Würde und Nachdruck. So schon bei Homer, besonders bei δῶρα, als: *u, 268 χρυσὸς γὰρ ἐρύκακε, δῶρα θεοῖο; vgl. *c, 238. *y, 297. Λ, 124. Theogn. 1293 γάμον, χρυσῆς Ἀφροδίτης δῶρα. H. Sc. 312 μέγας τρίπος . . χρύσειος, κλυτὰ ἔργα περίφρονος Ἡφαίστοιο. S. Ph. 36 ἔκπωμα, φλαυρουργοῦ τινος τεχνήματ᾽ ἀνδρόςspottend hier über das ÄrmlicheSchneidew. Eur. Alc. 1028 κομίζω τήνδε νικητήρια λαβών. Or. 1053 καὶ μνῆμα δέξαιθ᾽ ἕν, κέδρου τεχνάσματα. Hipp. 11 Ἱππόλυτος, ἁγνοῦ Πιτθέως παιδεύματα. Vgl. Verg. Aen. 5, 359 clipeum, Didymaonis artes.3(Smyth 973)

1 Vgl. Sommer, Zeitschr. v. Zimmermann, 1839, S. 1010 f.

2 Hermann ad Viger., § 95, p. 727.

3 Vgl. Matthiä II, § 431; Bernhardy S. 64; Richter de anac. spec. II, § 34.

hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: