1. de Orpheo navigante | et post ad inferos pro uxore descendente
Iam maris vasti penetrabat undas,Pelion linquens pegasea pinus,
Iamque canebant agitata longis
Aequora tonsis,
5Cum pius Phoebi citharam sacerdos
Movit, insigni cecinitque plectro,
Et parem nervis parilemque voci
Commodat ictum.
Illicet nymphae vitreis ab antris
10Efferunt hudum caput ac per undas
Implicant, certo choreas secutae
Cum pede cantum;
Illicet Triton resonante ab ore
Buccinam intendit scopuloque ab alto
15Assonat vati; pecus omne summa
Ludit in unda.
Ipse stans celsa modulansque puppi,
Purpura insigni et venerandus ostro,
Ad decus famae ciet atque honorum et
20Praemia laudum:
Fortibus summi meritum triumphi,
Fortibus primae meritum coronae,
Fortibus plausum populi patrumque
Publica dona,
25His et aeternum decus apparari
Morte praelustri, his titulos sepulcri
Signaque et divis solitos honores
Templaque et aras.
Hic et heroas iuvenumque primos
30Cerneres pontum validis lacertis
Verrere, atque aestus pelagi et minaces
Vincere fluctus.
Tum sacer vates graviore plectro
Suscitans: "Hoc, hoc agite, o iuventus,
35Hoc, deum proles, agite et volenti in-
Cumbite dextrae.
Vos labor primos hominum, diis vos
Reddet aequales labor et deorum
Coetui adiungens sola salsa ponti
40Subdet et auras.
Hoc virum virtus studiumque pulcri
Poscit, hoc illud decus, hoc et illi
Qui Iovi vos conciliant honores
Famaque poscunt."
45Talibus vates. Ibi cepit ingens
Ardor heroas, novus urit ignis
Pectora, accendit nova flamma haventis
Et nova virtus.
Thraciae haec olim citharae ad labores
50Ac decus vis enituit canendo,
Quae quoque et vati fuerit querenti
Ditis ad antrum.
Hoc refer mecum, o Erato; per umbras
Sola nanque illum comitata, sola
55Illius luctum et lacrimas levabas
Pectine mulcens:
"Mitis o mundi dea nigricantis,
Supplices ad te lacrimas profundens
Assum, o et vocem et lacrimas precantis
60Accipe vatis,
Cui et inferni patuere postes
Sponte reclusis foribus canenti,
Cessit intranti canis et remissos
Clusit hiatus.
65Coniugis manes repeto, relicta
Luce sub terram in tenebras profectus;
Coniuge et pro te, tenebris relictis,
Aethera coniux
Et diem et coeli iubar et vagantes
70Siderum ac solis radios petivit,
Teque et incepti pretium et laboris
Praemia portat.
Fas tibi et vatis pietatis ergo
Reddere assueti pretium laboris,
75Fas mihi optatum pretium referre et
Praemia cantus.
Te deam coeli canimus, te et imi
Sceptra gestantem solii, te et hudi,
Fluctuum campos moderantem et almae
80Hubera terrae.
Ipse ego et divum atque hominum sacerdos
Hoc peto, et iustum peto pro recepta
Coniuge, et silvas moveam et profundi
Marmora ponti,
85Sacraque et ritus statuens, dicabo
Templa, et aeternum metuentur arae
Supplicum votis venerandae et aurea
Thuris acerra."
Interim manes stupuere cantu,
90Distulit poenam rota, constiterunt
Saxa, non angues cruciant nec hydrae
Vulturiive;
Hic et umbrarum chorus et silentum
Vulgus oranti affremuere, et una
95Plaudit heroum genus et canoro
Consonat ore.
Diva tum triplex modulante cygno,
Plebis et plausu, memor et rapinae,
Et tori et lucis memor, in favorem
100Ora resolvit:
"Duc age, o vates, sociam, et laborum
Quem petis finem cape; fas sit illam
Regredi tecum, modo ne in sequentem
Lumina flectas."
105Rursus umbrarum affremuere turbae,
Rursus et vates citharam resumit,
Ipse praecedens, sequitur canentem
Aurea coniux,
Vulgus atque una attonitus silentum,
110Monstraque et manes trepidi Gigantum,
Quos triceps custos procul allatratu
Arcet ab amne.
Heu, quod obstantes pelagi fragores,
Quodque discordes Erebi tumultus,
115Quod potest dirarum animos sororum
Flectere carmen,
Non potest tristis oculos puellae,
Pectus aut trux virginis, aut superbae
Foeminae immites animos feramque
120Vertere mentem.
2. de amoris dominatu
Et sitim sedat liquor, et relaxantCorda languentum latices thyonei,
Otium fessos levat, ast amantum
Pectora carmen.
5Tu meos seda, o Erato, dolores;
Fas sit et tecum residere, fas sit
Carmen audire insolitum et te ab alta
Rupe canentem:
"Imperat coelo pater ipse divum,
10Imperant dii semideique terris,
Imperat ponto Enosigaeus, imis
Orcus Avernis;
At polo, et terris, Erebo, marique
Imperatque et dis Amor. Huius orbis
15Paret edicto superique et omnis
Grex animantum;
Hoc sine et coeli status et deorum
Pax ruet, terra hoc sine, pontus, aer
Et laborabunt odio et suapte
20Mole dehiscent.
Urbium custos Amor, omniumque
Gentium rector, placidaeque pacis
Auctor et leges moderatur, aequo et
Iure gubernat.
25Huius et iussu seges, huius arbor
Induit florem, statuunt volucres
Nidum, et in prolem pecudes feraeque
Sponte feruntur;
Hoc duce et virgo sequitur maritum,
30Et domo et matris gremio relictis;
Hac ope humanum genus et propago
Cuncta perennat."
Huius, o huius mihi mite numen,
Mite sit regnum, dea, sit benignum
35Sidus; o assis facilis precanti,
Dux bone amantum.
3. ad Antinianam nympham Iovis | et Nesidis filiam
O ades summo Iove nata et hudisAlta nymphe litoribus, reposto
Colle, quam Nesis genuit superbo e-
Nisa sub antro;
5O ades mecum, dea, dum, relictis
Umbriae campis nemore et sabino,
Te peto sebethiaden et amnem,
Antiniana;
Assit et tecum comes illa, quondam
10Sueta nympharum choreis, Patulcis,
Fistula insignis simul et canoro
Nobilis aere.
Vos sequor, fidae Aonidum sodales;
Aon est vester mihi collis, e quo
15Forsan et rivi scateant et ipsa
Thespias unda.
Ergo age o longum, lyra, quae sine ullo
Desides cultu, per opaca ruris
Otia intactum meditemur umbro
20Pectine cantum.
En adest inter violas rosamque
Illa, quae vernos, hiemem sub ipsam,
Ore prae se fert oculisque et omni
Tempore honores;
25Quam prius, victis rediens ab Indis,
Liber ad festos thiasos vocabat,
Nunc vocant Musae ad choreas et hortos:
Huic, lyra, plaude;
Cuius adventu rosa purpurescit
30Et novis silvae recreantur auris,
Lilia albescunt, et hiat decoro
Flore hyacinthus;
Cuius afflatu induitur recentem
Arbor in florem, Dryadesque ab altis
35Montibus cultam venerantur, huda et
Naides haerba.
Venit ad litus; mora nulla; nymphae
Litus optatum celebres frequentant,
Ora mirantur rosea atque ad imas
40Pectora plantas.
Heu, quod adventat ferus ille Proteus.
Crede ne, virgo, pelago; rapinis
Pontus exsultat. Tua forma solis
Gaudeat hortis.
45Crede neu tete nemorum latebris;
Panes et silvis habitant procaces.
Crede te Musis, Ariadna; Musae
Casta sequuntur.
4. Patulcidem et Antinianam nymphas alloquitur
Colle de summo nemorumque ab umbrisTe voco ad litus placidum, Patulci,
Teque ab hortis Pausilipi et rosetis,
Antiniana,
5Aura dum aestivos relevat calores
Et leves fluctus agitant cachinni,
Dum sonant pulsae Zephyris arenae,
Antraque clamant.
Antra vos poscunt, querulaeque arenae;
10En canunt illinc Meliseus alto
Fistulam inspirans scopulo, canorus
Inde Menalcas;
En adest culta ad speculam et superbum
Dia Mergillina iugum, en capillos
15Ponit unguens ambrosia, en nitentis
Oris honores
Fingit, alludens speculo. Huc, iuventus,
Huc age, ut spectes oculos et illud
Frontis exemplar, propera, et citatos
20Arripe gressus.
Implet en carmen nitidus Palaemon,
Subsident colles numerum secuti,
Nympha subnectit choreas, amato
Litore Triton
25Currit exsultans. Cithara Palaemon,
Saltibus virgo celebrant recessus,
Aequor assultat, properant citatae e
Monte Napaeae.
Ecce procedunt duo ruris astra,
30Et pedum cantu minuunt laborem;
En favent silvae numeris canentum,
Plaudit et aura.
Accipit blande Meliseus illam,
Hanc Menalcas. E specula propinqua
35Ipsa Mergillina canit, proculque
Saxa reclamant.
Litus o felix, modulante nympha,
Cui et hi montes, cui et antra, et horti
Assonantque arces procul, atque ab alto al-
40Ludit imago.
5. ad solem
Sol, decus coeli superumque princeps,Auctor et lucis, moderator anni,
Altor o rerumque animantiumque
Et sator idem,
5Idem et immensi maris aequor, idem
Aeris vasti spatia et iacentis
Intimum terrae gremium fovesque,
Et seris idem.
Omnia ex te sunt, genus omne per te
10Gignitur, crescit simul et perennat,
Et tibi assurgunt nemora, et tibi haerbae,
Germen et omne.
Cuncta sed te cum venerentur unum
Et regas cuncta, o pater alme rerum,
15Deseris curnam tibi dedicatum
Vulgus amantum?
Tu choros primus numerosque nectis,
Primus et carmen meditare nervis;
Negligis quare tibi dedicatos
20Asper amantes?
Et tibi est arcus, tibi sunt sagittae,
Et coma intonsa, et puerilis aetas;
Despicis curnam tibi dedicatum
Nomen amantum?
25Te colunt primi metuuntque amantes,
Et tuum primi venerantur astrum;
Lux enim dux est, oculi duces sunt
Fax et amantum.
Quin amans primus choreas lyramque,
30Carmen exercet quoque primus idem,
Nam lyra et carmen numerique amori
Pabula praebent.
Doctor et princeps choreae et magister
Carminis Sol, hoc age, dux amantum,
35Hoc age, et curam tibi dedicatae
Suscipe gentis;
Quique liquentem aera, quique salsum
Aequor accendis vitreasque sedes,
Ac sinus terrae gravidos, satusque
40Calfacis omnes,
Ure spernaces iuvenum puellas,
Ure diversas ab amoris aura,
Ure et immitis animos, tuasque
Incute flammas.
45Et mihi felix ades, et protervum
Fanniae pectus moderare, adacta
Ventilans sparsim face, dexteraque
Lampada quassans,
Lampada atque illos radios, aduris
50Quis et immanes tigrides ferumque
Aspidum ad Syrtes genus atque tetras
In mare phocas.
6. Antinianam nympham invocat | ad cantandas laudes urbis Neapolis
Sume age intactam citharam, atque ab altoColle descende, Antiniana, in urbem,
Et novos chordis numeros novumque
Concipe carmen,
5Urbi et assurge, o dea, quam superbae
Muniunt turres, rigat unda subterque
Et specus sebethiadum sororum,
Ditat et aequor.
Antraque, et dulces Charitum recessus,
10Et sacri colles Cereri ac Lyaeo
Vestiunt hanc, et nemora, et serena
Temperat aura,
Ver et aeternum tepidique rores
Temperant, disque otia grata et almae
15Lucis auctor sol fovet, atque amico
Spectat ab astro.
Praeficit regnis pater hanc deorum,
Praeficit bellis animosa virgo
Auctor et Mars militiae ac virorum
20Bella gerentum,
Hanc domum Musae sibi vendicarunt,
Et bonae hanc artes studiis bonique
Cultus et recti simul et sacrorum
Iustitiaeque,
25Templaque et regum monumenta, et arces,
Aedium insignes aditus adornant
Et diis gratam et patribus, virisque et
Plebe frequentem.
7. laudes Alfonsi ducis Calabriae | de victoria Hydruntina
Mens Iovis proles, Iove Mens parenteNata, ne desis mihi, neu canentem
Et decus belli et ducis acta et artes
Desere vatem;
5Te colo, insignis dea, thure et aris
Vota persolvens, tibi nostra cultum
Barbitos carmen sonat et canoro
Ludit in antro.
Victor Hydrunto redit en recepto
10Belliger dux; en tituli ducesque
Hostium, et praeda ante rotas, et arma
Capta trahuntur.
Cernite avulsos clipeos lacertis,
Cernite abreptas humeris pharetras,
15Medicos dextris gladios, madentis
Sanguine cristas.
Ille, quem spectas humero reciso,
Nasdan est, princeps equitum; ille, ademptis
Naribus, Nabdir peditum tribunus;
20Abdelan ille
Signifer, truncis manibus; cruento
Pectore hic, hic est Megabaeus; illi
Assan, Asmir, praepositi maniplis.
Gentis heoae
25Signa sternuntur, phaleraeque equorum.
(Heu pudet tanti ducis) Hacumetus
Ducitur vinctus manibus, gravatus
Colla catenis.
Fulmen en belli venit, en Gradivi
30Efferi vultus, sequitur phalanxque
Eubois; vincentum acies ahena
Luce coruscat.
Ensis ille est, quo totiens Ameti
Terga verterunt trepidae cohortes;
35Hasta et illa est, qua cecidere pulsae
In mare turmae;
Ille equus, quo fulmineum sequente
Persicum in fossas violenter agmen
Est datum praeceps: age, "io triumphe"
40Dicite, vulgus.
Hic cruentatus clipeusque et horrens
Caedibus clava, hac trepidavit intra
Maenia Armaspes: age, "io triumphe"
Dicite, vulgus.
45Illud in summa stetit arce signum
Oblitum tunc turcaico cruore,
Nunc riget tabo: en age, "io triumphe"
Dicite, vulgus.
Hiccine Alfonsus patriae receptor,
50Hostium victor, pepulit qui ab oris
Italis classem argolicam et furentes
Contudit ictus?
Ite, dis nostris meritos honores
Solvite; ornentur fora, templa, et aedes,
55Atria argento niteant, fluatque
Molle falernum.
Me sat haerentem gremio puellae
Vulnera et stratas acies referre,
Et ducis fortis animos, et acris
60Militis arma,
Utque fallacem studiis et astu,
Vecte quam hasta non minus et bidente,
Aggere et vallo et sudibus repressum
Ceperit hostem.
8. ad Charites
O deae, o almae Veneris ministrae,Quae puellarum iuvenumque curas
Ore mulcetis, capitisque amantum
Pectora cantu,
5Quaeque nympharum virides recessus
Fluminum et ripas colitis, quae et antra
Pectine arguto recreatis hudas
Et maris attas,
Vos deae, vos, o Charites, sub umbra
10Myrtea, ad fontem, gelidique circum
Prata Sebethi canite, et sonoras
Tangite chordas.
Luditis dum, dum canitis, puellae,
Auraque aestivos relevat calores,
15Concinuntque una nemora et quieti
Marmora ponti,
Ipse selectos per aprica rura
Colligam flores, cypriamque myrtum,
Colligam luctus hyacinthi, et albo
20Lilia thyrso,
Lilia intactumque amaranthon, his et
Misceam calthae decus, inque sertum
Vinciam implexas violas et albi
Texta ligustri,
25Quae syram stillent madefacta nardum,
Quaeque et afflatus referant sabaeos,
Indicum et costum, armeniique felix
Gramen amomi.
His suum cingat speciosa crinem
30Fannia, et quos pectore, quos et ore
Spirat, hos ipsa et capite et capillis
Afflet odores.
Hoc, deae, hoc, hoc, o Charites, ministrae
Cypridis blandae, hoc agite et, remissae
35Fila pulsantes citharae, canorum
Fundite carmen.
Ecce florentis graditur per haerbas,
Ecce pestanos pede pressat hortos
Virgo, quam ver insequitur, cui ipsa
40It comes aura,
Auraque et veris decor. En amores
Lusitant circum, en pharetrae, facesque
Ventilant, spargitque suos honores
Laeta iuventus.
45Qua movet nymphe, hac humus ipsa ridet,
Ridet hac aer, fluit ipse laeto
Amne Sebethus, canit uxor imo
Coerula ab antro;
Huius e vultu placidisque ocellis
50Instruit sese Venus et Cupido,
Altera accendens faculas, et alter
Spicula torquens.
Ah quid, ah, dulces Paphiae, canendo
Illius mentem erigitis? Superbit
55Et lyra et cantu, tumet heu protervus
Carmine fastus.
9. uxorem in somnis alloquitur
Umbra sis felix mihi: suntne veri,Uxor, amplexus? Vigilantis anne
Cura te in somnis agit, atque vana
Ludis imago?
5Umbra sed quamvis mihi cara, salve,
Et mihi felix ades; osculantem
Osculans tete accipioque, amansque am-
Plector amantem.
Credit et virgo speculo; ast imago
10Ludit indulgens speculi; perinde
Somnia et mentes capiunt, amantque
Somnia mentes.
I, puer, nocti cane sacra, nocti
Thura succendens. Per opaca noctis
15Umbra versatur, volat usa noctis
Umbra favore;
Nox parit somnos, hominum quietem;
Hi vocant imis animas Avernis,
Morte contempta, et simulacra vivis
20Mortua iungunt.
Vos, pii manes, memores senectae
Ultimae iam, sacrifica ex acerra
Munera haec, stacten capite, et sabaeae
Mercis honores;
25Dumque nos rursum elisio in recessu
Iungat obstringens amor, haud gravare
Et senis somnos, Ariadna, amatum et
Visere lectum.
10. laudes Alfonsi Aragonei ducis Calabriae, | Ferdinandi regis filii, de clarissima eius victoria
Et diis cultus placet, et deorumAddecet cultus simulacra, summos
Addecent montes nemora, et strepentem
Populus amnem;
5Litus et gemmae, mare classis ornat,
Aera et lux, aurea tecta divum
Sidera illustrant, varia et coruscis
Signa figuris;
At virum ingentis animos et ornat
10Excitans laus, et colit. O puellae
Mentis altrices, meritos honores
Reddite laudi.
Herculem laus ad Nemees leonem,
Herculem ad Lernae anguineos tumultus
15Impulit, postque emeritos labores
Rettulit astris;
Liberum laus niliaca ad trophaea
Traxit, hinc ad Gangaridum triumphos,
Lyncibus tandem ad superos relato
20Templa dicavit;
Haec Alexandrum penetrare ad Indos,
Ad mare ignotum libycasque arenas
Compulit sic, ut nihil ante maius
Viderit aetas;
25Caesarem dehinc innumeris trophaeis
Et mari et terra oceanoque partis
Extulit laus, hoc superante victus
Concidit orbis;
Patrii cultus studium et salutis
30Publicae laus Scipiaden ad afrum
Litus impegit iuvenem, unde Roma
Libera risit.
Par amor, par et studium fidesque
Traxit Alfonsum, procul ut repulso
35Ausonis tellus siculumque litus
Riserit hoste.
Hunc pater rex, hunc italus senatus
Laudet, hunc matres pueris receptis,
Virgines hunc ingenuae, ac per aras
40Sacra frequentent.
11. ad Amorem
Dic, age, ecquisnam modus, o deorumVictor et princeps Amor, ecquis ordo,
Dic, rogo, ecquae lex oculis, amantum
Dic, age, rector?
5"Nec modus quisquam, neque lex, nec ordo
Ullus est, vates, oculis. Amandi
Rector et dux est animus, suoque
Mens cita ductu.
Hanc movent curae cupidique sensus,
10Acris et versans agitat cupido,
Blandiens secum trahit et voluptas
Insita cordi.
Hi duces, hi sunt oculis ministri,
Mutua inter se aut varians amantum
15Cura, quam sensus sequitur videndi
Motus et exter.
Tu tuae morem placidus puellae
Et gere, et molle imperium ferendo
Illius vincas animos trahasque
20In tua vota;
Hinc tibi et blandos oculos, et illos
Hinc tibi vultus faciles parabis,
Iure quis felix tibi et invidenda
Sorte habearis.
25Hic modus, lex haec oculis et ordo.
Finge te ad nutus dominae, nec illi
Asper obsiste; hoc age, blandiendo
Pectora mulce."
Haec Amor. Sed nec precibus movetur
30Tigris, aut cantu leo, non amando,
Quae caret sensu refugitque amari,
Caspia cautes.
Excoquit saxum violentus ignis,
Robur et ferrum penetrat, sed huius
35Foeminae immitis animos rigenti
Pectore cinctos
Non Amor certis penetrat sagittis,
Urit aut lentis Cytherea flammis,
Non lyra mulcens Erato, aut amico
40Carmine mollit,
Huius, heu, quae virgineo sub ore
Condit innatos adamantas, et quae
Aequoris thusci scopulos, nivemque
Et iuga Tauri.
12. ad amicam, de eius pulchritudine | et amantis infelicitate
Tene, dum ludis, Charites sequuntur?Tene, dum rides, Amor? Ah me amantem
Et fugit risus, fugiuntque lusus
Et charis omnis.
5Dum canis, tecum aonides puellae
Concinunt, et dum loqueris Lepores
Fantur. Heu, me non lepor, heu dolentem
Non levat Aon.
Dum minax in nos oculos retorques,
10Et deos irata male imprecaris,
Ingruit statim dolor et deorum
Ira minantum.
Nonne et, infelix miserumque amantis
Munus, est illi dolor, est et usque
15Curaque et moeror comes, est laborum
Certa propago?
13. Polyphemus ad Galateam
Cur fugis, virgo, Polyphemon, AetnaQuem cupit pascens tacitas favillas?
En ego ad litus propero, ipsa in altos
Is vaga saltus.
5Qualis in pratis melilotos hudis
Carices inter nitet, inter ipsa
Cratidis nymphas facieque et omni
Corpore praestas;
Alta ut in silvis humiles myricas
10Fagus excellit, pecudum magistros
Ipse sic cunctos et honore barbae et
Crine relinquo.
Est tibi insignis coma, qua nitescis;
Sunt mihi et setae, quibus ipse et hircos
15Atque oves solus supero, genisque
Et nemus horret:
Cur fugis, virgo, Polyphemon, Aetna
Innuit cui, et vocat usque ab alto
Monte succensis facibus, suosque
20Indicat ignes?
En pedum, cuius capulo suilli
Albicant dentes, riget acer ictu
Corneus mucro, medio revinctus
Serpit acanthus;
25Aspice hunc sparsis maculis galerum:
En decus rarum capitis, superbit
Hinnuli pelle, en tremit asper hirto
Conus echinno;
En tegit plantas capreae revulsus
30Pero de tergo, ligat hunc acerno
Fibula amplexu, Gel[a]ae benignum
Munus amantis.
Cur fugis, virgo, Polyphemon, ipsa
Aetna quem rursus vocat, atque ab alta
35Innuit rupe et facibus superbum in-
Vitat amantem?
Non mihi desunt, Galatea, lanae,
Non oves, bis quae pariant in anno,
Bis die ad mulctram veniant vocatae
40Nomine vaccae,
Vellera atque assunt nivea, et petulci
Vir gregis bifrons caper, et tricornis
Ille et insultans aries, sicani
Litoris horror,
45Ille et insultans vitulis mihique
Taurus instans cornibus: ah Pelori,
Ah Gelae pastor, cave, et insolentem
Pelle iuvencum.
Cur fugis, virgo, Polyphemon, illum,
50Cuius ad formam stupeant vel undae,
Cuius et robur nemora et lacertos
Saxa tremiscant?
Lacte de nostro fluitent et amnes,
Surgat hoc ipso tumulus coacto,
55Mille equae ad ripas stabulentur alti et
Flumina Anapi;
Mille te caprae totidemque et hedi,
Mille te vaccae totidemque tauri,
Mille te e nostris stabulis sequentur
60Hubera equarum,
Si semel mecum, Galatea, mecum
Litus invisens siculasque terras,
Duxeris mecum choreas amatae ad
Carmen avenae.
65Cur fugis, virgo, Polyphemon? Ecquem
Italis tellus Polyphemon, ecquem
Brutii montes Oriarchon, amnis
Ecquem habet ullus?
Unicum est soli Polyphemo, at ingens
70Lumen: hoc uno fugo et ipse nubes,
Montium hoc uno fugo tetra et amplae
Monstra lacunae.
Ipse, dum vastum mare curro, adaequant
Genua nec fluctus; tiliae nec aequant,
75Erro dum silvis; mihi cedit unda,
Cedit et aer.
Quin et, hac dextra quotiens Pachynni
Verticem aut summi quatio Pelori,
Ausonum litus tremit et libyssae
80Tractus arenae.
Quem fugis, demens Galatea, cuius
Aequet et divos genus, et propago
Imperet silvis, pecori, ac magistris,
Et maris undis?
85Sunt mihi ursorum simul et leonum
Fistulae assueti catuli manuque,
Quos ego in lusum illecebrasque natis
Et tibi servo,
Sunt et assueti manibus iocisque
90Piscium foetus teneri: hos puellis
Et tibi servo. O age, dura nostrae
Causa querelae,
Et fove ingentem Polyphemon, antra
Ipsa quem vix iam capiunt, vel ipsi
95Montium saltus; age, dura nostrae
Causa querelae,
Et tege amplexu Polyphemon, ipsae
Quem tegunt vix aut tiliae, aut comantes
Esculi, aut pinus; age, dura nostrae
100Causa querelae,
Osculo et dona Polyphemon. Heu heu,
Osculum et voces fugit; ah superba,
Ah parum felix fugit, et sub imo
Conditur amne.
14. ad fidem
Quo fugis, rerum dea, quo, deorumO Fides nutrix? Maria alta tete
Hospitem pellunt, fugat ipsa iniquo
Foedere tellus,
5Te fugant arces, fora, templa, castra,
Te fugant reges, fugat et sacerdos
Summus. Heu, ne te undique iam fugatam
Arceat aer,
Quo minus coelum repetas, et ipsae
10Denegent aurae in patriam regressum.
I, fuge ad manes, fuge ad ima et atri
Tartara mundi;
Comiter nanque accipiere. Manes
Et colunt iustum, et venerantur aequa:
15Hi tibi assurgent meritae, piaque
Sede locabunt,
Si modo et tu pontificem catenis
Traxeris vinctum. Hoc, age, diva, et unco
Protrahens tracta, soliique ad aram
20Siste tremendam,
Foedat incaestu sacra qui nefando,
Qui, fide fracta, Italiam Rutenis
Prodidit, quique Ausoniam repenso
Vendidit auro,
25Quo suos natos (scelus ah supremum)
Ornet insigni diademate, alto et
Ponat infames solio pianda
Caede cruentos.
Hunc trahe, hunc unco, dea, merge, et illos
30Amne mactatos tiberino; et una
Hinc patrem, hinc natos Erebi profundos
Trude ad hiatus.
15. ad Venerem comae atque osculi dedicatio
Te Iovis prolem, Venus alma, nostrisUt sacris assis, humiles precamur,
Supplices tete, dea, nunc adimus
Et tua templa.
5Tu preces nostras et amica thura
Accipe, amborum genitrix amorum,
Et tibi votum, tibi dedicatum
Accipe crinem.
Vovit hunc olim, patria recepta,
10Pro duce et victore, fugato Ameto,
Pro focis arisque Ariadna: voces
Supplicis audi.
Ipse ego illius tibi, diva, ab ore
Osculum supplex voveo, dicoque:
15Osculum ex voto cape, Cypri, gratosque
Oris honores.
Tu meum, victrix hominum deumque,
Tu parens rerumque animantiumque,
Cuius est quicquid tenerum decensque
20Pectora mulcet,
Tu meum, felix Cytherea, plectrum
Adiuva et dulcis numeros ministra,
Dum tuum numen cano, dum tibi arae
Molliter halant.
16. Polyphemus a Galatea spretus | conqueritur in litore
Litus o, nostris faveas querelis,Sparsaque ad siccas ades, alga, cautes,
Vos meos questus procul, icta longe
Saxa, fovete.
5Ille ne, heu, quondam Polyphemus, ille
Moeret ad fluctus? Pudet heu canorae
Fistulae, quae olim et tilias et alnos
Blanda movebat,
Cuius ad cantum pecudes coibant,
10Et ferae e lustris, et aves ab alto
Aethere, et mutae procul a Palici
Litore ranae.
Ad meam dulcis Gelae cicutam,
Ad meam mollis Lilybea avenam,
15Et meos flava ad calamos ruebat
Acianea,
Saepe et ad nostros Arethusa cantus
Flexit et molles iniit choreas,
Saepe et ad nostros numeros per attam
20Lusit Anape.
Agmen o felix ovium, beati
Et greges, felix aries et hircus;
Hunc amat mulcens Arethusa, at illum
Ardet Anape,
25Illa Cirronem viola coronat,
Haec Cerastinum religat cypero,
Ludit in pratis utraque et sequenti
Plaudit amanti.
O ubi ille, ille est Polyphemus, albi
30Velleris dives niveique lactis,
Mille quem vaccae, totidem iuvenci,
Mille capellae
Cum suis hedis, pecudesque mille,
Mille post agni comitantur? Albet
35Terra candore, et nemora ipsa balant,
Balat et aer.
Mille equae armentum Polyphemi, et Aetna,
Aetna miratur Polyphemon. Una
Ridet informis Galatea, nigro
40Pectore, nigris
Displicens mammis Galatea. Abite,
Mille oves, mille et pecudes, capellae
Mille cum foetu, procul ite, equarum
Tanta propago:
45Hoc pedum dextrae decus, hoc puella
Brutiae gentis Galatea ridet,
Ridet hoc saxo sata, ridet heu heu
Hoc Galatea,
Quod tremit litus siculum, quod afra
50Horret et Syrtis. Procul ipse rupem
Colle de summo obiiciam, et fluenti
Hostia claudam,
Ne in mare accessus pateant superbae,
Quae meam temnit male grata barbam,
55Iure cui marsi invideant et ipsi
Cinyphes hirci;
Quae meos spernit male amica cirros,
Quis vel intonsae invideant capellae;
Quae meo avertit faciem galero,
60Dedecus undae.
Hunc mihi dono dedit illa quondam
Carminum cultrix Helime atque avenae,
Despuit quem (pro pudor) e lutoso
Edita fonte.
65Lumen hoc unum mihi, quod decora
Fronte diffulget, nec honori soli
Cedit, hoc, o Crathidis orta coeno
Filia, damnas?
I, nigris mammis, nigricante dente,
70Crine subcrispo Galatea, et amne
Merge te immundo. Polyphemon Aetna,
Aetna tenebit,
Aetna nympharum decus, Aetna florum
Mater. O longum mihi culta, salve,
75Et tuos ignes specula e suprema
Porrige amanti.
Ite, oves, ite, o placidae capellae.
Lucet. En montis dea porgit ignes.
Linquite et noctem Galateae, et atram
80Linquite nubem;
Ite io, fidae comites capellae,
Eia io, incanae pecudes, abite;
Vos manet, meque innuit en ab altis
Rupibus Aetna.
