Petrarca, Francesco Arezzo 1304 - Padova 1374, bucolicum carmen, bucolicum carmen buc. bucolicum carmen (A. Avena, 1906)

^1
2 Aureus occasum iam sol spectabat, equosque
Pronum iter urgebat facili transmittere cursu;
Nec nemorum tantam per secula multa quietem
Viderat ulla dies: passim saturata iacebant
5Armenta et lenis pastores somnus habebat;
Pars teretes baculos, pars nectere serta canendo
Frondea, pars agiles calamos; tum fusca nitentem
Obduxit Phebum nubes, precepsque repente
Ante expectatum nox affuit; horruit ether
10Grandine terribili; certatim ventus et imber
Sevire et fractis descendere fulmina nimbis.
Altior, ethereo penitus convulsa fragore,
Corruit et colles concussit et arva cupressus,
Solis amor quondam, solis pia cura sepulti;
15Nec tamen evaluit fatalem avertere luctum
Solis amor, vicitque pium fors dura favorem.
Prescius, heu! nimium vates tum, Phebe, fuisti,
Dum sibi dumque aliis: - Erit hec lacrimabilis arbor,
Dixisti. - Ingentis strepitu tremefacta ruine,
20Pastorum mox turba fugit, quecunque sub illa
Per longum secura diem consederat umbra;
Pars repetit montes, tuguri pars limina fidi,
Pars specubus terreque caput submittit hianti.
Silvius et Phitias scopulum fortassis eundem
25Precipiti petiere gradu, geminisque cavernis
Occuluere animas trepidi, nec pauca gementes.
Post, ubi laxatis tempestas fracta parumper
Nubibus et celi siluerunt murmura fessi,
Incipit illacrimans Phitias: - O Iupiter alme,-
30Si scelus hoc nostrum meruit, si rustica sordet
Pastorum pietas, silvis ignosce! precamur;
Innocui miserere gregis, meliorque capellas
Collige dispersas; teneris signata labellis
Ubera te moveant, nisi forte oblivia lactis
35Illius astrigere nectar tibi suggerit aule:
De grege nempe fuit nutrix tua! - Talia questus,
Subticuit, pectusque manu percussit et ora.
Silvius, audita rupis de parte querela,
(Nam neque se coram cernebant, obice parvo
40Pretente silicis ramoque comante dirempti)
Concussa sic mente refert, gemitumque coercens:
- O Phitia, Phitia; fateor, sic astra minari
Iampridem adverti, postquam flamantia Martis
Lumina, et imbrifera Saturnum in parte morantem,
45Obsessumque Iovem, et Venerem transversa tuentem,
Sibila ventorum postquam peregrina notavi.
Nonne procul nebulas, limo exalante palustri,
Surgere et in nostrum delatas vidimus axem?
Nonne grues profugas, turpesque ad litora mergos?
50Num corvos, fulicasque vagas, num sidera mesta
Vidimus et nimbo velatam abscedere Pheben,
Tum que multa olim nascentis signa procelle
Silvicole cecinere senes? Sed ferre necesse est.
Hec est vita hominum, Phitia; sic leta dolendis
55Alternat fortuna ferox. Eat ordine mundus
Antiquo; nobis rerum experientia prosit:
Quo grex cumque miser ruerit, consistere pulcrum est. -
- Care michi in primis et semper maxime Silvi,
Respondit Phitias, oculos, te consule, tergam;
60Tu modo, si quod habes damni solamen acerbi,
Tempestiva graves relevent oblivia casus. -
- Imo, ait ille, tuum est que condita carmina servas
Mecum partiri: Daphnis pastoribus olim,
Et tibi nunc ingens merito cantabitur Argus.
65Quid tibi non nobis, Phitias? num tu quoque carmen
Argeum vocitare libet-? Nimis omnia celas. -
- Incipe; forte sequar, nisi vox tua terreat, - inquit
Silvius. Ille alta fregit suspiria voce:
³ Arge, decus rerum! Silve dolor, Arge, relicte!
70Hoc licuit rapide sacro de corpore morti?
Hoc ausa est tellus? te, qui stellantis Olimpi
Iam solus spectator eras, humus obruit atra?
Quo favor, et nostri rediit quo gloria secli?
Quis tempestates prenoscet ab ethere longe?
75Quis michi voce feras quercusque et saxa movebit,
Aut longam dulci traducet carmine noctem?
Quis terrebit apros? quis tendet retia dammis?
Quis visco captabit aves? quis, flumine mergens,
Ah! Miseras curabit oves? quis sacra Cibeles,
80Atque humilem, Admeti famulantem in gramine, Phebum
Rite canet? quem nocturnus trepidabit abactor?
Quem noscent dociles alta sub rupe capelle?
Quem vides, fidique canes? quem dulcis amica
Quis michi solennes statuet per litora ludos,
85Insuetam patrio renovans ex more palestram?
A quo consilium dubii, divinaque late
Silvestres responsa ferent? quis tempore in arcto
Suplicibus prestabit opem? pulcherrime quondam
Arge, amor ac luctus Driadum, quid silva, quid antrum,
90Quid sine te colles? et post te vivere quisquam
Aut volet, aut poterit? Pastores, credite, mors est
Vivere post Argum. Iam nunc arescere circum
Stagna, lacus, fontes, ipsumque videbitis equor;
Spiritus alter erit ventis, color alter in herbis,
95Floribus alter odor; solitos nec poma sapores
Servabunt, nec prata comas, nec flumina limphas,
Vellera nec pecudes, nec opimas campus aristas,
Omnia namque oculis unus (nec fallimur) ille
Letificare suis et fecundare solebat.
100Illo silva fuit semper sub principe tuta;
Pax inerat fronti, purgabat nubila verbo.
Ille abiit; fortuna suos mutata fatigat.
⁴ Extorques lacrimas; nec iam michi vivere dulce est
Post Argum. Sed vivaci parebimus astro.
⁵ 105Effugis! Agnosco: Nusquam sine carmine, Silvi.
Si libet ire, cane; post i, tua damna recense.
⁶ Pastorum rex Argus erat, cui lumina centum
Lincea, cui centum vigiles cum sensibus aures,
Centum artes, centumque manus, centumque lacerti,
110Lingua sed una fuit, cum qua rupesque ferasque
Flecteret et fixas terre divelleret ornos:
Ille diu clarus silvis, perque omnia notus,
Pascua, formosis cantatus ubique puellis,
Mille greges niveos pascens per mille recessus.
115Postquam pertesum est nemorum longique laboris,
Irrediturus abit, volucrique per avia saltu
Evolat in montes. Illinc de vertice summo
Despicit et nostras curas nostrosque tumultus,
Regnateque videt quanta est angustia silve;
120Alloquiturque Iovem et viduum commendat ovile.
Arge, vale! Nos te cuncti, mora parva, sequemur.
⁷ His dictis, abeunt; patrii Sulmonis ad arva
Contendit Phitias, silvas petit alter Etruscas;
Solus ego afflicto: merens in litore mansi.