Pliny the Elder, Naturalis Historia
Karl Friedrich Theodor Mayhoff, Ed.

conexa et situs vinearum arbustorumque ratio est, quas in horas debeant spectare. vergilius ad occasus seri damnavit, aliqui sic maluere quam in exortus. a pluribus meridiem probari adverto, nec arbitror perpetuum quicquam in hoc praecipi posse. ad soli naturam, ad loci ingenium, ad caeli cuiusque mores dirigenda sollertia est. in africa meridiem vineas spectare et viti inutile et colono insalubre est, quoniam ipsa meridianae subiacet plagae, quapropter ibi, qui in occasum aut septentriones conseret, optime miscebit solum caelo. cum vergilius occasus improbet, nec de septentrione relinqui dubitatio videtur. atqui in cisalpina italia magna ex parte vineis ita positis compertum est nullas esse fertiliores. multum rationis optinent et venti. in narbonensi provincia atque liguria et parte etruriae contra circium serere imperitia existimatur, eundemque oblicum accipere providentia. is namque aestates ibi temperat, sed tanta plerumque violentia, ut auferat tecta. quidam caelum terrae parere cogunt, ut, quae in siccis serantur, orientem ac septentriones spectent, quae in umidis, meridiem. nec non ex ipsis vitibus causas mutuantur in frigidis praecoces serendo, ut maturitas antecedat algorem, quae poma vitesque rorem oderint, contra ortus, ut statim auferat sol, quae ament, ad occasus vel etiam ad septentriones, ut diutius eo fruantur. ceteri fere rationem naturae secuti in aquilonem obversas vites et arbores poni suasere. odoratiorem etiam fieri talem fructum democritus putat. aquilonis situm ventorumque reliquorum diximus secundo volumine dicemusque proximo plura caelestia. interim manifestum videtur salubritatis argumentum, quoniam in meridiem etiam spectantium semper ante decidunt folia. similis et in maritimis causa. quibusdam locis adflatus maris noxii, in plurimis iidem alunt. quibusdam satis e longinquo aspicere maria iucundum, propius admoveri salis halitum inutile. similis et fluminum stagnorumque ratio. nebulis adurunt aut aestuantia refrigerant. opacitate atque etiam rigore gaudent quae diximus. quare experimentis optime creditur.