Pliny the Elder, Naturalis Historia
Karl Friedrich Theodor Mayhoff, Ed.

pessimum vitae scelus fecit qui primus induit digitis, nec hoc quis fecerit traditur. nam de prometheo omnia fabulosa arbitror, quamquam illi quoque ferreum anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, intellegi voluit. midae quidem anulum, quo circumacto habentem nemo cerneret, quis non etiam fabulosiorem fateatur manus et prorsus sinistrae maximam auctoritatem conciliavere auro, non quidem romanae, quarum in more ferrei erant ut virtutis bellicae insigne. de regibus romanis non facile dixerim. nullum habet romuli in capitolio statua nec praeter numae serviique tullii alia ac ne Lucii quidem Bruti. hoc in tarquiniis maxime miror, quorum e graecia fuit origo, unde hic anulorum usus venit, quamquam etiam nunc lacedaemone ferreo utuntur. sed a prisco tarquinio omnium primo filium, cum in praetextae annis occidisset hostem, bulla aurea donatum constat, unde mos bullae duravit, ut eorum, qui equo meruissent, filii insigne id haberent, ceteri lorum; et ideo miror tarquinii eius statuam sine anulo esse. quamquam et de nomine ipso ambigi video. graeci a digitis appellavere, apud nos prisci ungulum vocabant, postea et graeci et nostri symbolum. longo certe tempore ne senatum quidem romanum habuisse aureos manifestum est, siquidem iis tantum, qui legati ad exteras gentes ituri essent, anuli publice dabantur, credo, quoniam ita exterorum honoratissimi intellegebantur. neque aliis uti mos fuit quam qui ex ea causa publice accepissent, volgoque sic triumphabant et, cum corona ex auro etrusca sustineretur a tergo, anulus tamen in digito ferreus erat aeque triumphantis et servi prae se coronam sustinentis. sic triumphavit de iugurtha c. marius aureumque non ante tertium consulatum sumpsisse traditur. ii quoque, qui ob legationem acceperant aureos, in publico tantum utebantur iis, intra domos vero ferreis, quo argumento etiam nunc sponsae muneris vice ferreus anulus mittitur, isque sine gemma. equidem nec iliacis temporibus ullos fuisse anulos video. nusquam certe homerus dicit, cum et codicillos missitatos epistularum gratia indicet et conditas arcis vestes ac vasa aurea argenteaque et eas colligatas nodi, non anuli, nota. sortiri quoque contra provocationes duces non anulis tradit, fabricae etiam deum fibulas et alia muliebris cultus, sicut inaures, in primordio factitasse, sine mentione anulorum. et quisquis primus instituit, cunctanter id fecit: laevis manibus latentibusque induit, cum, si honos securus fuisset, dextra fuerit ostentandus. quodsi inpedimentum potuit in eo aliquod intellegi, etiam serioris usus argumentum esset: maius in laeva fuisset, qua scutum capitur. est quidem apud eundem homerum virorum crinibus aurum inplexum; ideo nescio an prior usus feminis coeperit.