Hrólfs saga Gautrekssonar
Guðni Jónsson and Bjarni Vilhjálmsson, Ed.

Um várit eptir koma sendimenn af Danmörku til Hrólfs konungs ok sögðu Hring konung dauðan ok þat með, at Ingjaldr bað Hrólf konung koma á sinn fund ok drekka erfi eptir Hring konung, fóstra sinn. Ok þegar Hrólfr spyrr þessi tíðendi, býst hann til þessar ferðar ok Ásmundr, fóstbróðir hans, með honum. Ok er þeir váru búnir, halda þeir til Danmerkr. Þeir höfðu tvau skip, vel búin at mönnum ok vápnum. Ketill kom til móts við þá ok hafði eitt skip ok vel skipat, koma við Sjóland síð dags ok leggja undir ey eina ok tjalda yfir skipum sínum. Hrólfr konungr gekk upp á eyna við nokkurum mönnum. Þeir sjá skip ligga undir eynni öðrum megin, fimm skip saman. Þat váru langskip fjögur ok dreki it fimmta skip bæði mikill ok fagr, ok eigi þóttist konungr sét hafa vænna skip. Svörtum tjöldum var tjaldat yfir þessum skipum. Konungr mælti: "Hverr mun stýra dreka þessum inum dýra, ok eigi hefi ek sét þat skip, er ek vildi heldr eiga en þetta." Ásmundr svaraði: "Víst er þetta afburðar skip fyrir allra hluta sakir, ok væri slíkt helzt konungs gersemi. En þann einn ætla ek stýra drekanum, at þér munuð fullt verða til at vinna, áðr þér náið, þykkja mun þeim svá góðr, sem á." Konungr mælti: "Veiztu hverr drekann á?" Ásmundr svaraði: "Hann heitir Grímarr ok er Grímólfsson. Hann er inn mesti víkingr. Hann liggr á herskipum bæði vetr ok sumar. Hann er mikill ok illiligr, en hann er þó verri reyndar. Hann bíta eigi járn ok engan þeira tólf, er honum fylgja. Þeir eta allir hrátt ok drekka blóð. Er þat sannkallat, at þeir sé heldr tröll en menn. Eitt sumar fundumst vit við Suðreyjar. Hafða ek tíu skip ok öll vel skipuð, en þeir höfðu fimm skip. Vér börðumst einn dag, ok skipti skjótt um með oss. Fell þar allt lið mitt, en ek hljóp á kaf, ok komst ek svá undan. Hefi ek eigi farit verri för en þá." Konungr mælti: "Sýnist yðr nokkur efni at berjast við þá með þat lið, sem vér höfum?" Ásmundr bað konung fyrir sjá -- "munu vér treysta á yðra hamingju, ef duga skal." Ketill eggjaði mjök atlögu, kvað þar mundu gott at reyna sik ok afla fjár ok frægðar. Þá mælti Hrólfr konungr: "Með því at þeir eru illir ok ágjarnir, en hafa þann grip, er ek vilda gjarna eiga, þá munu vér búast um ok bera grjót á skip vár." Nú var svá gert sem konungr bauð, ok bjuggust við eptir föngum. Konungr lét ganga upp á eyna ok höggva kylfur stórar. Eptir þat herklæddust þeir. Síðan róa þeir at þeim hljóðliga. Svá er sagt, at skip Grímars lágu öll jafnfram, ok lágu langskipin nær eyjunni, en drekinn utar, ok var hlið mikit í milli skipanna ok eyjarinnar, ok leggja fyrst at langskipunum ok vita, ef þau yrði unnin, áðr þeir kæmi við drekanum, -- "þætti mér þá unnit, ef þeir ætti eigi langskipin til annarrar handar, þá er þeir legðu at drekanum." Konungr bað þá vera sem ákafasta, meðan þeir væri sízt við búnir, ok vita, at sem skjótast skipti um með þeim, bað þá ekki æpa ok fara sem hljóðast. Þeir gerðu sem konungr mælti. Þá var á þoka ok myrkvi mikill. Finna þeir eigi fyrr, er á langskipunum váru, en tjöldin váru tekin af þeim, en sjálfir þeir barðir bæði með grjóti ok vápnum. Þeir spruttu á fætr allir ok taka í mót með mikilli hreysti, því at þeir lágu allir með vápnum sínum, en þó fengu þeir mikinn mannskaða, áðr þeir gæti vel skipat liði sínu til varnar, ok er þeir höfðu litla stund barizt, réðu þeir Hrólfr konungr til uppgöngu. Varð þar mannfall svá mikit, at á lítilli stundu ruddu þeir þat skip, sem þeir váru á komnir, fellu sumir, en sumir hljópu á kaf ok drukknuðu. Ruddu þeir svá þrjú skip, at hvert mannsbarn var drepit. Við þetta vaknar Grímarr ok bað sína menn at leggja, þá sem á drekanum váru. Þar var óp mikit ok kall, er hverr eggjaði annan. Þá mælti Hrólfr konungr til Ketils, bróður síns: "Nú skaltu leggja at því langskipi, er eptir er, en vit Ásmundr skulum leggja at drekanum." Ketill lézt svá gera mundu. Nú leggr á sitt borð drekanum hvárr, Hrólfr konungr ok Ásmundr. Þeir höfðu fengit lítit manntjón ok höfðu því lið fleira. Þá stóð Grímarr upp á drekanum ok sagði: "Hverir leggja hér at svá vaskliga?" Konungr svaraði: "Ef þér er á því forvitni, þá heiti ek Hrólfr ok em Gautreksson, annarr heitir Ásmundr ok er konungsson af Skotlandi." Grímarr mælti: "Þann mann höfum vér sét, ok skildum vér svá næst um, at honum mætti vera lítil eptirsjá at várum fundi, þá er vér eltum hann sáran á kaf, en drápum af honum hvert mannsbarn, eða mun hann nú ekki til þess muna?" Ásmundr mælti: "Hitt skaltu finna, áðr kveld kemr, at mér er þat eigi ór minni liðit." Þá tók Grímarr til orða: "Þín heit munu vér svá lítt óttast, en vitum vér, at Hrólfr konungr er ágætr at hreysti sinni, ok því viljum vér gera honum þann kost sem engum öðrum, því at þat er skaði, ef slíkr maðr er drepinn. Bið ek, attu, Hrólfr konungr, gangir upp á eyna við alla þína menn, vápnaða ok vel klædda, en peninga þá, sem þér hafið, vil ek taka fyrir menn þá, er þér hafið fyrir mér drepit, ok er það þó allt of lítit. Hefi ek þó engum manni gert jafngóðan kost, síðan ek kom í hernað." Sem Hrólfr konungr heyrði orð hans, mælti hann: "Þetta mun víst vera vel boðit, en með því at oss er þat eigi sýnt, at vér séim á þína miskunn komnir, at þú eigir nokkurra kosta boð heldr við oss en vér við þik, þá viljum vér með engu móti missa fjár várs." Grímarr mælti: "Sé ek, at þú munt eigi vera jafnvitr maðr sem vér hugðum, er þú vill eigi vægja lífi þínu, því at sönnu segi ek þér ina síðustu þína lífdaga, ef þú ætlar við mik at þreyta. Hafða ek hitt ætlat, at þú skyldir lifat hafa til lengri nytja, með því at mér ertu sagðr hraustr ok vinsæll. Hafða ek ætlat at sýna á þér því meira drengskap en öðrum. Þótti mér aukast í því frami, at ek miskunnaði yðr utan allra verðleika." Hrólfr konungr mælti: "Enga þökk hafi þér af oss fyrir þetta, ok búið yðr skjótt, því at vér viljum á þat hætta, hvárir eiga öðrum kosti at bjóða, áðr kveld komi. Höfum vér ok nokkurt svig unnit á yðrum mönnum, ok er yðr þess mál at hefna." "Nú kaust þú þann kost, er þú skalt aldri fagna síðan ok þér mun vera makligr." Ok eptir þetta tekst þar bardagi harðr ok ákafr. Váru þeir Grímarr bæði sterkir ok harðfengir ok svá ákafir, at konungs menn máttu ekki annat en hlífa sér. Þeim var ok óhægt til atsóknar at vega upp á drekann, því at hann var svá hár sem kastali, en menn sterkir ok kænir til varnar ok áttu at höggva niðr fyrir sik, en engan þeira tólf beit járn, sem Ásmundr hafði sagt. Fellu þá menn Hrólfs konungs bæði móðir ok sárir. Svá er sagt, at Ketill Gautreksson lagði at langskipinu, því er eptir var. Sá hét Forni, er stýrði skipinu, ok var inn hraustasti maðr. Lagði þar hvárr djarfliga til móts við annan, ok varð þeira fundr harðr. Sýndi Ketill þar harða atsókn ok réð til uppgöngu við sínu liði. Þar var orrosta áköf. Skiptust þeir Ketill höggum við, ok fell Forni fyrir Katli. Síðan drápu þeir hvert mannsbarn á skipinu. Fekk Ketill þar góðan orðstír af sínum mönnum. Eptir þetta lögðu þeir at drekanum, ok fundust þeir bræðr, spurði Ketill, hversu gengi. Hrólfr konungr lét lítt yfir ok sagði, at eigi mundi svá búit hlýða, kvað þetta vera fjandr mikla við at eiga. Hann bað Ketil róa at eyjunni ok flytja út at þeim stórtré, því at þar skorti eigi stóra mörk. Ketill gerði svá ok var í öllu inn skjótasti. Ok er þeir kómu aptr, lét konungr fella viðu á borðin drekanum svá stóra ok þunga, at hann hallaðist við. Síðan réðu þeir Hrólfr konungr til uppgöngu. Fellu þá menn á drekanum bæði fyrir grjóti ok vápnum. Hallaðist þá bardaginn á Grímar ok hans förunauta. Hrólfr konungr sneri aptr eptir skipinu ok hafði kylfu eina stóra ok barði á tvær hendr. Þeir Ásmundr ok Ketill fylgdu honum. Fell þá hverr um þveran annan. Konungr hafði mannfleira. Fell þá lið Grímars, svá at þeir tólf stóðu uppi, Grímarr ok kappar hans. Var þá gengit at með kappi, ok barðir með kylfum. Fellu þá margir. Ok er Grímarr sá, at þeir mundu sigraðir verða, stökk hann fyrir borð ok á kaf. Ásmundr var nær staddr ok hljóp þegar eptir honum ok leggst inn eptir honum at eyjunni, ok er þetta sér Hrólfr konungr, leggst hann þegar til lands ok vill duga Ásmundi, svá at þeir eigist eigi tveir við. Ok er Ásmundr kemr at landi, var Grímarr á land kominn, ok er hann sér Ásmund, þrífr hann upp stein ok sendir honum. Ásmundr skýtr sér þá í kaf, ok er hann kemr upp, ætlar Grímarr at senda honum annan, ok í því var hann sleginn með kylfu, svá at þegar fell hann. Þar var kominn Hrólfr konungr ok lét skammt höggva í millum. Lét Grímarr þar líf sitt. Þá lögðu þeir út til drekans, ok hafði Ketill unnit þar allt til handa þeim. Tóku þeir þá ok ruddu drekann, en köstuðu á kaf þeim, sem fallit höfðu. Eptir þat fóru þeir til eyjarinnar ok bundu sár sín. Váru þeir bæði móðir ok sárir, en fjöldi fallinn. Þar váru þeir nokkurar nætr. Konungr var lítt sárr, en þeir Ásmundr ok Ketill váru mjök sárir. Eptir þetta bjuggust þeir á braut. Tóku þeir drekann Grímarsnaut ok gátu varla skipat fyrir mannfæð, en létu eptir öll önnur skipin, kómu nú við Danmörku. Ok er Ingjaldr fréttir kvámu Hrólfs konungs, býðr hann þeim til veizlu þeirar, er hann hafði stofnat, erfi eptir föður sinn. Drukku þeir nú allir samt með miklum veg erfi Hrings konungs. Var þar ekki jafnmargt hjalat sem um dráp þeira Grímars, því at öllum þótti þat it mesta hreystiverk. Ok er þessu er lokit, lætr Hrólfr konungr stefna þing fjölmennt. Á því þingi er tekinn Ingjaldr til konungs eptir föður sinn yfir Danmörk alla. Sitr hann nú ok semr ríki sitt á þá lund, sem Hrólfr konungr gaf ráð til. Eptir þat býst nú í braut Hrólfr konungr af Danmörk með stórgjöfum sæmdr af Ingjaldi konungi. Ferr hann nú leiðar sinnar, þar til er hann kemr til Svíþjóðar með öllu heilu ok höldnu, en Ingjaldr konungr sitr um kyrrt at ríki sínu í Danmörku, ok skildust með inni mestu blíðu. Fór Ketill til Gautlands ok sitr þar um kyrrt. Hrólfr konungr sitr löngum at Uppsölum, ok var þar vinátta góð með venzlum. Hrólfr konungr lagði mikinn kost til at búa drekann Grímarsnaut ok lét allan steina fyrir ofan sjá með ýmsum litum, bæði gulum, rauðum, grænum ok blám, svörtum ok samblöndnum, gulli lætr hann búa dreka höfuð, ennispánu ok alla svíra ok víða renna gulli í súðina, þar sem bæta þótti. Var hann hverju skipi skrautligri. Þótti hann svá bera af hverju skipi sem Hrólfr konungr af öðrum konungum, þeim sem váru í Norðrlöndum. Gerðist hann þá harðla víðfrægr af sinni stjórn ok vizku, sóttu margir ríkir menn á hans fund ok gerðust honum handgengnir ok veittu honum dyggiliga fylgd. Höfum vér þat heyrt, at í þann tíma hafi eigi nokkurt skip verit skipat frægrum köppum en drekinn Grímarsnautr, þótt vér kunnum þá eigi at nefna eða frá at segja. Sitr Hrólfr konungr nú í Svíþjóð með mikilli gleði ok prís þau missiri. Unni Þornbjörg drottning Hrólfi konungi stórmikit. Fann konungr, at hún var hverri konu vitrari ok meiri skörungr fyrir allra hluta sakir. Ásmundr var með konungi vel haldinn ok reyndist at öllu hraustr ok inn vaskasti. Virði konungr ok hann mest sinna manna. Hrólfr konungr hafði þriðjung Svíþjóðar til forráða. Hann hafði jafnan á sumrum útgerð fyrir landinu ok leitaði sér frægðar ok frama. Ok it næsta sumar eptir bardaga þeira Grímars hafði Hrólfr konungr verit í hernaði. Hann hafði víða herjat um Vestrlönd ok orðit gott til fjár ok frægðar. Um haustit heldr konungr til Svíþjóðar ok sitr þann vetr í kyrrðum.