C. Valerius Flaccus, Argonautica: introduction, book front

Home Collections/Texts Perseus Catalog Research Grants Open Source About Help

Hide browse bar Your current position in the text is marked in blue. Click anywhere in the line to jump to another position:

No
needschecking renoua noxa monachoru
needschecking lag ... doxa
En monachu
needschecking ... dit quē demon .. ll ...
needschecking trauit.

Quamquam igitur in epigrammate non nimium profeci eruendo, hoc aegre ferendum vix puto; neque enim adsentior Thiloni, qui, quo in monasterio scriptus sit codex, in illa sub- scriptione exstitisse suspicabatur.

Praeterea ex aliis indiciis, quae sit patria V libri vel potius archetypi, multo certius cognosci potest. ex ultimis enim Germaniis adlatum esse V codicem, quod quidem Pius in praefatione olim adfirmabat, his argumentis non improbatur: vidimus in pagina 140 recta legi uul.fered, quod nomen Anglosaxonicum esse ipsi suspicanti mihi benigne confirmavit F.Holthausen. neque dubium est, quin aut librarius ipse hoc suum nomen olim codici intulerit aut, quod non raro accidit, ex archetypo nomen scribae cuiusdam vel critici in apographon transscriptum sit.⁴) accedit, quod in Vaticano ipso g litera duobus locis insularem formam (
needschecking ) servavit; dico v. VI 37 pla
needschecking a et v. VI 289 Sug
needschecking ere. denique multae literarum mutationes nisi ex insulari scriptura vix intelleguntur. vide e. g. mutatas literas n ⁓ r:

I 8 canbasa ⁓ *carbasa⁵) 449 penderet V olim ⁓ *per- deret V1 II 109 defendene ⁓ *defendere 379 penricula 457 instanre (exemplar procul dubio instan
needschecking e exhibuit) 529 fragon ⁓ *fragor IV 3 Iunorem ⁓ *nonem 727 anguet ⁓ *ur- guet VI 554 haunit ⁓ * haurit VII 139 precani ⁓ *pre- cari VIII 77 panumper ⁓ *parumper 263 sonorem ⁓ *so- rorem p ⁓ r: I 330 paucos ⁓ *raucos 516 peruer- uerat ⁓ *reuerberat IV 698 phoebi ⁓ *rhebae V 168 per- uulsis ⁓ *reuulsis p ⁓ f: III 96 pacesque ⁓ *facesque [p. xv] 539 pe
needschecking cula ⁓ *fercula 664 fax ⁓ *pax IV 20 fas ⁓ *pax VII 288 fraecor ⁓ precor VIII 277 pater (pr) ⁓ *fra- ter (fr) f ⁓ r: II 392 faemos ⁓ *remos s ⁓ p: I 148 hispasus ⁓ *hippasus 234 mossoque ⁓ *mopsoque.

Fortasse huc etiam mutatio literarum a ⁓ x spectat, quae est IV 362: caraxe (carxe sine dubio in archetypo fuit) ⁓ *carae.

Neque vero ipsum Vaticani codicis archetypon literis insularibus conscriptum fuisse videtur, sed archetypi fons. respicias quaeso, quod vv. 11 457 (instanre ex archetypi lec- tione instan
needschecking e) et IV 362 (caraxe ex carx
needschecking e) et errores et correctiones iam archetypi librario literas insulares non satis dignoscenti attribuenda esse apparet. praeterea aliae literarum permutationes in V obviae facilius ex usitata scriptura minuscula intelleguntur, veluti r ⁓ t: II 362 Tertor ⁓ *Terror IV 275 Integet ⁓ *In- teger V 84 pharentes ⁓ *patentes VII 38 equote ⁓ *aequore 59 mouera clatet ⁓ *mouet ac latet i ⁓ r: VII 298 Piensa ⁓ *Prensa n ⁓ ri: III 672 enim (enĩ) V olim ⁓ *erit V1 V 42 funis ⁓ *furiis V 322 respuent ⁓ *re- spuerit VII 274 uideni ⁓ *uiderit c ⁓ r: VII 379 cogant ⁓ *rogant.

Archetypon igitur Vaticani ex codice quodam sive in Britannia sive in monasterio Britannico Germaniae insulari scriptura exarato descriptum minusculis literis esse mihi videtur; tum demum ex illo exemplari minusculae scripturae ipse Vaticanus in Germania fluxit. qui quo anno in Italiam adlatus sit nescimus; quod tamen factum esse paulo post quam Poggius Sangallensem repperit (a. 1416), inde apparet, quod Sangallensis libri satis pauca apographa inveniuntur: scilicet viri docti pleniorem codicem mutilato praetulerunt; Sangallensis enim tres tantum libros atque quartum dimidiatum continebat. ceterum apographon quoddam Vaticani ante ipsum Vaticanum in Italiam venisse veri dissimile non est: certe omnes libri nobis cogniti, qui XV. saeculo ex V fluxerunt, non ex V ipso, sed ex apographo Vaticani transscripti [p. xvi] esse videntur. omnes enim in textum receperunt versus spurios I 45 et VII 579, 580, quibus V caret. ipse autem V codex postea fuit in bibliotheca Fulvii Ursini, unde in Vaticanam venit (cf. Thilonis praef. p. XLI).

Iam vero externa specie descripta Vaticani fatisque enarratis, quanti sit aestimandus codex et quomodo ad emendanda Argonautica adhibendus disseramus. atque corruptelarum quamquam omnia genera, quibus illius aetatis libri inquinati esse solent, passus est, unum praecipue exhibet V, quo pretium eius non mediocriter minuitur, lacunas dico et versuum et verborum. nimirum verborum hiatus iam pridem viri docti animadverterunt variisque rationibus expleverunt. versus autem intercidisse his tantum locis statuerunt, ubi sensum mancum esse apparet: I 45, III 77, IV 196, VI 78, VII 579, 633; praeterea versus 11316–331 lacunosos esse Thilo cognovit. cui adfirmanti multos adhuc in contextu hiatus editores fugisse plane adsentior. nam multis locis, ubi sententia depravata est, singulis verbis temptatis viros doctos sanando Valerio frustra operam dedisse credo. itaque Leonem secutus III 335a, VI 382, VII 521, VIII 286 aliisque locis quibusdam lacunas significare quam verba tradita mutare malui, quamquam hanc rationem emendandi caute esse adhibendam et ipse non ignoro et Langenii libido me docuit, cui versuum detrimenta indaganti ne uno quidem loco adstipulor. de plerisque tamen locis hoc modo ab eo temptatis verba facere non opus est, nonnunquam autem cum gravioribus argumentis utatur Leonemque habeat adsentientem (quod factum est V 323, VI 121, VII 186), diversam meam sententiam proferre non inutile mihi visum est, itemque Thilonem Leonemque de nonnullis versuum lacunis vix recte iudicasse probare studebo.

II 375

Invidisse deos tantum maris aequor adortis,
desertasque domos fraudataque tempore segni
vota patrum. quid et ipse viris cunctantibus adsit?

Scilicet verba invidisse et desertasque et fraudataque pendent a verbo aliquo dicendi, quod e non tulit vocibus (v. 374) facile suppletur. Thilo, qui hoc non improbat, tamen post [p. xvii] v. 375 versum intercidisse ideo suspicatur, quod notione frustra ad sententiam desertasque domos aegre caret. mihi omnia concinna esse videntur, dummodo desertas praegnanter dictum intellegas (i. e. maligne derelictas). premenda igitur vox desertas, quae praemissa de industria est (item Verg. Aen. VII 394).

V 321

Sin vero preces et dicta superbus
respuerit, iam nunc animos firmate repulsae,
quaque via patriis referamus vellera terris,
stet potius: rebus semper pudor absit in artis.

Argumenta, quibus nisus P. Langen versus nonnullos ante v. 324 excidisse contendit, infirma sunt. integer enim est locus et facile intellegitur, modo respicias sermonem post re- spuerit esse abruptum atque potius non minus pertinere ad firmate quam ad stet itemque iam nunc voces ad utrumque verbum esse referendas. scilicet Iason post respuerit pergere potest sic fere: 'alia deliberanda erunt', sed cum talia verba ad consolandos amicos perquam inepta esse intellexerit, abrupto sermone fortiora haec pronuntiat: 'ne exspectent socii regis responsum' (haec subintellegenda esse potius vox docet), 'sed potius nunc iam repulsae animos firment et quomodo negato vellere possint potiri, iam nunc certum (stet) capiant consilium, neve a fraude abhorreant, si velleris vi potiundi spes desit'.

VI 120

Discolor hastatas effudit Hiberia turmas,
quas Otaces, quas Latris agunt et raptor amorum
Neurus, et expertes canentis Jazyges aevi.

P. Langen, qui, si integer esset locus, Jazyges nomen necessario subiectum debere esse agunt verbi putat Neurumque non intellegit tertium ducem Hiberum, sed gentem, lacunam significavit post v. 121. mihi inter illos versus nihil esse interponendum videtur; nam raptor amorum verba utique coniungenda sunt cum Neurus, quod nomen (νεύρου） aptum natumque est ad notandum et efferendum talem veneris raptorem. exstat autem v. 122 eadem ellipsis adsunt verbi, qua e. g. Statius Theb. IV 159 utitur in simili gentium catalogo; quod utroque loco durius esse concedo.

[p. xviii] VI 569

Nestoris hastae
immoritur primaevus Helix, nec reddita caro
nutrimenta patri, brevibus ereptus in annis.

Thilo post v.571 duos fere versus intercidisse putat, quod brevibus ereptus in annis idem sit quod immoritur primaevus neque verba apte sint inter se conexa. utrumque concede. sed illud argumentum ea re refutatur, quod Valerius Homerum hoc loco imitatur (cf. Langeni adnotationem): Il. IV 477 etiam ille poeta, postquam ab Aiace θαλερὸν σιμοείσιον interfectum esse narravit (474), haec superaddit: οὐδὲ τοκεῦσιν θρέπτα φίλοις ἀπέδωκε, μινυνθάδιος δὲ οἱ αἰών ἔπλεθ᾽ ὑπ᾽ αἴαντος μεγαθύμου δουρὶ δαμέντι. discrimen igitur non est inter utriusque poetae sententias nisi unum hoc, quod Valerius verbo ereptus non addidit Nestoris hasta (αἴαντος δουρὶ), scilicet ideo, quia Homericum illud iam ad conficiendum versum 569 adsciverat. contra asyndeton illud re vera tolerabile non esse idem Homerus docet atque ipse supplementum suppeditat: μιϝυνθάδιος δὲ. ergo Samuelssonium et Sudhausium, iure illos offendentes etiam in brevi syllaba bus in arsi producta ⁶), secutus scripsi brevibus<que>. sic omnia sunt sincera. ellipsis autem verbi invadit vel adgreditur (v. 572) inaudita non est qua est Valerius audacia.

Paulo aliter se res habet in his:

VII 185 ipsam (sc. Hecaten) flammiferos cogam compescere tauros amplexuque petit. volucrem tunc aspicit Irin.

Haec exhibet V corrupta sane neque efficientia sententiam. sed editores, quomodo mederi loco conati sunt, in graviores etiam difficultates inciderunt. scribunt enim plerique ample- xumque pati'. volucrem Juno aspicit ita, ut in verbum pati orationem Veneris terminari significent. quibus receptis coniecturis ridiculus oritur sensus. neque enim 'iocosa irrisio' [p. xix] (sic Wagner) Hecates esset, si poeta deam triplicem 'ab omni amore abhorrentem, quamque amare nemo cuperet' Jasonis amplexum patientem fingeret, sed insulsa et foeda imago subnascitur et ab epici carminis gravitate aliena. meliorem viam inire coeperat P. Langen, etiamsi ei, ut ex difficultatibus se expediret, ideo non contigit, quod coniecturam amplexumque pati non reiecit. contra cum Junonis nomen a Burmanno pro particula nunc infeliciter esse inductum desiderarique 'responsum' Junonis intellexisset, lacunam imprimendam meliore iure curavit. hiat enim certe sententia, sed non, ut P. Langen putat, intra versum, quod multo rarius accidit, sed ante v. 186, neque ulla coniectura opus est, si tradita verba sic fere supplentur:

ipsam flammiferos cogam compescere tauros.'
<talia iactantem blandis Saturnia dictis>
amplexuque petit; volucrem tunc aspicit Irin ...

Nunc vero quae me ipsum, ut nonnullis locis adhuc non suspectis lacunas significarem, paene invitum moverint, accuratius hic exponam, ut lector ipse, quo id iure fecerim, iudicet.

1779

Hunc sibi praecipuum gentis de more nefandae
Thessalis in seros Ditis servaverat usus,
tergeminam cum placat eram Stygiasque supremo
obsecrat igne domos, iam iam exorabile retro
carmen agens;

Totum locum, quem varie vexaverunt editores, explicavit Renkema (Observ. crit. et exeg. ad C. Val. Flacci Argon., Traiecti ad Rhenum 1906, p. 20 sqq.). scilicet atrum taurum Alcimede servaverat, quem sacris confectis dis inferis Hecataeque immolaret, ne indignantes illi numen suum nefandis artibus magicis laesum esse redeuntem Crethei um- bram a porta Tartari defenderent. carmine autem eodem, quo exorata erat, retro recitato umbra removetur. qua in re monendum est vv. 781-784 non actionem placandi deos enarrari, sed morem describi, ut cum explicativum quod vocant retinendum esse intellegas. praesens autem tempus placat a plusquamperfecto pendere, id quod fieri posse Renkema pu- [p. xx] tat, vix tolerabile mihi videtur, qua de causa Sudhausio suadenti obtemperare malo, qui talia supplevit: <talis enim diro mactatur victima ferro,> tergeminam cum placat...

II 335

... 'haec antra videtis
Vulcanique' ait 'ecce domos: date vina precesque,
forsitan hoc factum taceat iam fulmen in antro:
nox dabit ipsa fidem, clausae cum murmura flammae,
hospes, et incussae sonitum mirabere massae.'

Obscuriores esse mihi videntur vv. 337 sq. neque faciles ad intellegendum, nisi dubitationes quaedam Jasonis antecedunt, quas Hypsipyle tollere studet prolata declamatione sollemni physicorum et periegetarum, cessare interdiu opus Vulcani, increbescere nocte. itaque ante versum 337 nonnulla excidisse veri est simile.

III 208

Ut magis Inarime, magis ut mugitor anhelat
Vesvius, attonitas acer cum suscitat urbes,
sic pugnae crebrescit opus: neque enim ignea cedunt
astra loco ...

Tertium quod vocant comparationis omnino deesse neminem credo fugere posse. noctu enim, qua voce aegre caremus, et pugnae et montium illorum sonitus augeri dicit poëta. quam notionem in verbo suscitat satis inesse vix mihi persuadebit quispiam: talis enim obscuritas etiam ab obscuritate Valeri abhorreat. lacunam igitur post versum 209 hiantem sic fere suppleas: cum suscitat urbes <noctibus, et resonat geminatis ictibus incus>, sic ...

III 572

Varios hinc excitat aestus
nube mali percussus amor, quibus haeserit oris,
quis tales impune moras casusve laborve
attulerit. densam interea descendere noctem
iam maiore metu; turn vero et pallor et amens
cum piceo sudore rigor.

Verba quibus haeserit — attulerit continere deliberationem Herculis curis agitati et pendere a notione dubius, quae facile e vocibus varios — aestus elicitur, apparet. versu autem 575 iam ad narrationem poëta redit; neque enim Hercules noctem descendere cogitat secum, sed videt oculis, neque, [p. xxi] id quod dicat quis, metus noctis ('Schrecken der Nacht') terrorem auget Hylae, sed nox metum Herculis. quia autem ellipsis verbi videndi hic praesumi vix potest, talem versum excidisse cum Sudhausio credo: densam interea descendere noctem <et videt obscuras concrescere vallibus umbras> iam maiore metu.

IV 301

Hoc saevior ille
ecce iterum vacuas agit inconsulta per auras
bracchia. sentit cnim Pollux rationis egentem,
dat genibus iunctis latus effusumque secutus
haud revocare gradum patitur, turbatque premitque
ancipitem crebros et liber congerit ictus
desuper averso;

Asyndeto intolerabili sentit, dat offensus iam Heinsius dans maluit quam dat scribere, qua tamen coniectura nihil proficimus; neque enim dans latus sentit Pollux, sed sentiens (cum sentiat) dat; vel ut aliis verbis rem exponam, dat — latus arte adhaeret sequenti sententiae. eadem deliberandi ratione usus Thilo pro enim coniecit ubi. sed etiam enim utique servandum est, quod haec vox ad verba vacuas per auras respicit. et haec causa et altera res non levior me moverunt, ut lacunam post v. 303 latere arbitrarer. neque enim dubium esse mihi videtur, quin Statius his versibus nostrum poë- tam imitatus sit, ipse quoque pugiles describens (Theb. VI 802 sqq.):

Ecce iterum immodice venientem eludit et exit
sponte ruens mersusque umeris: effunditur ille
in caput, adsurgentem alio puer improbus ictu
perculit . . .

idem fere agit uterque poëta: Pollux et puer ille astum adhibent periculosum in adversario cauto ac provido, non irritum in insano et inconsiderato. sed apud Statium omnia sunt cum breviora tum magis perspicua: dolus ille significatur apertis verbis eludit, exit, sponte; apud Valerium contra id, quod caput narrationis totius est, nullo modo indicatur, ut multos viros doctissimos illos quidem, sed pugilandi parum peritos dolum esse illud latus dare prorsus effugeret. qui- [p. xxii] bus de causis tune demum sententia perspicua fieri atque procedere mihi videtur, ubi talem versum inseruerimus: sen- tit enim Pollux rationis egentem <Bebryca et insanos ludens vigil arte furores> dat genibus iunctis latus...

IV 651

Idem Amyci certe viso timor omnibus antro
perculerat; stetimus tamen et deus adfuit ausis.

Desideratur certe obiectum ad verbum perculerat pertinens, quamobrem vulgo versui 651 intruditur aut animos aut mentes. sed neque Amyci neque certe neque alia vox ibi suspicionem movet, nedum supervacanea sit. ne Leo quidem rem ad finem perducit, cum viso in visus commutat, quin etiam structuram sententiae reddit duriorem et dictionem nimis attenuat. neque enim dubium est, quin viso antro (i. e. quia vidimus antrum) timor <animos> perculerat multo fortius dicatur quam <in> antro Amyci timor visus percule- rat. atque alterum accedit hoc: quis credat Iasonem in summo hoc 'discrimine ponti' non eo animos sociorum revocasse, quod Iunone et Pallade adiuvantibus e terribili illa tempestate in primo libro descripta (608 sqq.) servati sint. easdem deas iterum adfore sperat Iason (653) de Pallade praecipue cogitans, quae sua arte totiens decimam undam tum averterat (II 53sq.). contra in pugna Amyci et Pollucis deorum auxilium omnino non commemoratur. itaque Valerium sic fere sçripsisse apparet: Idem Amyci certe viso timor om- nibus antro, <idem animos pelago Zephyris certantibus horror> perculerat; stetimus tamen . . .

V 82

Fama per extremos quin iam volat improba manes
interea et magnis natorum laudibus implet
addita iamque fretis repetens freta iamque patentes
Cyaneas.

Tria sunt quae me adhortantur, ne intactum relinquam locum. primum enim (id quod levius esse libenter concedo) obiecto carere verbum implet aegre fero. deinde vox iam que poscere mihi videtur quod antecedat (dico infinitivum verbo addita adiunctum pendentemque a repetens). postremo, quod gravissimum est, totius enarrationis deest summa, dico primae navis commemorationem. ideo lacunam post v. 83 sig- [p. xxiii] nificavi sic fere explendam: et magnis natorum laudibus im- plet <inferna qui sede latent, rate pervia Ponti> addita iam- que fretis repetens freta ...

VII 55

Ante meus caesa descendet Caucasus umbra
ac prior Haemonias repetet super aequora praedas,
aut ego cum vittis statui feralibus Hellen.
si tamen his aliter perstas non cedere terris...