1. magica ad depellendum amorem, | ad Theodorum Gazam
Mite caput Lenaee hedera redimite virenti,Tuque nigram tenebris nox adoperta comam,
Languida nunc facili componite lumina somno,
Fessaque securus occupet ossa sopor.
5Tu modo tincta, puer, lethaeo dilue somno
Pocula; sic tristis nanque fugandus amor.
An mage thessalicis tentem medicamina verbis,
Et rumpam magico vincla veneficio?
Stant arae, lectaeque suis e collibus haerbae
10Et succi, et magicis carmina ficta sonis;
Tum geminae sacro rorantes himbre cupressi,
Inque sepulcrales cedrus adusta rogos;
Nec lunam nox prona negat, nec sidera desunt,
Bis genibus, nota bis veneranda prece.
15Rore pio conspergo caput; dic versus in ortum
Haec quater, et laevo mox pede tangis humum:
"Vincula nunc haec solvo, atque haec ut vincula solvo,
Carmine sic nostro cede solutus, amor;
Cerea ut haec gelida durescit forma sub unda,
20Durescant rigido corda sepulta gelu;
Carmine iasonios fugit Medea penatis,
Carmine et hoc fugias corde repulsus, amor."
Pulvere quo sterilis quadrupes sua corpora versat,
Tu quater hoc ipso pulvere sparge caput;
25Cyzicea mox tinge et aqua, quater amne fluenti
Dilue, ut extincto cedat amore calor;
Dic Lethe bona verba, precare oblivia Lethen,
Lethaeo mersas tingat ut amne faces.
Fallor? An incipiunt tristes discedere curae,
30Pacatoque venit mollior aura salo?
In portum mea vecta ratis, retinacula cessant,
Libertas portu tutior ipsa mihi est,
Libertas cui cedit amor, cui mater amorum,
Ascraeas inter maxima virgo deas.
35Iam tandem ad Musas antiquaque sacra revertor,
Et vatem accipiunt templa operata suum,
Pieriae assistunt aures mihi grata canenti,
Et plaudunt numeris Aonis antra novis;
Sed mihi nec sine te dulces, Theodore, Camoenae,
40Castaliusque iuvat nec mea labra liquor.
Et tua iam pridem cinxerunt tempora Musae,
Insignemque hederae circuiere comam;
Communes igitur Musae, communia nobis
Sunt studia, atque eadem fata duobus eunt.
45Me quondam patriae casus nil triste timentem
Cogit longinquas ire repente vias:
Castra peto, tenerisque virum confessus ab annis,
Tyrrhenas didici sub Iove ferre nives;
Mox, ubi composito redierunt ocia bello,
50Et repetit patrios martia turba lares,
Excepit rhodio quondam fundata colono
Parthenope, studiis semper amata meis.
Te quoque turcaicae fugientem vincla catenae
Eiecit patrio Thessalonica solo,
55Iactatumque diu diversa per aequora tandem
Agnovit phrygio condita Roma duce;
Nunc eodem quo me fato campania tellus
Deliciis pascit terra beata suis
Hic, ubi nos longae producere tempora vitae
60Et resides annos claudere fata velint,
Et, cum maturis aetas nos solverit annis,
Iniicietque avidas Parca maligna manus,
Tum mistum cinerem communi honerare sepulcro,
Amborumque unus contegat ossa lapis.
2. Bophillus adulescens alloquitur Phiellam amicam
"Si quisquam infernas cupiat praenoscere poenas,Si quisquam elisii dona beata poli,
Hic faciles vultus, ille indignantia cernat
Lumina, in exitium nata, Phiella, meum.
5Aurea pacato diffundis tempora vultu,
Aurea tranquillo pax et ob ore venit;
Dum loqueris, toto discedunt nubila coelo,
Verna quies roseo est, vernus in orbe decor.
Candida felices sustollant lintea nautae,
10Quoque petant portus, aura ministrat iter,
Magnetem et gelido surgentis axe Triones,
Quosque sequatur habet tuta carina deos.
Quod si quem placidis facilis dignaris ocellis,
Nectaris huic fontes ambrosiaeque fluunt;
15Illic delicias, illic ludosque iocosque,
Mille voluptates, gaudia mille geris;
Fortuna potes invita fecisse beatum
Quemque velis, miserum quemque beasse velit.
Aspice divinas humano in corpore dotes;
20Nil mortale tibi, digna puella polo es.
Atque utinam invideant ne te coelestia nobis,
Et nova phoebeo sidere flamma mices.
O bene, quod veteres mutarunt numina mores,
Vertit amatorem fabula nulla Iovem;
25In te non taurum, non ille subiret olorem,
Non Danaes rutilam solveret in pluviam,
Sed nitidus blando coetu comitatus amorum
In thalamum veheret, dia puella, suum,
Et tua gemmali posuisset membra cubili
30Illa deum requies deliciumque Venus.
Hoc melius. Nunc ille iocos, nunc audit amantes;
Et iuvenum curis, quas tulit ipse, favet,
Ille mihi de te spondet quaecunque rogarim,
Teque meo pepigit, candida nympha, toro.
35Tu quoque iunge pios fido cum coniuge amores;
Ipse etenim et coniux, ipse et amator ero.
Qualis chaoniae devinctus amore maritae,
Nescit amans volucris fallere iura suae,
Nec te tam formae capiat decor iste superbae,
40Ut tua commorint taedia iniqua deos.
Si facilis quondam Daphne peneia fuisset,
Non staret duris frondea limitibus,
Nec tam crudeli fato rapuisset amantem
Sortis Anaxarete causa modusque suae.
45Et mihi nescio quid blandis promittere ocellis,
Et mihi nescio quid dulce videre loqui,
Utque supercilio spondes nutuque loquaci,
Non nihil ipsa meis mota venis precibus.
Nec nomen capiat te virginitatis inane;
50Nullis illa quidem est inclyta temporibus.
Illi virginitas, illi sua cura pudoris,
Siqua puella deis casta facit superis;
Virginitas tua, Cydippe, tua, Maenali diva;
Nos modo naturae dulce sequamur iter.
55Atque utinam in priscos redeant nova secula mores,
Aurea quis Latio regna fuisse canunt,
Cum passim virides nullo custode per haerbas
Ibat amatori iuncta puella suo,
Non quem dura parens, non quem pater improbus illi,
60Mutua sed placido iunxerat ore Venus;
Atque ita composito iungebant foedere curas,
Una fides, unus lectus, et unus amor.
Tecum ego muscosis habitarem dives in antris,
Atque idem lectus arbor et haerba foret;
65Arbor compositas iaceret recubantibus umbras,
Praeberet mollem cespitis haerba torum,
Et circum querulo streperent virgulta canore,
Et streperet querula qui salit amnis aqua,
Luderet et suavis demulcens ore querelas
70Attica frondosis ales in arboribus;
Sic mecum fixis haereres nixa lacertis,
Lascivis relegens oscula blanda iocis,
Mutua sic placido traheremus gaudia lusu,
Et regum magnae despicerentur opes."
75Haec ille, et saevus quaecunque coegerat ardor,
Quaecunque et didicit verba disertus amans:
At nymphe, varios immutans ore colores,
Paulatim victas iam dabat ipsa manus,
Illius et fixis haerens pendebat ocellis;
80Uritur, et taciti signa furoris erant,
Et conata loqui singultim pauca locuta est,
Deque verecundo fugerat ore color.
Ac furtim laxis foribus progressa parabat
Currere in amplexus, care Bophille, tuos,
85Cum mater saevis cumulans obiurgia dictis
A specula natam iussit abire suam.
Sic quos iunxit amor, tristis custodia solvit:
O nullo vacuum tempore quisquis amat.
3. queritur de Baianis balneis
Annua baianis redeunt spectacula lymphis,Et medicas aperit terra salubris aquas,
Litoraque arrident teneris spectanda puellis,
Et suus est illis undique mistus amans.
5Litora non unquam nostras solantia curas,
Sed semper saevis addita causa malis,
Quid iuvat ingratos membris depellere morbos,
Si curas animo tristitiamque datis?
Hinc ego, cum vestro quaesissem a fonte salutem,
10Vulnera non ipsi perpetienda tuli.
At vos, o toto dispersi litore nautae,
Nunquid et hac vecta est nostra puella rate?
Quos tenuit fontes? Aut quas petit improba thermas?
Quosve habuit comites? Quemve secuta ducem?
15Infelix avibus locus hic, undaeque nocentes,
Me miserum, volucri non nocet ipse deo.
Atque utinam haec nunquam tetigisset litora victor
Alcides, oris missus ab hesperiis.
Viderat ille gregis praeda ex balearide pompam,
20Unde et Pompeius nomina vicus habet:
Ecce furit totis infecta per agmina castris
Perque omnes saevit mors inopina vias,
Ipsa suis spargit manibus pestemque luemque,
Exsatiatque animum cruda noverca suum;
25Nil medicae prosunt artes cantataque verba,
Aut e marrubiis haerba revulsa iugis.
Procumbit, supplexque Iovem tirynthius heros
Orat, et intonso de grege mactat oves,
Exquiritque deum pacem nymphasque precatur,
30Quasque virens Gaurus, quas et Avernus habet.
Audiit hic genitor natum, audivere sorores,
Quasque salutiferas fundit Araxis aquas;
Nam passim toto manarunt litore lymphae,
Erupitque cavis fontibus auxilium,
35Sulphureaeque micant undae, scatuitque sub antris
Fumidus et medicas extulit humor opes.
Nec mora, iussus aquis lavit se exercitus illis,
Tristis et ex omni corpore pestis abit.
Forte amor in nymphen Laeborida tela parabat,
40In quam Vulturnum fixerat ante deum,
Aenariaeque procul secreta in rupe sedebat,
Dum cavet insidiis callidus arte locum.
Audiit hic dum laeta Iovi canit aequore toto
Miles, et herculeis vocibus aura favet;
45Aura favet gratasque dei perducit ad aures,
Quantum opis hic illis vis et inesset aquis.
Spem capit admonitus lucis caraeque salutis,
Captaque restitui lumina posse sibi
(Nanque olim pharetra nimium pueriliter usus
50Torsit in armiferam spicula acuta deam;
At Pallas, pueri telum aversata, retexit
Aegida vipereas explicuitque comas;
Hinc puero riguere oculi, visque ipsa videndi
Tabuit, atque hebeti lumine abinde ferit.
55Consilio Veneris tamen atque ex arte Cupido
Ipse vicem et fratris munera frater obit;
Arcum stringit Amor, moderatur tela Cupido,
Laxandique arcus signa dat ipsa Venus,
At caecos Iocus incessus inceptaque caeca
60Dirigit et fraudes illecebrasque parat),
Ac subito auratae fulxere per aera pennae,
Et volucer celsa movit ab arce deus.
Huc postquam ventum est, medicis et constitit undis,
Et tepido laetus margine sedit aquae,
65Mox arcum ardentesque faces volucresque sagittas
Deposuit (misero cognita tela mihi)
Incubuitque genu duplici; tum flumina palmis
Haurit, et infuso lumina rore lavat,
Terque quaterque oculis amnem suffundit; at illi
70Luxit, et auxilium tullia lympha dedit.
Hinc nunc tam certo meditatur spicula iactu,
Acrior et multo quam fuit ante ferit,
Nec tantum volucri praefigit pectora telo,
Saeva sed ex oculis vulnera multa parat;
75His ille insidias fallax, his retia tendit,
His capit et captos sub ditione premit,
His ego, me miserum, tristi servire puellae
Cogor, et aeternum vincula dura pati.
Atque utinam primis mater me flesset ab annis,
80Et rapta e cunis funera nostra forent;
Non ego tam multos sentirem in amore dolores,
Servitium et quererer regna superba diu,
Nec turpis de me per multas fabula gentes
Isset, et ingenii fama sinistra mei.
85Ah pudeat vatem, pudeat pia sacra colentem
Nequitiam et Veneris turpia castra sequi;
Cingite victrices laurus, mihi gloria parta est,
Cessit amor, vacuo est pectore pulsa venus,
Effracti cecidere arcus ruptaeque catenae,
90Liberaque erepto sunt mea colla iugo.
4. de infelicitate generis hominum
Non ulla terris habitat aut pax aut quies,Inferna dirae et luctus occupant loca,
Exercet in mortalibus regnum metus,
Regnat libido, fraudis et scelerum caput;
5Quae prima fulget homini infelix dies,
Comitem profundo ducit ex Erebo simul
Dolorem et aegritudinem. O sortem asperam,
O dura fata et semper in peius malum.
Nemo beatus: ille divitiis fluens
10Inops habendo; hunc sceptra terris praeferunt,
Ipse est sui impos, et, quibus praeest, timet;
His ficta virtus limes ad summum est bonum,
Et pandit oris squalor ad superos viam.
Haec illa squalens dira et infelix plaga,
15Cocytiae fauces inexorabiles,
Phlegethontis ignes, gurgitesque acherusii,
Haec tantalea sitis, iecurque foecundum,
Et membra diri Ixionis torquens rota.
Sed quid, recensens plura, in immensum trahor?
20Sumus hic tot inferi, quot homines vivimus,
Suusque quisque dirus est Erebus sibi.
Nobis amores et libido pectoris,
Et una non unius obstetrix mali
Humana facies, cuius ex oculis fluit
25Amor, odium, pax, ira, spes, metus simul,
Et quas gerit cruenta Tisiphone faces.
5. Casim fontem aegrotus alloquitur
Rura tuis qui nostra rigas humentia lymphis,Quam procul hei misero nunc mihi, Casis, abes.
Tu nunc muscosa placidus sub rupe vagaris,
Redditur et fluxu lenior aura tuo,
5Altaque praetexit virides tibi populus umbras,
Et mille in foliis dulce queruntur aves;
At me nunc tristi fessum Campania morbo
Detinet, et venas urit anhela sitis,
Nec prodest viridi totiens te ornasse corona,
10Cinxisse et capiti plurima serta tuo,
Nec prodest dulcis totiens cecinisse querelas,
Numinis et causas edocuisse tui:
"Nanque dies aderat, sceptrum quo cepit olympi
Iupiter, hoc divis prandia lecta dabat.
15Tum puer idaeus, dum pocula grata ministrat
Spectaturque suo digna rapina Iove,
Atque inter mensasque deum laudesque superbit,
Et tanto facies conscia teste placet,
Incautus, labente gradu, carchesia fudit,
20Multus et e patera fluxit hiante liquor;
Qui praeceps summa coeli de parte volutus
In terras larga constitit huber aqua.
Ad quae surridens genitor: Monumenta manebunt
Certa, puer, casum testificata tuum;
25Amnis erit, qua nunc grati effluxere liquores,
Casis erit fonti nomen honosque tuo.
Oscula tum puero raptim libavit, at illi
Fulxit sidereus sparsa per ora color."
Has ego blanditias, memini, cantare solebam
30Fusus ad haerbosae fluxile murmur aquae;
At tu longinquos nimium summotus ad Umbros
Aoniae nunc es immemor ipse lyrae,
Nec mihi nunc solito praebes de margine rivos,
Arida nec suetus temperat ora liquor,
35Solaque languentis sensus mihi restat imago,
Cum mens furtivas aegra requirit aquas.
Interdum somno dulcis haurire liquores,
Et madido videor pellere ab ore sitim;
Haec mihi dat somnus solatia, dum Canis ardet,
40Et grave siccatos sidus hiulcat agros.
At vos, Pierides, vestro succurrite vati
(Profuerit fontes saepe bibisse sacros),
Vos mihi Persephonen cantu placate; moveri
Nanque potest: movit bistonis ante lyra.
6. laudes Casis fontis
Casis, Hamadryadum furtis iucunde ministerEt cupidis rupes semper amica deis,
Ad quem saepe, sui linquens secreta Lycaei,
Pan egit medios sole calente dies,
5Maenalioque tuos implevit carmine montes,
Et septem cecinit fistula blanda modos,
Cum passim iunctaeque manus et brachia nexae
Ducebant placidos Naides ante choros,
Carpebantque hilares iusta virgulta capellae,
10Hedus et in molli subsiliebat humo;
Quin etiam, defessa iugis siquando Diana
Egit praecipites per cava saxa feras,
Hic posuitque latus, viridique in margine sedit,
Et vitreo flavas lavit in amne comas;
15Te Bacchus, te Phoebus amant, tibi carmina nymphae
Dulce canunt, tibi se comit amata Dryas,
Pelignosque suos siquando et rura relinquit,
Lassa subit fonti Calliopea tuo
Et lenem querula carpit sub fronde quietem,
20Qua cadit arguto murmure lympha fugax.
7. ad Pium Pontificem Maximum
Sic tua paeoniis vincantur taedia succisPhoebeaeque levent languida membra manus,
Sic tibi et in Turcas assit Victoria mater,
Et Solymam teneas sub ditione domum,
5Da precibus facilis aures, vatique faveto
Vates, neu pietas sit tua dura mihi.
8. ad Marinum Tomacellum sodalem
Fata vocant, lux alma, vale, iam deleor. At tuInferias vati solve, Marine, tuo;
Ossa quoque in patriam miserae transmitte parenti,
Accipiat cineres testa paterna meos;
5Et soror ingratae persolvat iusta favillae
Spargat et e lacrimis nostra sepulcra suis.
Illa etenim tellus, quae me genuitque tulitque,
Contegat et grata membra reponat humo.
Officium fac, amice, pium, manesque piato,
10Atque arabo noster spiret odore rogus.
Viveret o utinam frater tuus, ipseque tecum
Vidisset potius funera nostra Leon;
Ille meos flentis dextra clausisset ocellos,
Iunxisset geminas et mihi rite manus,
15Ossaque iussisset molli requiescere terra,
Et data perpetuum paxque quiesque foret,
Ille meos obitus versu flevisset amico,
Redderet et vati carmina moesta suo;
Sic mihi mors nec amara foret, nec saeva timerem
20Fata, nec Alecto quas gerit ante faces.
At tu, siqua tui superest tibi cura sodalis,
Fac madeant lacrimis funera nostra piis;
Te dulcis deflere iuvet lususque iocosque,
Quos mea non ultra Musa sepulta canet.
9. de quercu diis sacra
Haec vetus et multos quercus servata per annos,Si fas est vati credere, numen habet;
Nanque sub hac iacuit mistus naretide nympha
Pan, montanicolae captus amore deae.
5Maenalon ille suum dilectaque rura Lycaei
Parrhasiaeque procul liquerat antra domus,
Venerat huc, virides stringit qua Vigia ripas
Et patrium riguo perluit amne solum;
Vidit eam, liquidis dum se fovet inscia lymphis
10Et fessa aestivo membra calore levat;
Tum periit, saevaeque animum fixere sagittae,
Ussit et aetnaeus pectora adesa calor.
Ac subito hirsuto demissa est fistula collo,
Et pastorali carmina voce sonat:
15"Nympha, decus nemorum, sacro quae fonte lavaris,
Candidaque in nitido flumine membra rigas,
Brachia sunt niveo tibi candidiora ligustro,
Collaque montana non minus alba nive,
Purpureoque genas suffundens dia rubore
20Tingis punicea lilia cana rosa.
Qui tibi sic lucent, per quos ego perdor, ocelli
Nimirum heoi luminis instar habent.
Oscula si liceat teneris sumpsisse labellis,
Vilis Hymetos erit, vilis et Hybla mihi.
25O si quae vitreis referunt se membra sub undis
Contigerim, o cupido membra fovenda sinu.
Nec tu sperne deum, cui servit nonacris ora
Cinctaque montanis itala terra iugis;
Pana deum pecoris cuncti venerantur agrestes,
30Quique tenent alii rura nemusque dei.
Ipse ego lac docui distento ex hubere caprae
Exprimere et fuso cana colostra sero,
Per me etiam tenero sunt mista coagula lacti,
Inclususque suo caseus orbe fuit,
35Quin etiam tenuis lanae felicia texta
Intonsa et docui carpere vellus ove;
His mihi muneribus superata est Luna beatis,
Venit et in nostrum candida diva torum.
Aspice quam pingues agni, quam laetus in agro
40Hedus et in molli luxurietur humo:
Hi tibi munus erunt, longumque intacta per aevum
Fistula nonacriis invidiosa deis,
Pro qua quid non fecerunt Heliceque Lyceque
Cylleneque aliis dura puella procis?
45Hac tu cantabis laudes pecorisque tuasque,
Hac mecum dulcis experiere modos."
Illa deum fugiens, humili sublapsa salicto,
Delitet et surda reiicit aure preces.
Quid faciat? Qua spe miserum soletur amorem
50Infelix? Quanam leniat arte malum?
Omnia tentanti frustra viresque paranti
Obtulit, optati casus amoris opem.
Quercus erat late patulis densissima ramis,
Dives et intacto vertice sacra comam;
55Fama manet Faunos hic discubuisse madentes
Saepius, et laetos hic agitasse choros;
Inde loco metus, ac longos venerata per annos
Silva manet, medius praeterit antra liquor,
Antra racemiferis semper vestita corymbis,
60Semper silvicolis antra petita deis.
Huc dea post aestus, venandi fessa labore,
Venerat et molli lassa quierat humo,
Cui labor et strepitus rivi salientis et umbra
Optatos somnos et levis aura facit.
65Forte greges illuc, umbra ut viridante levaret,
Ducit, et ipse cito Pan petit antra pede:
Ecce videt stratam cupidus per gramina nymphen;
Constitit, et tacita gaudia mente rapit.
Mox sensim summaque pedes suspendit in haerba,
70Et presso nullus redditur ore sonus.
Ut tetigit niveae semota cubilia nymphae,
Et timet, et faciles huc agit hucque manus,
Subducit retegitque sinus nudatque papillas,
Hinc genua in molli lenta recurvat humo;
75Blanditur foemori digitis, collumque genasque
Libat, et amplexu pectora nuda fovet,
Iungit et os ori, mox ad sua gaudia pergit,
Et sperata diu re sibi vota capit.
Illa ubi se captam dulci resoluta quiete
80Sentit, ab opposita praelia veste movet;
Verum ubi nec precibus nec vi permovit amantem,
Paulatim victa est, deposuitque metum.
Iuvit opus, facilemque deo dea praebuit, inde
Saepius ad gratum venit amica locum.
85Hinc arbor sacrata diis, quod mille tabellae
Antraque votivo munere culta docent.
10. de camino monte et Musarum latebris, | ad Elisium Gallutium
Quisquis ades, venerare locum vatique faveto;Dum canit, et dictis credite, vera canit.
Iam super addiderat frondosum Pelion Ossae
Titanum coelo perniciosa manus,
5Turbaque coelestum misero confusa pavore
Cedebat, nullo bella parante Iove;
Cum sacer Aonidum chorus imbellesque puellae
Aethera praecipiti deseruere fuga.
Non illis Helicon, non multo numine clarus
10Parnasus tutos exhibuere lares.
Antra petunt, notasque domos liquere, metuque
Longa pererratis finibus arva tenent.
Accipit hospitio fessas mitissimus amnis
Liris, et hospitio sedulus addit opem.
15Mons fuit et scopulis et vallibus undique cinctus,
Cuius ad ima cavae plurimaque antra iacent;
Huc natas Iovis ille levi placidissimus alveo
Devehit, et tacitis abdidit in latebris.
Sed neque Mnemosynes partum prolemque tonantis
20Mons tacitam potuit continuisse diu;
Undique nam sese ramis canentis olivae
Palladioque suum cinxit honore caput,
Tum patulas ulmos lenaeo vestit amictu,
Humidus et liquidis undique fluxit aquis.
25Grataque posteritas montem dixere Camoenum,
Ut nunc, mutata parte, Caminus eat;
Quoque deae latuere, locum dixere Cavellas,
Templaque sublimi constituere iugo.
Quare, agite, et sacros Musis referamus honores,
30Reddamusque piis debita thura focis;
Et tu, Pieridum cultor, quem lenia Phoebus
Iussit dirceae plectra movere lyrae,
Cinge comam lauro, citharamque intende Camoenis,
Galle, aganippei gloria magna chori,
35Elisioque sui resonent montesque locique,
Oppida quem dominum gallutiana colunt.
11. ad Leontem Tomacellum sodalem
Ecquid in absentem quereris male fortis amicam,Nec linquit curas Anthionea tuas?
Et deserta gravi resonant num litora planctu,
Ipsaque de lacrimis humet arena tuis?
5Ac miser incassum votis tibi Nerea placas,
Scilicet ut reduci venerit illa rate?
An mare, longinquoque absens Trinacria tractu
Extinguere tuas igne tepente faces?
Sed neque tam facili percussit vulnere quenquam
10Ille, sagittifera qui valet arte, puer,
Ut non post multos sanandum liquerit annos,
Letalem didicit nanque ferire locum.
Nimirum et saevas pascit Trinacria flammas,
Nedum sit facibus terra aliena tuis;
15Adde quod et Veneri tellus accepta, suisque
Testatus quondam sedibus altus Eryx.
An formosa novae successit Delia curae,
Atque novo cessit victus amore vetus?
Spiravitque tuis votis felicior aura,
20Illuxitque tibi gratior hora, Leon?
Vicinique favet fontis custodia Tisbe?
Et soror, et caro mater amica tibi est,
Quaeque tuo invidit nuper fortuna sodali,
Haec tibi felices porrigit aequa manus.
25Nanque ego cum facilis dominae tentarer amore,
Impleretque meam lenior aura ratem,
Invida praeripuit laetae mors gaudia menti,
Fregit et in medio quassa carina salo.
Hinc ego blanditias ipsumque Helicona reliqui,
30Meque ipsum damno delitiasque meas;
Nec me ni tristes curae subeuntque premuntque,
Omnis et a moesto vate recessit amor;
Deque meis quondam nugis lusuque iocisque
Nil mihi nunc reliquum est, nil nisi triste queri;
35Nec me delectant dulces, velut ante, Camoenae;
Illa quidem secum meque measque tulit.
At tu, cui praebet faciles Amathusia natos,
Dulcia naturae munera carpe, Leon,
Venturamque memor, fato properante, senectam
40Non ingrata tuo dona refer Genio,
Sitque omnis sine nube dies. Tum denique dices:
"Vixi, nunc, o mors, nil nocitura veni."
12. frigore invitatur ad voluptatem
Bruma riget, Caurique fremunt, stat densior aer,Iupiter et gelidas fundit ab axe nives.
Pocula nunc lususque decent pinguesque lucernae;
Arida vos, pueri, subdite ligna foco.
5Igne ferox lenitur hiems, ubi mollia circum
Lesbia et annosum spumat in orbe merum.
Vino pelluntur tristes de pectore curae;
Hic liquor ingrato corda dolore levat,
Hic deus afflictis requiem spemque addit egenis:
10I, puer, et larga prome falerna manu.
Me iuvat inter vina (fovet nam bacchus amorem)
Ebria consertis oscula ferre labris,
Molle foemur tractasse manu, tractasse papillas,
Dulciaque in tenero bella movere sinu.
15Tum mihi sit non una satis; tum si tibi iungar,
Fannia, quas dederim, quas tulerimque vices;
Tum si blanda meis venias retinenda lacertis,
Quos tibi dem amplexus, Lautia, quosve dabis,
Tene ego si teneam, quales, mea Lautia, motus
20Expediam, vel quot sim ferus ipse modis;
Molle pharitaeo spirabit lectus odore,
Quem dat pellaeo condita terra duce;
Lintea sudabunt roseum perfusa liquorem,
Myrteolaeque fluet lucidus humor aquae.
25Interea miscere, puer, ne desine bacchum
Saepius, atque aliis demere vincla cadis.
Senio adest rabidusque canis; Venus aurea cuia est?
Arceli, arbitrium te penes omne meri.
Ille novem cyathos Musarum laetus honore
30Ebibat, hic Charites, tergeminumque chorum;
Ille suae potet dilectae basia nymphae,
Et laeto absentis nomen in ore sonet.
Lusibus his nam gaudet hiems, his laeta terenda est
Bruma. Venit rapido mors inopina pede.
13. militiam huius temporis damnat, | ad Nicolaum Mariam Buxutum equitem Neapolitanum
Castra sequi laudique iniustis quaerere ab armis,Hoc est aeterno bella movere Iovi.
Militiae quondam partes ac iura fuerunt
Tutari patriae dulcia tecta suae,
5A sociis arcere minas, pepulisse tyrannos,
Hostis et incursus continuisse vagos.
Hinc Decii, fortesque Fabi, clarique Metelli,
Ac laetum Pauli Scipiadumque decus;
Cannarum hinc tumuli, caesoque dracone superbus
10Regulus, ac duri cimbrica palma Mari;
Hinc pontem fregisse ferox sua numina Cocles
Iactat, et exuvias Cossus ab hoste refert;
Atque alius victo redit in capitolia Gallo,
Et spolia antiquo reddit opima Iovi;
15Ille triumphatis praescribit iura Britannis,
Et Rheni tumidas ponte refringit aquas,
Ille etiam rubri penetravit ad aequoris undas,
Et victor primus parthica signa fugat;
Hic Dacas, Cilicemque ferum, Poenumque rebellem
20Ducit victrices candidus ante rotas.
At nunc quid bello petitur, nisi praeda? Nec hostem,
Sed socium vita est exspoliasse decus.
Hinc Mauri nos classe premunt, hinc Turca fugaci
Vectus equo et scytici castra cruenta ducis;
25Nos tamen in socias ferrum convertimus urbes,
Et de cognato sanguine praeda iuvat.
Quid miles pretio, quid mercenarius ensis
Dignum romana laude fideque dabit?
Excessisse acie pulcrum est, ubi dextera ferrum
30Abiicit, atque auro tela repulsa cadunt;
Non iaculis aut ense ferox victoria, verum
Infami quaestu bellica palma venit.
Aurum per medios deducit signa maniplos;
Amisit partes Mars ferus ille suas;
35Ipsi ductores pretio sua praelia vendunt,
Et cedunt pretio castra fidesque ducum.
Hinc mihi Pierides studium, sacrosque colendi
Vates, deliciis nomina grata meis,
Hinc nobis, Buxute, decus, laudemque paramus;
40Pro castris Helicon, pro duce Musa mihi est.
Nec tu non primae iuvenis cum flore iuventae
Arma capis, patria pulsus ab ipse tua,
Deseris Italiam, pronoque per aequora cursu
Hesperios portus, litora ibera petis.
45Illic, cum geminos ageret discordia reges,
Fovisti partes strenuus ense tuas;
Mox contra flavos diresti tela Britannos,
Cum premerent forti gallica regna manu;
Ocia nunc Musaeque iuvant dulcesque recessus,
50Et scripta antiquis carmina docta viris.
Hoc sapere est, Buxute, frui melioribus annis,
Cum libris fieri carminibusque senem.
Castra alios ac bella iuvent; nos laeta colamus
Ocia et aoniae fila canora lyrae.
55Vita bonum commune quidem est; bene vivere solus
Novit, qui ingenii dona beata colit.
14. ad Musam, de conversione Sebethi in fluvium
O nec docta nimis nec dum satis apta cothurnoMusa, sed ad teneros ingeniosa sales,
Digna amarantheis crines intexere sertis,
Et madidam assyrio tingere rore comam,
5Ac gelidos circum fontes, per gramina laeta
Virginibus mistos ducere nata choros,
Dum licet, et virides suadet decedere in umbras
Phoebus, et argutum concitat aura nemus,
Huc placidum ad fontem ripae subeamus opacae,
10Qua sua Sebethos candidus arva rigat;
Hinc non vulgatos fontis referemus amores,
Quos legat in nomen Fannia nata meum.
Amnis, arundinea velans sua tempora mitra,
Et dolor et carae Doridos aptus amor,
15Quis tua tam riguo mutavit membra liquore?
Nunc amnis, certe candidus ante puer.
Forma tibi nocuit, nocuit placuisse puellae,
Iraque coerulei quam male nota dei.
Litore constiteras; illuc quoque coerula nymphe
20Currit in amplexus nympha decora tuos.
Alcyones testes, testes vineta Vesevi,
Vos pariter socio secubuisse toro.
Lectus erat frondes et opaci gramina campi,
Umbra erat antiquis myrtea silva comis;
25Silva comas frondosa dabat, quae lenibus auris
Spirabat, Zephyro sollicitante, nemus;
Tum volucres laetis concentibus aera miscent,
Et raucum illisis murmurat aequor aquis.
Forte inter virides Nereidas una loquaci
30Ore, sed et Nereo fida ministra, fuit;
Vidit ut haec molli capientes litore somnos,
Nerea non fictis sedula rebus adit.
Ille autem, irato properans ad litora curru,
Coerula coeruleis per vada currit equis;
35Cuius ob adventum resonant Tritones in antris,
Candidaque in scopulis laesa remugit aqua.
Excita nympha latet, te somnus perdit inertem
Coerulaque in membris fuscina iacta tuis.
Flerunt noleae, flerunt te sarnides undae,
40Flevit discissis mater Acerra genis,
Et stabias nymphas inconsuetumque Vesevum
Tunc etiam lacrimis immaduisse ferunt;
Scilicet is tenerae recolebat furta iuventae,
Et memor antiqui moestus amoris erat.
45Multos hunc perhibent crudeli funere menses
Confectum specubus delituisse suis;
At postquam in rabiem dolor hic se vertit acerbam,
Vindex ex antris prosilit ipse cavis,
Eructansque vomit fumantis pectoris ignes,
50Ignibus et latos undique vastat agros;
Iamque insurgebat ponto, tumidumque per aequor
Iactat ab incensis saxa liquata iugis,
Cum subito ex alto vox reddita: "Numen aquarum
Sebethos fonti est nomen honosque suo."
55Nec mora: qua iacuit, vitrei fluxere liquores,
In laticemque abeunt membra soluta novum;
E puero liquidus fit fons, fit numen et idem
Ex homine; hinc subitis in mare currit aquis.
Talibus ille ferox victus mentemque repressit,
60Imposuitque suae bacchica serta comae,
Laetior et campis duxit de monte choreas,
Concinuitque novo carmina digna deo.
Haec tibi, quae canerem molli resupinus in umbra,
Edidit imparibus nostra Camoena modis;
65Tempus erit, caros cum dicemus hymenaeos,
Ut sit iuncta tuo Parthenopea toro;
Interea nostri nomen titulusque libelli
Pro tibi promisso munere pignus erit.
