argumentum
Burgundi pugnas narrat mortemque secundusAtque Sigismundo parta trophaea Duci.
Ut dux praesensit Burgundi principis arma,
Concilium patriae et coniunctas aduocat urbes.
Conuenere simul, primum Lothoringius heros,
Hostis atrox Caroli, bello dux clarus et armis,
5Magnanimum longa procerum stipante caterua,
Illustrisque comes uenit Ludouicus Othingen,
Armorum domitor, praestanti milite septus
Et proceres multi atque urbes ditione solutae,
Argentina potens et Basilea uetusta
10Atque aliae innumerae, quarum cognomina nescit.
Musa loqui, magnae multum belloque potentes.
Hic omnes contra Burgundum mentibus aequis
Conspirant procerumque calent in proelia mentes.
Est locus in ripis Rheni praeclarus et ingens,
15Quem Neus Teutonici patrio cognomine dicunt:
Huc se Burgundus multis cum milibus heros
Contulit ingentique locum obsidione premebat.
Hic dominus Simei, comes hic tentoria Nassae
Fixerat, hic Iacobus bellorum maximus auctor,
20Illic degeneres Burgundi principes ambo.
Isthic Sunthenae praeses et plurima turba
Magnanimum heroum, quos ob sua dura relinquo
Nomina, castellum forti cinxere corona.
Iamque solo aequarant bombardis moenia circum,
25Cum gens in bellum Germania fortis et audax
Aduolat et uentos cursu praeuertit equorum.
Ut rubrae fulsere aquilae, Tirolensia signa,
Et tuba terribile belli dedit aurea signum,
Sanguinolenta duces inter se proelia miscent:
30Non sic densa ferit sublimia culmina grando,
Cum flant alpini boreae, ceu fulminat ictus
Armorum flictu, ualles coelumque remugit.
Talia saepe duces gesserunt bella per annum,
Ter dux Burgundus uictor fuit arce potitus,
35Neus ter ab hoste truci Germania sola recepit.
Tertius interea Caesar Fridericus in hostem
Gentis Teutonicae properat, quem mille phalanges
Assuetae in castris equitum peditumque sequuntur;
Huius in aduentu sublimi atque impete tanto
40Burgundus pacem deterritus impiger orat.
Ad quem magnanimo Caesar sic edidit ore:
"Parce meam bello, princeps, inuadere gentem;
Castra inimica moue teque his statim excipe terris:
Sit satis, ut redeas patrias infractus ad urbes.
45His ausis pro nunc ueniam concedimus ultro;
Si secus, accipies quantum Germania possit!"
Dixit et ante pedes Burgundus Caesaris astans
Regali audacem confusus lumine uultum
Paret et extemplo Neus obsidione leuauit.
50Inde datae fidei et spreti pertaesus honoris
Aggreditur Solotros bello Bernosque potentes,
Oppida succendit flammis inbellaque rura
In praedam trahit et cunctos circum occupat armis.
Quem contra indomitae gentes fortesque Sueui
55Auxilio laeti Tirolensis principis adsunt,
Conseruere manum et felici Marte resistunt
Hinc Burgundus atrox, illinc Germania fortis.
Ac uelut aestiuo sub tempore corus et auster
Aduersi spirant et magno murmure coelum
60Percurrunt rapidi, strepitu maria alta tremiscunt:
Non secus hic agitur gladio et concurritur hasta.
Burgundas tandem debellauere cohortes
Teutonici et quam plura ducis captiua uirorum
Corpora uictores laeti ad tentoria uertunt!
65Postquam fata negant aditum sibi regna per illa,
Dux aliud molitur iter Burgundus in hostem;
Granse petit circumque furens tentoria figit
Et telis populum et tormentis percutit urbem,
Hic quoque bisseno forti certamine pugnans.
70Deficiunt uires urbi: ne cognita crescat
Ira ducis, pacem ciues ueniamque precantur
Et uicti portas reserant; ruit obuius hosti
Ter centum patrum supplex ex urbe senatus,
Quos dux Burgundus crudeli lumine lustrans
75Actutum laqueo cunctos suspendit ad urbem
Atque locum multo Burgundo milite implet.
Successu hoc Carolus princeps elatus acerbo,
Infelix uictor (docuit post exitus ingens;
Aethereas dux tantus adhuc suspiceret auras,
80Regna lacessisset si non Germanica bello)
Castra mouet ducitque suas in regna cohortes,
Quae dux Lothringus summa uirtute gubernat,
Obseditque arcem dictam cognomine Mortam.
Arduus hic locus est praecelsi in uertice montis;
85Ergo acies m ualle locat faucesque uiarum
Claudit, ne qua loco deferri auxilia possint.
At non Teutonicae peditumque equitumque phalanges
Sustinuere moram, sed equo calcaribus acto
Ciuibus auxilium magno clamore tulerunt
90Et gladio fecere uiam, ceu messor in armis
Cum segetes laetas resecat, uia falce patescit
Conceduntque locum succisae a stipite messes.
Non secus in fortes Burgundos inclita bello
Nunc has, nunc illas acies Germania fundit.
95Ergo ubi dux Carolus sibi fata obsistere belli
Et fractos uidit socios, hostemque superbum
Alite felici turmas prosternere ferro,
Terga dedit primus; rerum caput ut fuit absens,
Consuluere fugae proceres sparsique manipli
100Diffugiunt nullamque uiam formidine seruant.
Instant Teutonici praedae et legione soluta
Omnia Burgundi tentoria fixa refigunt,
Diripuere ducis uexilla, trophaea, quadrigas
Telaque et ingentes bombardas, omnia belli
105Arma et equos multumque argenti atque aurea mensae
Pocula craterasque simul pictosque tapetas.
Et quoscunque ualent acri praeuertere cursu,
Victrici superant gladio ferroque trucidant.
Ductores belli diuisa ex ordine praeda
110Digna Sigismundo Tirolensi munera mittunt:
Signa ducis uicti, uexilla ingentia septem,
Tum phaleras uestesque argenti pocula et auri.
Illustris princeps, spoliis decoratus opimis,
Burgundi uexilla suas suspendit ad aedes.
115At non illustri Burgundo audacia cessit:
Disiectas acies certo clangore tubarum
Colligit et dictis animos solatur amicis:
"O Socii fortes fugimus, deponite curam;
Non nos hostilis uirtus, quae nulla, nec horror,
120Sed sors infelix et confidentia fudit.
Pellite magnanimo uanum de corde timorem:
Per superos iuro, perque hoc caput ossaque patris,
Iam nostro uires populo cogemus ab omni
Armaque Teutonicos Burgunda timere docebo!"
125Dixit et e patriis cogens auxilia terris
Contraxit gentem innumeram; uenere Picardi,
Assueti duros belli perferre labores,
Et Luciburgum et Burgundia et Anglia diues,
Geldria, Leodium, Brabantia, Flandria uenit
130Venit et arctoo Zelandia proxima ponto.
Urbs est, quam Carolus decursa aestate subegit,
Nanse Teutonici patrio cognomine dicunt,
Quam procul excelsi montes iuga peruia coelo
Attollunt densaeque tenent saxa aspera siluae.
135Hanc igitur circum (quoniam defecerat olli)
Castra locat princeps odio commotus acerbo.
Faucibus opponit triginta ingentia septem
Horrifico strepitu bombardas saxa mouentes
Atque omnes aditus denso custode coronat.
140Ipse autem primus uigilantes moenia ciues
Increpat et mortem pro deditione minatur,
Et telis populum et tormentis concutit urbem.
Inclusi ciues audaci Marte resistunt,
Ipsi etiam e speculis non irrita tela per hostes
145Iactant et totis adnixi uiribus obstant i
Dat metus hostis acer ualidas in proelia uires.
Haec apud obsessam Nanse dum bella geruntur,
Iohannes urbis praesul dominusque Tridenti,
Cui rediens domitis nomen dat Bacchus ab Indis,
150Cum clero et monachis dulces cantantibus hymnos
Procedit sacra uelatus tempora mitra
Hinc Nothafft a dextris de stirpe Georgius astat
Atque hinc Ambrosius uirtutis plenus et aeui,
Presbyteri insignes et uterque canonicus urbis,
155Quos procedentes sequitur densissima turba
Exoratque deum, qui terram atque astra gubernat,
Qui solem radiis et lunam cornibus implet,
Ut pacem terris coelo demittat ab alto,
Imploratque omnes superos sanctumque Simonem,
160Perfida Iudaei quem gens confecit acerbo
Funere: caedentes illum sub imagine Christi
Exhaustum pueri pariter bibere cruorem,
Humanas unquam quod non peruenit ad aures.
Concilium interea procerum Lothoringius heros
165Aduocat et placido medius sic edidit ore:
"Victores socii per tot discrimina semper,
Non patet obsessae uia qua succurrimus urbi;
Inuius hic mons est siluis densissimus altis,
A tergo per quem taciti tendemus in hostes;
170Si uobis animi, fortuna utemur et astu:
Virtuti dant cuncta locum per tela per ignes!"
Assensere omnes mox in sua quisque reuersus
Arma parat, depectit, equos acuitque machaeras.
Ecce pedes quidam furtim progressus ad hostes
175Dona referre putans, si cuncta ex ordine pandat
Burgundo secreta duci, deductus ad illum
Has miser infelix fudit de pectore uoces:
"Dux pie, quae uidi nuper, secreta resoluam,
Nec ex ore fluent mendacia perfida nostro:
180Cras in te multus per colles irruet hostis."
Contra indignato princeps sic pectore fatur:
"His latro, terrere putas me, perfide, uerbis!
Ocius hunc, famuli, laqueo suspendite furem,
Pandere principibus secreta aliquando periclum est!"
185Ut uenere illuc, ubi transfuga ponere uitam
Iussus erat, caelum spectans sic uoce precatur:
Rex caeli omnipotens, solus qui singula lustras,
Scis non peccaui: nostram hanc ulciscere mortem!"
Nec plura effatus laqueo suspensus ab alto est.
190Postera uix stellas oriens Aurora fugarat
Et tunc quinta dies Iani de nomine mensis,
Lux soli concessa uago, qui diuidit annum,
Atque aries primo fulgens surgebat ab ortu:
Ecce adsunt densi Tirolensia signa ferentes
195Ingenti clamore uirum clangore tubarum
Per iuga Teutonici siluestribus inuia capris.
Burgundus strepitu mentem concussus acerbo
Corripit arma furens sociosque accersit in hostes;
Nec mora, procedunt castris ibique agmine multo
200Signa inimica uident aciesque ad bella paratas.
Conseruere manum: ruptis mox impete primo
Hinc atque hinc hastis pugnatur comminus ense:
Nil nisi mors et membra uirum et capita alta iacentum
Cernuntur, manant humano sanguine campi.
205Quis tantam penitus stragem, quis funera posset
Dinumerare et ad ipsum facta ipsa referre?
Teutonici primas acies, iterumque secundas
Obtruncant gladio, uique tentoria rumpunt
Et iactis miscent per castra incendia flammis.
210Postquam Burgundo spes nulla relicta salutis,
Terga comes Nassae uertit mediosque per ignes
Vicina sese dilapsus in arce recepit;
Hic locus et dominum Simei Latiaeque cohortis
Ductorem tenuit nimia formidine captos,
215Hanc et uterque ducis Burgundi spurius arcem
Et Sunthena subit solo duce in hoste relicto.
Obsessi ciues portis bipatentibus urbis
Armati statim prodeunt hostemque repertum
Victores in frusta secant neque parcitur ulli.
220Teutonici palma deuicto Marte potiti,
Ut primum e coelo tristes cessere tenebrae,
Seruantem proceres arcem denso agmine cingunt;
Inclusi salua laeti dant moenia uita,
Inuentus nusquam princeps neque cognitus ulli.
225Quarto forte die subter defuncta uirorum
Pectora transfixum corpus ducis ense repertum est;
Cui licet hostis atrox princeps Lothoringius esset,
Ipse tamen belli sortem miseratus acerbam
Regali in patria corpus sepeliuit honore.
230Cedant res Italae Romanorumque triumphi,
Et terra et pelago confecta ingentia bella
Regnorum: maiora facit Germania uictrix
Ante alias populosa, potens, ditissima rerum,
Quae nunc humanae uitae quaeruntur in usus.
235Non haec producit squamosos terra dracones,
Non atrum uirus, sed equos et plurima mittit
Argenti purique auri defossa talenta.
Et laetas segetes et dulcia munera Bacchi:
Haec olim Italiam domuit Gallosque rebelles,
240Fudit Pannonios, Ligures compescuit armis
Subiecitque sibi terras, quas despicit Arctos,
Tractus ab occasu qui surgit et exit in ortum.
Haec eadem ante alias studiis instructa Latinis
Emicat et sacris posuit gymnasia Musis.
245Ecce Sigismundus, Tirolensis gloria regni,
Pierios uates digno ueneratur honore:
Donec sol primo surget contrarius orbi
Lunaque mutatis dum menstrua cornibus ibit.
Et dum lenta trahunt septem sua plaustra triones,
250Virtutes laudesque tuae per saecula uiuent!
2
