I.to make happy, to bless (as verb. finit. rare, and mostly poet. for fortuno, beatum efficio; not in Cic.).
I. In gen., to gladden, rejoice, refresh: “hoc me beat,” Plaut. Am. 2, 2, 12: “foris aliquantillum etiam quod gusto, id beat,” id. Capt. 1, 2, 34: “ecquid beo te?” does that gladden thee? Ter. Eun. 2, 2, 47.—Hence, in colloq. lang. beas or beasti, that delights me, I am rejoiced at that, Plaut. As. 2, 2, 66; Ter. And. 1, 1, 79.—
II. Aliquem aliquā re, to make happy, reward with, enrich: “caelo Musa beat,” Hor. C. 4, 8, 29: “seu te... bearis Interiore notā Falerni,” id. ib. 2, 3, 7: “ne dominus Munere te parvo beet,” id. Ep. 1, 18, 75: “Latium beabit divite linguā,” id. ib. 2, 2, 121.—Hence, bĕātus , a, um, P. a.
A. Happy, prosperous, blessed, fortunate (very freq. in prose and poetry; cf.: “felix, fortunatus): neque ulla alia huic verbo, cum beatum dicimus, subjecta notio est, nisi, secretis malis omnibus, cumulata bonorum complexio,” Cic. Tusc. 5, 10, 29: “hic tyrannus ipse judicavit quam esset beatus,” id. ib. 5, 20, 61: “qui beatus est, non intellego, quid requirat, ut sit beatior: si est enim quod desit, ne beatus quidem est,” id. ib. 5, 8, 23: “beatus, ni unum hoc desit,” Ter. Phorm. 1, 3, 18; Afran. ap. Non. p. 517, 17: “beatus ille, qui procul negotiis, etc.,” Hor. Epod. 2, 1: “nihil est ab omni Parte beatum,” id. C. 2, 16, 28: “beatissima vita,” Cic. Tusc. 5, 8, 23.—
2. Transf.: “satisne videtur declarasse Dionysius nihil ei esse beatum, cui, etc.,” a cause of happiness, Cic. Tusc. 5, 21, 62.—
3. Subst.
(α).
bĕāti , ōrum, m., the happy, fortunate persons: “istam oscitantem sapientiam Scaevolarum et ceterorum beatorum concedamus,” Cic. de Or. 2, 33, 144: “Phraaten numero beatorum Eximit Virtus,” Hor. C. 2, 2, 18.—
(β).
bĕātum , i, n. ( = beatitas, beatitudo, q. v.), happiness, blessedness: “in quā sit ipsum etiam beatum,” Cic. Fin. 5, 28, 84: “ex bonis, quae sola honesta sunt, efficiendum est beatum,” id. Tusc. 5, 15, 45.—
B. Esp.
1. Of outward prosperity, opulent, wealthy, rich, in good circumstances: “Dionysius tyrannus fuit opulentissumae et beatissumae civitatis (sc. Syracusarum),” Cic. N.D. 3, 33, 81: “res omnes quibus abundant ii, qui beati putantur,” id. ib. 2, 37, 95; Plaut. Curc. 3, 1: “ut eorum ornatus... hominis non beatissimi suspicionem prae, beret,” Nep. Ages. 8, 2; Hor. C. 2, 4, 13; 2, 18, 14; 3, 7, 3; 3, 16, 32; 3, 29, 11; id. S. 2-8, 1; id. Epod. 16, 41; Ov. Am. 1, 15, 34.— As subst.: bĕāti , ōrum, m., the rich: “noli nobilibus, noli conferre beatis,” Prop. 2, 9, 33.—
b. Poet., of inanimate things, rich, abundant, excellent, splendid, magnificent: “gazae,” Hor. C. 1, 29, 1: “arces,” id. ib. 2, 6, 21: “Cyprus,” id. ib. 3, 26, 9: “copia,” id. C.S. 59: “rus,” id. Ep. 1, 10, 14.—With abl., Hor. Ep. 2, 1, 139: “nectar,” Mart. 9, 12, 5; Cat. 68, 14: argentum felix omnique beatius auro, Ov P 2, 8, 5.— Trop.: “ubertas,” overflowing, Quint. 10, 1, 109: “copia,” id. 10, 1, 61: “eventus,” Tac. Dial. 9.—
2. Late Lat., blessed, i. e. deceased, dead: “quem cum beatum fuisse Sallustius respondisset, intellexit occisum,” Amm. 25, 3, 21: “beatae memoriae,” of blessed memory, Hier. Ep. ad Marc. 24; cf.: si nobis, cum ex hac vitā emigraverimus, in beatorum insulis inmortale aevum, ut fabulae ferunt, degere liceret, Cic. ap. Aug. Trin. 14, 9 (Fragm. Hortens. 40 B. and K.).—
3. Beatissimus, in late Lat., a title of the higher clergy, Cod. 1, 4, 13; Auct. Collat. 9, 6; Novell. 123, 3 al. —Hence, adv.: bĕātē , happily, Cat. 14, 10: “vivere,” Cic. Ac. 1, 9, 33; id. Div. 2, 1, 2; id. Tusc. 2, 12, 29; id. Fin. 2, 27, 86; id. Par 1, 3, 15.—Comp., Sen. Ep. 92, 24.—Sup., Sen. Cons. Helv. 9, 4.