previous next
com-mŏdus , a, um, adj.,
I.that has a due or proper measure; hence,
I. Object., complete, perfect, of full weight or measure, fit, suitable, due, proper, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose; “most freq. in Plaut.): statura,a tall stature, Plaut. As. 2, 3, 21: “capillus,id. Most. 1, 3, 98: “viginti argenti minae,full twenty, id. As. 3, 3, 134 (cf. id. ib. 3, 3, 144: minae bonae); id. Merc. 2, 3, 101: “talentum argenti,id. Rud. 5, 2, 31; Lucil. ap. Non. p. 266, 27: “novem cyathis commodis miscentur pocula,Hor. C. 3, 19, 12: “alimenta,Dig. 34, 1, 16, § 1: “capitis valetudo commodior,more firm, Cels. 8, 1; Quint. 6, 3, 77; “and transf. to the person: vivere filium atque etiam commodiorem esse,to be better, Plin. Ep. 3, 16, 4.—
II. Subject., suitable, fit, convenient, opportune, commodious, easy, appropriate for some one or something, favorable, friendly to (in every period and species of composition); constr. with dat. or absol., rarely with ad (v. the foll.).
A. Of things.
1. With dat.
3. With or without dat. pers. in the phrase commodum est, it pleases, is agreeable, = libet: “proinde ut commodum est,Plaut. Am. 2, 1, 8; 3, 1, 2: dum erit commodum, Ter. Ad. 1, 2, 38: “si id non commodum est,id. Eun. 3, 2, 49; id. Phorm. 5, 8, 37; Cic. Verr. 2, 2, 13, § 33 Ascon.; 2, 2, 16, § 39; 2, 1, 26, § 65; 2, 3, 70, § 165; id. Div. 1, 49, 111; id. de Or. 3, 23, 87; Plin. Pan. 48, 1: “id si tibi erit commodum, cures velim,Cic. Att. 13, 48, 2; Cels. 4, 4; 4, 22.—
4. With ad and acc. of purpose (very rare): “nec satis ad cursus commoda vestis Erat,Ov. F. 2, 288.—
5. With sup. in u (rare): “hoc exornationis genus ... commodum est auditu,Auct. Her. 4, 18, 26.—
B. Of persons, serving a neighbor or (more freq.) accommodating one's self to his wishes, useful, serviceable, pleasant, agreeable, obliging, neighborly, friendly, polite, affable, gentle, etc.: “mihi commodus uni,Hor. Ep. 1, 9, 9; cf. id. ib. 2, 1, 227: “quemquamne existimas Catone commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?Cic. Mur. 31, 66: “commodior mitiorque,id. Q. Fr. 1, 1, 13, § 39: “Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus,Cic. Verr. 2, 3, 9, § 23: “convivae,Plaut. Poen. 3, 3, 2; cf.: “commodus comissator,Ter. Ad. 5, 2, 8; and: “commodus meis sodalibus,Hor. C. 4, 8, 1: “homines,Plaut. Ps. 1, 5, 28: “mulier commoda, Faceta,Ter. Heaut. 3, 2, 10; cf. id. And. 5, 2, 3.—In a double sense with I. supra: “ubi tu commoda's, capillum commodum esse credito,Plaut. Most. 1, 3, 98.—Poet., of the measure of iambic verse: “spondeos in jura paterna recepit Commodus et patiens,sharing the paternal rights with them, in a fraternal manner, Hor. A. P. 257.—Hence,
III. Subst.: commŏdum , i, n.
1. A convenient opportunity, favorable condition, convenience (rare, but in good prose): “nostrum exspectare,Cic. Att. 16, 2, 1: “cum tamdiu sedens meum commodum exspectet,id. ib. 14, 2, 3; “12, 38, 1: velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum visas,when it shall be convenient for you, id. ib. 12, 28, 3.—More freq.,
b. In the connection commodo meo, tuo, etc., per commodum, ex commodo, at, or according to my, thy, etc., convenience, conveniently, at one's leisure: “etiamsi spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,according to our convenience, Cic. Verr. 1, 18, 56: “quod commodo tuo fiat,id. Fam. 4, 2, 4; 1, 1, 3; id. Att. 13, 48, 1: suo commodo me convenire, Caes. ap. Cic. ib. 14, 1, 2: “ubi consul copias per commodum exponere posset,Liv. 42, 18, 3: “tamquam lecturus ex commodo,Sen. Ep. 46, 1; Col. 12, 19, 3; “so opp. festinanter,id. 6, 2, 14.—
b. Specif., a reward, pay, stipend, salary, wages for public service: veteranorum, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2, 3: “omnibus provincialibus ornamentis commodisque depositis,emoluments, id. Red. in Sen. 14, 35; Suet. Ner. 32; cf.: “emeritae militiae,id. Calig. 44; id. Aug. 49; cf. also id. Vit. 15; id. Galb. 12: “militibus commoda dare,Ov. A. A. 1, 131 sq.: “tribunatus,Cic. Fam. 7, 8, 1: “missionum,Suet. Aug. 49.—
c. A favor, privilege, immunity, Suet. Aug. 31; id. Claud. 19.—
e. Sometimes commodo or per commodum, adverb. antith. to that which is injurious, without injury or detriment: “ut regem reducas, quod commodo rei publicae facere possis,Cic. Fam. 1, 1, 3: “si per commodum reipublicae posset, Romam venisset,Liv. 10, 25, 17.—
3. Concr., = commodatum, that which is lent, a loan: “qui forum et basilicas commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent,Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. Isid. Orig. 5, 25, 16.—
B. Advv.:
1. commŏdum , adv. temp. (only in colloquial lang. and post-class. prose writers).
a. At a fit time, just in time, at the very nick, at the very moment, opportunely, seasonably ( = opportune, εὐκαίρως): “ecce autem commodum aperitur foris,Plaut. Mil. 4, 4, 61: “commodum adveni domum,id. Am. 2, 2, 37: “orditur loqui,id. Trin. 5, 2, 12: “ipse exit Lesbonicus,id. ib. 2, 3, 9: εὐκαίρως ad me venit, cum haberem Dolabellam, Torquatus... commodum egeram diligentissime, Cic. Att. 13, 9, 1; Symm. Ep. 2, 47. —
b. To designate a point of time that corresponds with another, or that just precedes it, just, just then, just now.
(β). With postquam or (more freq.) with cum in a parallel clause: “postquam me misisti ad portum cum luci simul, Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,Plaut. Stich. 2, 2, 41: “quom huc respicio ad virginem, Illa sese interea commodum huc advorterat,Ter. Eun. 2, 3, 52: “commodum discesseras heri, cum Trebatius venit,Cic. Att. 13, 9, 1: “emerseram commodum ex Antiati in Appiam, cum in me incurrit Curio,id. ib. 2, 12, 2 B. and K. (al. commode); so with the pluperf. and a foll. cum, id. ib. 13, 19, 1; 13, 30, 2; 10, 16, 1; App. M. 1, p. 107, 15: “adducitur a Veneriis Lollius commodum cum Apronius e palaestrā redisset,Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61 B. and K. (Zumpt, commode): “cum jam filiae nostrae dies natalis appeteret, commodum aderant, quae muneri miseratis,Symm. Ep. 3, 50. —
2. commŏdŏ , adv. temp., = commodum, a., just in time, seasonably, just at this time (ante-class. and very rare): commodo eccum exit, Titin. ap. Charis. p. 177 P. (i. e. in tempore, Charis.): commodo de parte superiore descendebat, Sisenn. ib.: commodo dictitemus, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 174; cf. id. ib. p. 177.—
3. commŏdē , adv.
a. (Acc. to commodus, I.) Duly, properly, completely, rightly, well, skilfully, neatly, etc. (class.): “suo quique loco viden' capillus satis compositu'st commode?Plaut. Most. 1, 3, 97: commode amictus non sum, id. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 3: “saltare, Nep. praef. § 1: legere,Plin. Ep. 5, 19, 3; cf. in comp., id. ib. 9, 34, 1: “multa breviter et commode dicta,Cic. Lael. 1, 1; cf. id. de Or. 1, 53, 227; id. Rosc. Am. 4, 9; Ter. Hec. 1, 2, 20; 1, 2, 33 al.: “cogitare,id. Heaut. prol. 14: “audire,Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134: “valere,Plin. Ep. 3, 20, 11: “feceris commode mihique gratum, si, etc.,Cic. Att. 10, 3 fin.: “commode facere, quod, etc.,id. ib. 11, 7, 7; in comp.: “commodius fecissent tribuni plebis, si, etc.,id. Agr. 3, 1, 1.—In medic.: “commode facere,to do well, be beneficial, Cels. 4, 12.—
b. (Acc. to commodus, II.)
(β). In a friendly manner, pleasantly, gently, kindly: “acceptae bene et commode eximus,Plaut. Cas. 5, 1, 1; id. Poen. 1, 2, 190; Ter. Heaut. 3, 2, 48.—
c. (Equiv. to commodum, adv. b.) Just, just at the moment when, etc.; only v.l. in the doubtful passages cited supra, commodum, b. fin.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (90 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (90):
    • Cicero, Letters to his Friends, 11.16.1
    • Cicero, Letters to his Friends, 11.2.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 1.1.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 4.2.4
    • Cicero, Letters to his Friends, 7.8.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 10.3
    • Cicero, Letters to Atticus, 13.48.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 13.48.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 13.9.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 16.2.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 16.6.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 9.3.1
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 1.1.13
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 3.1.7
    • Caesar, Gallic War, 5.11
    • Caesar, Gallic War, 5.2
    • Caesar, Gallic War, 5.49
    • Cicero, On the Agrarian Law, 3.1.1
    • Cicero, For Aulus Caecina, 3.8
    • Cicero, In the Senate after his Return, 14.35
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 4.9
    • Cicero, Against Verres, 2.1.55
    • Cicero, Against Verres, 2.2.33
    • Cicero, Against Verres, 2.3.134
    • Cicero, Against Verres, 2.3.23
    • Cicero, Against Verres, 2.3.61
    • Cicero, Against Verres, 2.4.6
    • Cicero, For Lucius Murena, 23.47
    • Cicero, For Lucius Murena, 31.66
    • Livy, The History of Rome, Book 10, 25.17
    • Plautus, Mostellaria, 1.3
    • Plautus, Poenulus, 1.2
    • Plautus, Poenulus, 3.3
    • Plautus, Pseudolus, 1.5
    • Plautus, Rudens, 5.2
    • Plautus, Stichus, 2.2
    • Plautus, Trinummus, 5.2
    • Vergil, Georgics, 4.129
    • Suetonius, Divus Augustus, 31
    • Suetonius, Divus Augustus, 49
    • Horace, Satires, 1.6.110
    • Horace, Ars Poetica, 257
    • Caesar, Civil War, 3.85
    • Plautus, Amphitruo, 2.1
    • Plautus, Amphitruo, 2.2
    • Plautus, Asinaria, 2.3
    • Plautus, Asinaria, 3.3
    • Plautus, Casina, 5.1
    • Plautus, Mercator, 1.2
    • Plautus, Mercator, 2.3
    • Plautus, Miles Gloriosus, 4.4
    • Cicero, On Oratory, 1.53
    • Cicero, On Oratory, 2.82
    • Cicero, On Oratory, 3.23
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.2
    • Suetonius, Caligula, 44
    • Suetonius, Divus Claudius, 19
    • Suetonius, Galba, 12
    • Suetonius, Nero, 32
    • Suetonius, Vitellius, 15
    • Cornelius Nepos, Phocion, 4.1
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 9.34
    • Pliny the Younger, Epistulae, 3.20.11
    • Pliny the Younger, Epistulae, 5.19.3
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 4.12
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 4.22
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 4.4
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 8.1
    • Livy, The History of Rome, Book 30, 19.5
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 18
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 67
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 2
    • Livy, The History of Rome, Book 34, 3.5
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.9
    • Cicero, De Amicitia, 1
    • Cicero, De Amicitia, 15
    • Cicero, De Divinatione, 1.49
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.36
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.54
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.77
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 4, 1.76
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 3.82
    • Gellius, Noctes Atticae, 18.12.3
    • Gellius, Noctes Atticae, 2.2.2
    • Seneca, Epistulae, 46.1
    • Seneca, Epistulae, 74.17
    • Seneca, Epistulae, 87.29
    • Seneca, Epistulae, 87.36
    • Columella, Res Rustica, 6.2.14
    • Ovid, Fasti, 2
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: