previous next
dŏlĕo , ŭi, ĭtum (doliturus, Liv. 39, 43 fin.; Prop. 1, 15, 27; Verg. A. 11, 732; Hor. Epod. 15, 11; id. S. 1, 2, 112; 1, 10, 89; Ov. M. 9, 257 al.; cf. also under !*?), 2, v. n. and
I.a. [perh. root in Sansc. dar-, dal-, to tear apart; cf. Gr. δέρω, to flay; Ger. zehren, to consume; Eng. tear].
I. Corporeally, to feel pain, suffer pain, be in pain, to ache: “nequeo caput Tollere, ita dolui, itaque ego nunc doleo, etc.,Plaut. Truc. 2, 6, 45; id. Aul. 3, 1, 5: “doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,id. Cist. 1, 1, 62: “si cor dolet, et si jecur, aut pulmones, aut praecordia,Cato R. R. 157, 7; cf.: “pes, oculi, caput, latera, pulmones,Cic. Tusc. 2, 19, 44: “caput,Plaut. Am. 5, 1, 7; cf.: “caput a sole,Plin. 24, 5, 10, § 15: “renes,Plaut. Curc. 2, 1, 21: “hirae omnes,id. ib. 23: “oculi,id. Most. 4, 2, 10: “pes aegri,Lucr. 3, 111: “dens,Plin. 20, 21, 84, § 224: “uterum,Plaut. Aul. 4, 7, 10 et saep.: “misero nunc malae dolent,id. Am. 1, 1, 252; cf. Ter. Phorm. 5, 8, 64: “non metuo, ne quid mihi doleat, quod ferias,Plaut. Bacch. 5, 2, 54.—Esp., of the pangs of childbirth: “Lucina dolentibus Juno dicta puerperis,Cat. 34, 13.—With acc. of part affected (late Lat.): “graviter oculos dolui,Front. ad Amic. 16: doluisse te inguina cognosco, Marc. Aur. Ep. ad M. Caes. 5, 19, 34.—Impers.: mihi dolet, quom ego vapulo, Plaut. Ep. 1, 2, 44; cf. id. Poen. 1, 1, 22: “si stimulos pugnis caedis, manibus plus dolet,id. Truc. 4, 2, 55.
II. Mentally.
A. Of personal subjects, to grieve for, deplore, lament, be sorry for, be afflicted at or on account of any thing (so most freq. and class.).
B. Of subjects not personal, to pain one (rare and mostly ante-class.).
(α). With dat.: “animus mihi dolet,Plaut. Merc. 2, 3, 54; Phr. Caput mihi condoluit. Str. Quid mihi futurum'st, quoi duae ancillae dolent, i. e. are a painful subject, id. Truc. 2, 8, 3: “dolet illud huic quod, etc.,id. Capt. 1, 2, 49; id. Mil. 4, 8, 15; Ter. Eun. 1, 2, 13; id. Ad. 2, 4, 8; Cic. de Or. 1, 53 fin.; Sall. J. 84, 1.— Impers., it pains me, I am grieved, I grieve.
(α). With dat.: CONDISCES (i. e. condiscens = condiscipulus) CVI DOLET PRO AFRICANO, Corp. Inscr. L. 1, 2258 a: “mihi dolebit, non tibi, si quid ego stulte fecero,Plaut. Men. 2, 3, 84; Ter. Phorm. 1, 3, 10; Caecil. ap. Cic. Cael. 16, 37; cf. “prov.: cui dolet meminit, Anglice,the burnt child dreads the fire, Cic. Mur. 20, 42.—
(β). With acc. personae: “frigida Eoo me dolet aura gelu,Prop. 1, 16, 24.—
(γ). Absol.: “dolet (sc. mihi) dictum,Ter. Eun. 3, 1, 40: “nec dolent prava,Sen. Tranq. An. 2.—!*? Pass. as deponent: “DE QVA NIHIL ALIVD DOLITVS EST (vir) NISI MORTEM,Inscr. Grut. 793, 4, and 794, 2: “DOLEATVR,ib. 676, 11.—Hence, dŏlens , entis, P. a., causing pain, painful: “nil dolentius,Ov. M. 4, 246.—More freq., adv.: dŏlen-ter , painfully, with pain, with sorrow: “dolenter hoc dicam potius quam contumeliose,Cic. Phil. 8, 7, 22; id. de Or. 2, 52, 211; id. Or. 38; id. Vatin. 4 fin.; Planc. ap. Cic. Fam. 8, 24, 6; Plin. Ep. 1, 5, 4 al.Comp., Cic. Sest. 6, 14.—Sup. does not occur.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (78 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (78):
    • Cicero, Letters to his Friends, 16.21.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 5.14.2
    • Cicero, Letters to his Friends, 5.8.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.1.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 6.3.4
    • Cicero, Letters to Atticus, 6.6.2
    • Caesar, Gallic War, 1.14.5
    • Caesar, Gallic War, 3.2.5
    • M. Tullius Cicero, For Marcus Caelius, Cael..10.24
    • Cicero, For Marcus Caelius, 16.37
    • Cicero, Philippics, 8.7.22
    • Cicero, For Sestius, 6.14
    • Cicero, Against Vatinius, 13.31
    • Cicero, Against Vatinius, 4
    • Cicero, For Plancius, 1
    • Cicero, Against Verres, 2.1.112
    • Cicero, For Lucius Murena, 20.42
    • Cicero, For Sestius, 69.145
    • Ovid, Metamorphoses, 10.142
    • Ovid, Metamorphoses, 2.352
    • Ovid, Metamorphoses, 4.246
    • Ovid, Metamorphoses, 5.24
    • Ovid, Metamorphoses, 6.130
    • Ovid, Metamorphoses, 7.831
    • Ovid, Metamorphoses, 9.257
    • Plautus, Cistellaria, 1.1
    • Plautus, Curculio, 2.1
    • Plautus, Mostellaria, 4.2
    • Plautus, Poenulus, 1.1
    • Plautus, Trinummus, 4.2
    • Vergil, Aeneid, 11.732
    • Vergil, Aeneid, 1.669
    • Vergil, Aeneid, 1.9
    • Vergil, Aeneid, 4.434
    • Vergil, Aeneid, 6.733
    • Suetonius, Divus Augustus, 16
    • Horace, Satires, 1.10.89
    • Horace, Satires, 1.2.112
    • Horace, Satires, 2.1.67
    • Caesar, Civil War, 1.64.2
    • Caesar, Civil War, 1.9.2
    • Tacitus, Historiae, 1.29
    • Plautus, Amphitruo, 1.1
    • Plautus, Amphitruo, 5.1
    • Plautus, Aulularia, 3.1
    • Plautus, Aulularia, 4.7
    • Plautus, Bacchides, 5.2
    • Plautus, Captivi, 1.2
    • Plautus, Epidicus, 1.2
    • Plautus, Menaechmi, 2.3
    • Plautus, Mercator, 2.3
    • Plautus, Miles Gloriosus, 4.8
    • Plautus, Truculentus, 2.6
    • Plautus, Truculentus, 2.8
    • Cicero, On Oratory, 1.53
    • Cicero, On Oratory, 2.52
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.111
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.900
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 24.15
    • Pliny the Younger, Epistulae, 1.5.4
    • Livy, The History of Rome, Book 5, 11
    • Livy, The History of Rome, Book 29, 21
    • Livy, The History of Rome, Book 39, 43
    • Cicero, De Amicitia, 13
    • Cicero, De Amicitia, 20
    • Cicero, De Amicitia, 24
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.19
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 3.32
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 4.10
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 1.23
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 2.26
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 40
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 39
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 84
    • Ovid, Tristia, 4.10
    • Cicero, Brutus, 1.5
    • Cicero, Orator, 38
    • Ovid, Fasti, 6
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: