previous next
ex-cūso (excuss- ), āvi, ātum, 1, v. a. causa; cf. accuso, from ad-causa; qs. to release from a charge, to free from blame; hence,
I.to excuse a person or thing.
I. Lit.
II. Transf.
A. Aliquid (alicui), i. q. se propter aliquid, to allege in excuse, to plead as an excuse, to excuse one's self with.
(β). With an object-clause: “si prehensi sumus, excusemus, ebrios Nos fecisse, etc.,Plaut. Aul. 4, 10, 19 (but in id. Merc. 2, 3, 126, the correct reading is incusato, v. Ritschl ad h. l.): excusanti, minus datum ad occultandam facinoris invidiam, Suet. Ner. 33; id. Aug. 69.—
B. Aliquem ab aliqua re, aliqua re, or alicui rei, to excuse, absolve one from any thing; to discharge, dispense with one (postAug.): “a coepta (tutela) excusari,Dig. 27, 1, 11: “collegarum filiorum tutela excusari,ib. 9; cf. Ambros. in Psa. 1, § 46: “cui excusari mallet,Tac. A. 1. 12; Vulg. Luc. 14, 19. But (class.): “se de aliqua re: legati venerunt, qui se de superioris temporis consilio excusarent, quod, etc.,Caes. B. G. 4, 22, 1.—
C. Se ab aliqua re, to shelter, protect one's self from any thing (post-class.): “ut invicom se a calore excusent (plantae),Pall. Nov. 7, 2. —Hence,
D. Aliquid aliqua re, to compensate, atone for any thing (post-Aug. and rare): “nefas armis,Claud. de Bell. Get. 562; Stat. Th. 6, 44; Plin. Pan. 32, 4.—Hence, excūsātus , a, um, P. a., excused (postAug. and rare): “hoc et ego excusatior, si forte sum lapsus, et tu dignior laude,Plin. Ep. 8, 14, 11; 4, 5, 4: “excusatissimus essem, etiamsi, etc.,Sen. Const. Sap. 29.—Adv.: excūsātē , without blame, excusably: “fieri id videtur excusate,Quint. 2, 1, 13.—Comp.: “quod exoratus excusatius facies,Plin. Ep. 9, 21, 3; Tac. A. 3, 68; Just. 32, 2.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (45 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (45):
    • Cicero, Letters to his Friends, 11.15.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.13.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.14.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.15.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 15.26
    • Cicero, Letters to Atticus, 15.28
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 2.2.1
    • New Testament, Luke, 14.19
    • Caesar, Gallic War, 4.22.1
    • Cicero, Philippics, 5.5.14
    • Cicero, Philippics, 8.1.1
    • Cicero, Against Verres, 2.1.103
    • Ovid, Metamorphoses, 14.462
    • Ovid, Metamorphoses, 2.397
    • Ovid, Metamorphoses, 4.256
    • Suetonius, Divus Augustus, 101
    • Suetonius, Divus Augustus, 69
    • Caesar, Civil War, 3.16.3
    • Caesar, Civil War, 3.20.3
    • Tacitus, Annales, 1
    • Tacitus, Annales, 1.44
    • Tacitus, Annales, 3.11
    • Tacitus, Annales, 3.68
    • Tacitus, Historiae, 2.85
    • Plautus, Asinaria, 4.2
    • Plautus, Aulularia, 4.10
    • Plautus, Mercator, 2.3
    • Cicero, On Oratory, 2.62
    • Suetonius, Nero, 33
    • Suetonius, Nero, 41
    • Suetonius, Tiberius, 6
    • Suetonius, Tiberius, 68
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 4.5
    • Pliny the Younger, Epistulae, 8.14.11
    • Pliny the Younger, Epistulae, 9.21.3
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 22
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 39.4
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 1.13
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 3, 7.6
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 4, 1.75
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 3.144
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 7.31
    • Statius, Thebias, 2
    • Statius, Thebias, 6
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 5.10.8
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: