previous next
ex-ĕo , ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50;
I.perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre (fut. exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.; “exiet for exibit,Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.
I. Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
A. Lit.
1. In gen.: “dum intro eo atque exeo,Plaut. Ep. 5, 1, 43: “jam ad te exeo,id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129: “foras,id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2: “ex urbe,id. Am. 1, 3, 35: “ex urbe, oppido,Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1: “e patria,Cic. Pis. 14, 33: “e finibus suis,Caes. B. G. 1, 5, 1: “clam ex castris,id. ib. 7, 20, 10: “ab aliquo,from one's house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.): “ab urbe,away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14; “al. a villa sua,Quint. 6, 3, 49: “de triclinio, de cubiculo,Cic. de Or. 2, 65, 263: “de balneis,id. de Or. 2, 55, 223: “de navi,id. Att. 2, 7, 4: “(cornix) a cauda de ovo,tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38: “portā,Plaut. Mil. 5, 39: “domo,Cic. Rep. 1, 12; cf.: “erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent,” i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so, “domo,id. ib. 1, 12, 5; “1, 29, 1: castris,id. B. C. 1, 69, 3: “in solitudinem,to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118: “in alias domos tamquam in colonias,id. ib. 1, 17, 54: “in provinciam,Caes. B. G. 1, 33, 4: “in terram,” i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433: “in luminis oras,” i. e. to be born, Lucr. 1, 170: “ad aliquem,” i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.—Prov.: “exeat aulā, qui vult esse pius,Luc. 8, 493.—Poet., with inf.: “exierant dare veris opes,Stat. Ach. 1, 288.—Of inanim. or abstr. subjects: “cum de consularibus mea prima sors exisset,Cic. Att. 1, 19, 3; so, “sors,Hor. C. 2, 3, 27; cf.: “cujus nomen exisset,Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127: “nummi, qui per simulationem ab isto exierant,id. ib. 2, 2, 25, § “61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus),flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10: “septem aquis (Ister),Val. Fl. 8, 187: “populo albae folia vetustiora in angulos exeunt,terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86: “color in florem heliotropii,id. 37, 6, 22, § 83; cf.: “masculina nomina in A atque S litteras,to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.—Pass. impers.: “uti inde exiri possit,Cato, R. R. 1, 2: “crepuit ostium: exitur foras,Plaut. Cas. 4, 3, 15: “in Velabro, qua in Novam viam exitur,Varr. L. L. 6, § 24 Müll.—
2. In partic.
a. In milit. lang., to move out, march out: “milites, qui de tertia vigilia exissent,Caes. B. C. 1, 64 fin.: “ut paludati (praetores) exeant,depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6: “ad pugnam,Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67: “ex Italia ad bellum civile,Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.—Pass. impers.: “non posse clam exiri,Caes. B. C. 1, 67, 2: “postquam exitum est maximā copiā,Plaut. Am. 1, 1, 64.—
b. In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one's power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).—
c. De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita): “quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita,Cic. Cael. 4, 15; so, “de vita,Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.: “e vita tamquam e theatro,Cic. Fin. 1, 15, 49: “vitā exire,Val. Max. 9, 12, ext. 1.—
d. To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare): “cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt,Cic. de Or. 2, 22, 94: “hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat,Vell. 2, 82, 3.—Of inanimate subjects: “currente rota cur urceus exit?Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.—
e. Of plants, to come up, spring forth, sprout out: “plerumque e terra exit hordeum diebus VII.,Varr. R. R. 1, 45, 1: “ne semina in frugem exeant e terra,Plin. 11, 30, 36, § 109: “folia a radice,id. 25, 4, 9, § 28: “lupinus agro limoso,Col. 2, 10, 3: “fabae in folia,Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.: “ut vix ulla herba exeat,Col. 2, 11, 3; so, “lens sata (with grandescere),Pall. Febr. 4; “and, messis,Val. Fl. 7, 549.—
f. To mount upwards, ascend, rise (poet. and postAug. prose): “in auras (ignis),Lucr. 6, 886: “ad caelum (arbor),Verg. G. 2, 81: “in altitudinem (comae palmarum),Plin. 13, 4, 8, § 37.—
B. Trop.
2. In partic.
a. Of time, to run out, end, expire: “quinto anno exeunte,Cic. Div. 1, 25, 53: “indutiarum dies exierat,Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10: “dies censurae, stipendii,id. 9, 34, 22; 22, 33, 5: “nullus mihi per otium dies exit,Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.—
b. To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.): “extra aliquid,Varr. R. R. 2, 1, 25: “vestra vita, licet supra mille annos exeat,run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6: “probationes in tertium diem exierunt,Plin. Ep. 2, 11, 18: “digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat,Quint. 11, 2, 11; cf.: “continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit,id. 8, 6, 14: “in longum exierit ordo rerum,id. 4, 2, 51.—
c. To pass away, perish: “opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum,Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause: “an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse?Liv. 6, 37, 5.—
II. Act. (poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
A. Lit.
B. Trop.
1. To exceed: “modum,Ov. M. 9, 632.—
2. Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (86 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (86):
    • Cicero, Letters to his Friends, 2.16.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 4.1.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 1.19.3
    • Cicero, Letters to Atticus, 2.7.4
    • New Testament, Matthew, 2.6
    • Caesar, Gallic War, 1.33.4
    • Caesar, Gallic War, 1.5.1
    • Caesar, Gallic War, 1.6.1
    • Caesar, Gallic War, 2.33.1
    • Cicero, Philippics, 11.6.13
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 1.3
    • Cicero, Against Verres, 2.2.127
    • Cicero, For Marcus Caelius, 4.15
    • Cicero, Against Piso, 14.33
    • Livy, The History of Rome, Book 10, 37.6
    • Ovid, Metamorphoses, 10.52
    • Ovid, Metamorphoses, 9.632
    • Plautus, Pseudolus, 2.4
    • Plautus, Rudens, 2.2
    • Plautus, Rudens, 2.6
    • Vergil, Aeneid, 11.750
    • Vergil, Aeneid, 2.497
    • Vergil, Aeneid, 5.438
    • Vergil, Georgics, 2.81
    • Vergil, Georgics, 4.67
    • Old Testament, Genesis, 10.9
    • Horace, Ars Poetica, 22
    • Vitruvius, On Architecture, 10.9.3
    • Caesar, Civil War, 1.67.2
    • Caesar, Civil War, 1.69.3
    • Caesar, Civil War, 1.64
    • Tacitus, Annales, 6.49
    • Plautus, Amphitruo, 1.1
    • Plautus, Amphitruo, 1.3
    • Plautus, Bacchides, 4.6
    • Plautus, Casina, 4.3
    • Plautus, Casina, 5.2
    • Plautus, Epidicus, 5.1
    • Cicero, On Oratory, 2.22
    • Cicero, On Oratory, 2.55
    • Cicero, On Oratory, 2.65
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.170
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.1330
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1206
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1217
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.886
    • Suetonius, Galba, 20
    • Suetonius, Nero, 53
    • Lucan, Civil War, 8.493
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 10.38
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 11.109
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 13.4
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 16.86
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 18.57
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 25.28
    • Pliny the Younger, Epistulae, 2.11.18
    • Livy, The History of Rome, Book 30, 25.1
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 47
    • Livy, The History of Rome, Book 44, 39
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 33
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 34
    • Livy, The History of Rome, Book 4, 30.14
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 37.5
    • Seneca, de Beneficiis, 3.38
    • Seneca, Apocolocyntosis, 3
    • Cicero, De Republica, 1.12
    • Cicero, De Divinatione, 1.25
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 1.15
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 3.5
    • Cicero, De Officiis, 1.32
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 4.698
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 7.549
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 8.187
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 5.61
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 4, 2.51
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.49
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 6.14
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 2.11
    • Gellius, Noctes Atticae, 12.12.3
    • Seneca, Epistulae, 113.20
    • Seneca, Epistulae, 8
    • Statius, Thebias, 6
    • Statius, Achilleis, 1
    • Columella, Res Rustica, 2.10.3
    • Columella, Res Rustica, 2.11.3
    • Valerius Maximus, Facta et Dicta Memorabilia, 9.12
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: