previous next
exercĭtus , ūs (
I.gen. sing. exerciti, Naev. ap. Charis. p. 103 P.; Att. Trag. Fragm. 150, 311 (Rib. p. 155, 177); Varr. ap. Non. 485, 16 sq. EXERCITVIS, acc. to Non. ib. 11, without example. EXERCITVVS, Inscr. Orell. 4922.—Dat.: “exercitu,Caes. B. C. 3, 96; Liv. 9, 5; 9, 41; 22, 1 al.), m. exerceo. *
I. Lit., exercise: “pro exercitu gymnastico et palaestrico, etc.,Plaut. Rud. 2, 1, 7.—
B. Transf., concr., in milit. lang., an exercised, disciplined body of men, an army (syn.: “agmen, acies, phalanx, caterva, manus, legiones): exercitum non unam cohortem neque unam alam dicimus, sed numeros multos militum. Nam exercitui praeesse dicimus eum, qui legionem vel legiones administrat,Dig. 3, 2, 2: horrescit telis exercitus asper utrimque, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 385, ed. Vahl.); Enn. Ann. 14, 13: “exercitum comparare,Cic. Phil. 4, 3, 6: “abire in exercitum,Plaut. Am. prol. 102; 125: “venire ab exercitu,id. ib. 140: “adesse ad exercitum,id. ib. 1, 3, 6: “e castris educere exercitum,id. ib. 1, 1, 61 (cf.: “ex oppido legiones educere,id. ib. v. 63); cf.: “exercitum conscribere, comparare,id. ib. 5, 13, 36: “parare,Sall. C. 29, 3: “scribere,Liv. 2, 43, 5: “conficere,Cic. Phil. 5, 16, 43; id. de Imp. Pomp. 21, 61: “facere,id. Phil. 5, 8, 23: “conflare,id. ib. 4, 6, 15: “contrahere,Caes. B. G. 1, 34, 3: “cogere,id. ib. 3, 17, 2; Sall. J. 10, 4: “ducere,Cic. Mur. 9, 20: “ductare,Sall. C. 11, 5; 17, 7: “transducere,Caes. B. G. 1, 13, 1 et saep.—As a land army, in opposition to a naval army or fleet: “eodem tempore et exercitus ostendebatur et classis intrabat portum,Liv. 26, 42, 2. As infantry, in opposition to cavalry: “(Caesar) exercitum equitatumque castris continuit,Caes. B. G. 2, 11, 2; 7, 61, 2; 1, 48, 4; Liv. 30, 36, 8; 40, 52, 6; cf. Drak. id. 28, 1, 5.—
2. Transf.
(α). The assembly of the people in the Centuria Comitiata, as being a military organization, Varr. L. L. 6, 9, § 88; cf. Gell. 15, 27 fin.; Plaut. Capt. 1, 2, 50; 52.—
(β). Poet., in gen., a multitude, host, swarm, flock: “corvorum,Verg. G. 1, 382; id. A. 5, 824; Sil. 11, 413.—
(γ). A troop, body of attendants, etc.: “huic illut dolet, quia remissus est edundi exercitus,Plaut. Capt. 1, 2, 50: “remissum imperare exercitum,id. ib. v. 52.—*
II. (Acc. to exerceo, II. C.) Trouble, affliction: “Noli, obsecro, lacrimis tuis mihi exercitum imperare,Plaut. Cist. 1, 1, 60.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (27 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (27):
    • Caesar, Gallic War, 1.13.1
    • Caesar, Gallic War, 1.34.3
    • Caesar, Gallic War, 2.11.2
    • Cicero, Philippics, 5.16.43
    • Cicero, Philippics, 5.8.23
    • Cicero, For Lucius Murena, 9.20
    • Cicero, Philippics, 4.3.6
    • Plautus, Cistellaria, 1.1
    • Plautus, Rudens, 2.1
    • Vergil, Aeneid, 5.824
    • Vergil, Georgics, 1.382
    • Caesar, Civil War, 3.96
    • Plautus, Amphitruo, 1.prol
    • Plautus, Captivi, 1.2
    • Livy, The History of Rome, Book 30, 36.8
    • Livy, The History of Rome, Book 28, 1.5
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 43.5
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 1
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 41
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 5
    • Livy, The History of Rome, Book 26, 42.2
    • Livy, The History of Rome, Book 40, 52.6
    • Gellius, Noctes Atticae, 15.27
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 11
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 17
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 29
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 10
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: