previous next
exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. comp. form, from ex,
I.on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
II. Comp.: extĕrĭor , us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.): “cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,Cic. Univ. 7; cf.: “simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant ... et legionarii, interioris munitionis defensores,Caes. B. C. 3, 63, 6: “colle exteriore occupato,id. B. G. 7, 79, 1: “circumire exteriores mutiones jubet,id. ib. 7, 87, 4: “pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,id. ib. 7, 74: “comes exterior,” i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
III. Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [sup. of ex; cf. Gr. ἔσχατος, Georg Curtius Gr. Etym. p. 387].
A. extrēmus , a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.: “extremior,App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.: “extremissimus,Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
1. Lit.: “extremum oppidum Allobrogum est Geneva,Caes. B. G. 1, 6, 3: “flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4: “fines,Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.: “ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,id. 40, 16, 5: “impiger extremos currit mercator ad Indos,the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45: “Tanaïs,id. C. 3, 10, 1: “in extrema fere parte epistolae,near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.: “in codicis extrema cera,Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole: “quibus (litteris) in extremis,at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.: “in qua (epistola) extrema,id. ib. 13, 45, 1: “in extremo libro tertio,at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9: “in extrema oratione,id. de Or. 1, 10, 41: “in extremo ponte turrim constituit,Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.: “ad extremas fossas castella constituit,id. ib. 2, 8, 3: “ab extremo agmine,id. ib. 2, 11, 4: “in extrema Cappadocia,Cic. Fam. 15, 4, 4: “extremis digitis aliquid attingere,id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum , i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates; “beluarum hoc quidem extremum,Cic. Lael. 6, 20: “quod finitum est, habet extremum,id. Div. 2, 50, 103: “missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.: “quod erat in extremo,id. Att. 6, 9, 1.—With gen.: “aliquid ad extremum causae reservatum,Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.): “caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,id. Div. 2, 43, 91: “ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,Caes. B. G. 1, 10, 5: “summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,Plin. 11, 37, 68, § 179: “in extremo montis,Sall. J. 37, 4.— In plur.: “extrema agminis,Liv. 6, 32, 11: “extrema Africae,Plin. 8, 10, 10, § 31: “extrema Galliae,Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
2. Trop.
a. In respect to time or the order of succession, the latest, last: “inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,Varr. L. L. 6, § 10 Müll.: “mensis anni Februarius,Cic. Leg. 2, 21, 54: “tempore diei,Hirt. B. G. 8, 15, 6: “eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,Liv. 37, 53, 8: “matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118: “manus extrema non accessit operibus ejus,the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126: “extremum illud est, ut te orem et obsecrem,it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.: “usque ad extremam aetatem ab adolescentia,Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de Imp. Pomp. 12, 35: “extremo anno,Liv. 2, 64, 1: “extremo tempore,in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.: “extrema pueritia,Cic. de Imp. Pomp. 10, 28: “extremo Peloponnesio bello,Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.—Subst.: “illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis usque priores, id. Ep. 2, 2, 204: “extremus dominorum,Tac. H. 4, 42 fin.: “die extremum erat,Sall. J. 21, 2: “extremum aestatis,id. ib. 90, 1: “extremo anni,Liv. 35, 11, 1: “sub extremum noctis,Sil. 4, 88 al.—Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.—Adv.: extremum .
a. For the last time: “alloquor extremum maestos abiturus amicos,Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
b. At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2: “extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase: “ad extremum,id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum: “invenire quod dicas ... deinde ... post ... tum ad extremum agere ac pronuntiare,Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique: “ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,id. Sest. 47, 100: “decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28: “ad extremum,Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20; “for which: in extremum (durare),id. H. 7, 111: “qui extremo mortuus est,at last, Dig. 32, 1, 81: “extremo,Nep. Ham. 2, 3.—
b. Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
(α). The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod τέλος Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum: “licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,Cic. Fin. 3, 7, 26: “extremam famem sustentare,Caes. B. G. 7, 17, 3: “ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,Cic. Quint. 15, 48; cf.: “decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,Caes. B. C. 1, 5, 3: “extremam rationem belli sequens,id. ib. 3, 44, 1: “neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,is the height of madness, Sall. J. 3, 3: “in extremis suis rebus,in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.: “res,Suet. Ner. 6 fin.; cf.: “res jam ad extremum perducta casum,Caes. B. G. 3, 5, 1: “necessitate extrema ad mortem agi,Tac. A. 13, 1.—Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4: “ad extrema perventum est,Curt. 4, 14, 14: “ad extrema ventum foret, ni, etc.,Liv. 2, 47, 8: “compellere ad extrema deditionis,to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.: “famem, ferrum et extrema pati,Tac. H. 4, 59: “plura de extremis loqui,id. ib. 2, 47 al.: “res publica in extremo sita,Sall. C. 52, 11; “Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,utterly, Liv. 23, 2, 4.—
(β). The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.): “mancipia,Sen. Ep. 70 fin.: “latrones,App. M. 3, p. 131: “quidam sortis extremae juvenis,Just. 15, 1: “alimenta vitae,Tac. A. 6, 24: “extremi ingenii est,Liv. 22, 29, 8.—
B. extĭmus or extŭmus , a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.): “novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,Cic. Rep. 6, 17: “circum caesura membrorum,Lucr. 3, 219; 4, 647: “promontorium Oceani,Plin. 5, 1, 1, § 1: “gentes,id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.—Subst.: “Apuliae extima,the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (88 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (88):
    • Cicero, Letters to his Friends, 10.33.4
    • Cicero, Letters to his Friends, 15.4.4
    • Cicero, Letters to his Friends, 4.13.7
    • Cicero, Letters to his Friends, 7.16.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 11.16.5
    • Cicero, Letters to Atticus, 14.8.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 2.21.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 6.1.20
    • Cicero, Letters to Atticus, 6.9.1
    • Caesar, Gallic War, 2.25
    • Caesar, Gallic War, 1.6.3
    • Caesar, Gallic War, 3.5.1
    • Caesar, Gallic War, 4.4.2
    • Caesar, Gallic War, 6.29.3
    • Caesar, Gallic War, 7.17.3
    • Caesar, Gallic War, 7.79.1
    • Caesar, Gallic War, 8.15.6
    • Cicero, Against Catiline, 2.13
    • Cicero, Divinatio against Q. Caecilius, 5.18
    • Cicero, For Aulus Caecina, 10.28
    • Cicero, For Aulus Caecina, 34.100
    • Cicero, For Marcus Fonteius, 11.25
    • Cicero, Against Verres, 2.1.92
    • Cicero, Against Verres, 2.5.118
    • Cicero, On Pompey's Command, 12.35
    • Cicero, For Marcus Caelius, 12.28
    • Cicero, For King Deiotarius, 13.35
    • Cicero, For Sestius, 47.100
    • Suetonius, Divus Julius, 84
    • Suetonius, Nero, 6
    • Horace, Satires, 1.1.116
    • Horace, Satires, 2.5.17
    • Ovid, Metamorphoses, 14.431
    • Caesar, Civil War, 1.5.3
    • Caesar, Civil War, 3.63.6
    • Caesar, Civil War, 3.43
    • Tacitus, Annales, 4.67
    • Tacitus, Annales, 6.24
    • Tacitus, Annales, 13.1
    • Tacitus, Historiae, 5.18
    • Tacitus, Historiae, 4.42
    • Tacitus, Historiae, 4.59
    • Cicero, On Oratory, 1.10
    • Cicero, On Oratory, 2.19
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 52
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 21
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 90
    • Lucretius, De Rerum Natura, 2.277
    • Lucretius, De Rerum Natura, 2.435
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.219
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.647
    • Cornelius Nepos, Atticus, 10.3
    • Cornelius Nepos, Cato, 2.4
    • Cornelius Nepos, Conon, 1.2
    • Cornelius Nepos, Datames, 10
    • Cornelius Nepos, Epaminondas, 9
    • Cornelius Nepos, Eumenes, 5.3
    • Cornelius Nepos, Hamilcar, 2.3
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 18.22
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 5.1
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 8.31
    • Livy, The History of Rome, Book 39, 28
    • Livy, The History of Rome, Book 45, 29.14
    • Livy, The History of Rome, Book 23, 2
    • Livy, The History of Rome, Book 37, 53.8
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 64.1
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 32.11
    • Livy, The History of Rome, Book 21, 8
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 29
    • Livy, The History of Rome, Book 40, 16.5
    • Livy, The History of Rome, Book 35, 11.1
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 47.8
    • Cicero, De Legibus, 2.21
    • Cicero, De Republica, 6.17
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 3.7
    • Cicero, De Amicitia, 6
    • Cicero, De Divinatione, 2.43
    • Cicero, De Divinatione, 2.50
    • Cicero, De Officiis, 3.2
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 1.89
    • Seneca, Epistulae, 70
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 3
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 37
    • Ovid, Tristia, 1.3
    • Ovid, Ex Ponto, 1.9
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 4.14.14
    • Cicero, Brutus, 33.126
    • Cicero, Timaeus, 7
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: