previous next
impĕro (inp- ), āvi, ātum, 1 (archaic form, imperassit, Cic. Leg. 3, 3, 6, and induperantum = imperantium, Enn. Ann. v. 413 Vahl.), v. a. and n. in-paro,
I.to command, order, enjoin (cf.: jubeo, praecipio, mando).
I. In gen., constr. with acc., an inf. or an object-clause, a relative-clause, with ut, ne, or the simple subj., with the simple dat. or absol.
(β). With inf. or an object-clause (esp. freq. in the post-Aug. per.; in Cic. and Cæs. only with inf. pass. or dep.): “animo nunc jam otioso esse impero,Ter. And. 5, 2, 1: “imperavi egomet mihi omnia assentari,id. Eun. 2, 2, 21: “jungere equos Titan velocibus imperat Horis,Ov. M. 2, 118; 3, 4: “nec minus in certo dentes cadere imperat aetas Tempore,Lucr. 5, 672: “has omnes actuarias imperat fieri,Caes. B. G. 5, 1, 3: “pericula vilia habere,Sall. C. 16, 2: “frumentum conportare,id. J. 48, 2; Hirt. B. G. 8, 27; Curt. 10, 1, 19; Tac. A. 2, 25: “Liviam ad se deduci imperavit,Suet. Calig. 25; id. Aug. 27; id. Tib. 60.—In pass.: in has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, ex ceteris oppidis deduci imperantur, Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69.—*With inf. act.: “haec ego procurare et idoneus imperor,Hor. Ep. 1, 5, 21. —
(δ). With ut, ne, or the simple subj.: “ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,Plaut. Men. 5, 2, 87: “his, uti conquirerent et reducerent, imperavit,Caes. B. G. 1, 28, 1: “consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.,Liv. 42, 28, 7: quibus negotium a senatu est imperatum, ut, etc., S. C. ap. Front. Aquaed. 104; Petr. 1: “mihi, ne abscedam, imperat,Ter. Eun. 3, 5, 30: “Caesar suis imperavit, ne, etc.,Caes. B. G. 1, 46, 2; 2, 32, 2; 3, 89, 4: “letoque det imperat Argum,Ov. M. 1, 670; 13, 659. — (ε) With simple dat.: “si huic imperabo, probe tectum habebo,Plaut. Most. 4, 1, 14 (cf. above α): “aliquid alicui,Ter. Eun. 3, 5, 46; Cic. Rosc. Am. 21, 59. — (ζ) Absol.: Pa. Jubesne? Ch. Jubeo, cogo atque impero, Ter. Eun. 2, 3, 97: “si quid opus est, impera,Plaut. Am. 3, 3, 1: “impera, si quid vis,id. Aul. 2, 1, 23: “omnia faciam: impera,Ter. Heaut. 5, 5, 11: “quidvis oneris impone, impera,id. And. 5, 3, 26.
II. In partic.
A. In publicists' lang., to order to be furnished or supplied, to give orders for, make a requisition for: “cum frumentum sibi in cellam imperavisset (Verrem),Cic. Div. in Caecil. 10, 30: “quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendum,Cic. Verr. 2, 3, 74, § 173: “negas fratrem meum pecuniam ullam in remiges imperasse,id. Fl. 14, 33: “pecuniam,id. ib. § 32; cf.: “argenti pondo ducenta milia Jugurthae,Sall. J. 62, 5: “arma,Caes. B. C. 1, 6 fin.: “equites civitatibus,id. B. G. 6, 4 fin.; cf.: “quam maximum militum numerum provinciae toti,id. ib. 1, 7, 2: “obsides reliquis civitatibus,id. ib. 7, 64, 1; so, obsides Cic. de Imp. Pomp. 12, 35; Suet. Caes. 25. —
B. In publicists' and milit. lang., alicui or absol., to command, govern, rule over: “his (magistratibus) praescribendus est imperandi modus ... qui modeste paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse,Cic. Leg. 3, 2, 5; cf.: “sic noster populus in pace et domi imperat,id. Rep. 1, 40: “nulla est tam stulta civitas, quae non injuste imperare malit, quam servire juste,id. ib. 3, 18; cf. “also: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati,id. ib. 1, 34: “omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare,id. de Imp. Pomp. 19, 56; cf.: “jus esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quemadmodum vellent imperarent,Caes. B. G. 1, 36, 1: “Jugurtha omni Numidiae imperare parat,Sall. J. 13, 2: “quot nationibus imperabat,Quint. 11, 2, 50: “clarus Anchisae Venerisque sanguis Imperet,Hor. Carm. Sec. 51; cf. id. C. 3, 6, 5: “recusabat imperare,” i. e. to be emperor, Plin. Pan. 5, 5; cf.: “ipsum quandoque imperaturum,Suet. Claud. 3; id. Galb. 4; id. Oth. 4; id. Vit. 14; id. Tit. 2 et saep.— Hence,
b. Ad imperandum, to receive orders or instructions: “nunc ades ad imperandum, vel ad parendum potius: sic enim antiqui loquebantur,Cic. Fam. 9, 25, 2; cf.: “cum ipse ad imperandum Tisidium vocaretur,Sall. J. 62, 8 Kritz.—
2. Transf., beyond the publicist's sphere, to command, master, govern, rule, control: “liberis,Ter. Ad. 1, 1, 51: “imperare sibi, maximum imperium est,Sen. Ep. 113 fin.: “ut nobismet ipsis imperemus,Cic. Tusc. 2, 21, 47: “cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt,id. Lael. 22, 82: “accensae irae,Ov. M. 9, 28: “dolori,Plin. Ep. 8, 19, 2: “lacrimis,Sil. 2, 652: “amori suo,Petr. 83: “ingenio suo,Sen. Contr. 1 praef. med.; cf.: “imperare animo nequivi, quin, priusquam perirem, cur periturus essem, scirem,Liv. 34, 31, 2: quibus egestas imperat, rules, governs, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. v. 357 Vahl.): imperat arvis, holds control over, i. e. forces to be productive, Verg. G. 1, 99; cf.: “sola terrae seges imperatur,Tac. G. 26: “fertilibus agris non est imperandum,Sen. Tranq. 15: “sic imperant vitibus et eas multis palmitibus onerant,Col. 3, 3, 6: “alius patrimonio suo plus imperavit quam ferre possit,Sen. Tranq. 4; cf. “also trop.: tamquam nescias, cui imperem: Epicurum,id. Ep. 29 fin.: “dum per continuos dies nimis imperat voci, rursus sanguinem reddidit,Plin. Ep. 5, 19, 6: imperat ergo viro (mulier), Juv. 6, 224.— Absol.: “animum rege, qui, nisi paret, Imperat,Hor. Ep. 1, 2, 63: “permittat, an vetet an imperet (lex),Quint. 7, 7, 7: “(eloquentia) hic regnat, hic imperat, hic sola vincit,id. 7, 4, 24.—
C. In publicists' lang., to order the citizens to assemble, to summon: “dein consul eloquitur ad exercitum: Impero qua convenit ad comitia centuriata,Varr. L. L. 6, § 88 Müll.; Gell. 15, 27, 4; “so comically,Plaut. Capt. 1, 2, 52; cf. id. Cist. 1, 1, 60.—
D. In medic. lang., to order, prescribe: non idem imperassem omnibus per diversa aegrotantibus, Sen. de Ira, 1, 16; Plin. 24, 1, 1, § 5: “si vires patiuntur, imperanda tridui abstinentia est,Cels. 7, 20.—
E. In gram.: “imperandi declinatus,” i. e. inflections of the imperative, Varr. L. L. 10, § 32 Müll.— Hence, impĕ-rātum , i, n., that which is commanded, a command, order: “jussus arma abicere, imperatum facit,executes the order, obeys, Caes. B. G. 5, 37, 1; freq. in plur.: “imperata facere,id. ib. 2, 3, 3; 5, 20 fin.; 6, 10, 3; id. B. C. 1, 60, 1; 2, 12, 4; 3, 34, 2 al.; cf.: “imperata detrectare,Suet. Caes. 54: “Senones ad imperatum non venire,according to orders, as ordered, Caes. B. G. 6, 2, 3.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (75 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (75):
    • Caesar, Gallic War, 1.28.1
    • Caesar, Gallic War, 1.36.1
    • Caesar, Gallic War, 1.46.2
    • Caesar, Gallic War, 2.32.3
    • Caesar, Gallic War, 5.1.3
    • Caesar, Gallic War, 5.37.1
    • Caesar, Gallic War, 6.2.3
    • Caesar, Gallic War, 6.4
    • Caesar, Gallic War, 8.27
    • Cicero, Letters to his Friends, 9.25.2
    • Cicero, Divinatio against Q. Caecilius, 10.30
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 21.59
    • Cicero, Against Verres, 2.3.173
    • Ovid, Metamorphoses, 1.670
    • Ovid, Metamorphoses, 2.118
    • Ovid, Metamorphoses, 9.28
    • Plautus, Captivi, 1.2
    • Plautus, Curculio, 1.1
    • Plautus, Mostellaria, 4.1
    • Plautus, Poenulus, 5.3
    • Plautus, Stichus, 1.1
    • Vergil, Georgics, 1.99
    • Suetonius, Divus Augustus, 27
    • Suetonius, Divus Julius, 54
    • Suetonius, Divus Titus, 2
    • Horace, Satires, 2.1.51
    • Caesar, Civil War, 1.60.1
    • Caesar, Civil War, 1.6
    • Tacitus, Annales, 2.25
    • Plautus, Amphitruo, 3.3
    • Plautus, Aulularia, 2.1
    • Plautus, Captivi, 2.3
    • Plautus, Cistellaria, 1.1
    • Plautus, Menaechmi, 5.2
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.672
    • Suetonius, Caligula, 25
    • Suetonius, Divus Claudius, 3
    • Suetonius, Galba, 4
    • Suetonius, Divus Julius, 25
    • Suetonius, Otho, 4
    • Suetonius, Tiberius, 43
    • Suetonius, Tiberius, 60
    • Suetonius, Vitellius, 14
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 24.5
    • Pliny the Younger, Epistulae, 5.19.6
    • Pliny the Younger, Epistulae, 8.19.2
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 7.20
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 28
    • Livy, The History of Rome, Book 34, 31.2
    • Livy, The History of Rome, Book 40, 34.9
    • Cicero, De Legibus, 3.2
    • Cicero, De Legibus, 3.3
    • Cicero, De Amicitia, 22
    • Cicero, De Divinatione, 1.58
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.21
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 3, 7.6
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 5.6
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 7, 4.24
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 7, 1.14
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 7, 7.7
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 2.50
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 3.26
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 3.9
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 2.27
    • Gellius, Noctes Atticae, 15.27.4
    • Seneca, Epistulae, 113
    • Seneca, Epistulae, 29
    • Tacitus, Germania, 26
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 16
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 13
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 48
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 62
    • Columella, Res Rustica, 3.3.6
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 10.1.19
    • Seneca the Elder, Controversiae, 1.pr
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: