I.a. [in-rumpo], to break, burst, or rush in or into.
I. Lit.
(α).
With advv. or prepp.: “cesso huc intro inrumpere?” Ter. Eun. 5, 6, 26: “nec inrumpo, quo non licet ire,” Ov. P. 1, 7, 23: “quocunque,” id. Tr. 2, 305: “qua irrumpens oceanus, etc.,” Plin. 3 prooem. § 3:“ in castra,” Cic. Div. 1, 24, 50; Caes. B. G. 4, 14; 6, 36: “in eam partem hostium,” id. ib. 5, 43: “in medios hostes,” id. ib. 7, 50: “in castellum,” id. B. C. 3, 67: “cum telis ad aliquem,” Sall. C. 50, 2: “ad regem,” Vulg. 4 Reg. 3, 26: “mare in aversa Asiae,” Plin. 6, 13, 15, § 36: “intra tecta,” Sen. Oct. 732: “tellurem irrumpentem in sidera,” Sil. 15, 167: se in curiam, Varr. ap. Non. 263, 21: “irrumpentis in curiam turbae,” Suet. Calig. 14: “in Macedoniam,” Just. 24, 6, 1: “vacuos in agros,” Luc. 2, 441.—
(β).
With acc.: “quin oppidum irrumperent,” Caes. B. C. 2, 13. 4: “domum alicujus,” id. ib. 3, 111, 1: “portam,” Sall. J. 58, 1; 25, 9: “castra,” Just. 2, 11, 15: “interiora domus irrumpit limina,” Verg. A. 4, 645: “moenia Romae,” Sil. 13, 79: “stationes hostium,” Tac. H. 3, 9: “Italiam,” id. ib. 4, 13: “Karthaginem,” Plin. 35, 4, 7, § 23: “cubiculum,” Suet. Claud. 37: “triclinium,” id. Vesp. 5: “vacuam arcem,” Sil. 2, 692.—
(γ).
With dat.: “thalamo,” Verg. A. 6, 528: “templo,” Sil. 2, 378: “trepidis,” id. 9, 365: “sacris muris,” id. 10, 368: “tectis,” id. 13, 176.—
(δ).
Absol.: “cum irrumpere nostri conarentur,” Caes. B. C. 3, 67: “ad primum gemitum,” upon the first groan, Suet. Oth. 11: “dixit et irrupit,” Ov. F. 6, 453: “cognoscit hostes pluribus agminibus inrupturos,” Tac. Agr. 25.—
II. Trop., to break or rush in or upon; to intrude upon, invade, attack, interrupt: “quo modo in Academiam irruperit,” Cic. Ac. 2, 44, 136: “imagines in animos per corpus irrumpunt,” id. ib. 2, 40, 125: “in alicujus patrimonium,” id. de Or. 3, 27, 108: “luxuries in domum irrupit,” id. ib. 3, 42, 168: “in nostrum fletum,” id. Lig. 5, 13: “calamitates, quae ad me irruperunt,” Sen. Ep. 117: “irrumpet adulatio,” Tac. H. 1, 15: grammatici ad prosopopoeias usque ... irrumpunt, venture upon, i. e. presume to teach, Quint. 2, 1, 2: “Deos,” i. e. boldly inquire the will of the gods, Stat. Achill. 1, 508: “Phoebe, hanc dignare irrumpere mentem,” to enter, inspire, id. Th. 10, 341: “animos populi,” Luc. 1, 470; 5, 167: “extremique fragor convexa irrupit Olympi,” id. 7, 478.—
B. To break, violate: “foedus,” Lact. 1, 18, 17; Vulg. 2 Macc. 13, 25: “institutum, Lact. de Ira Dei, 14, 6: legem,” Tert. adv. Marc. 4, 20: “pacem,” Cassiod. Var. 5, 43.