I.a moving, motion (freq. and class.).
I. Lit.
A. In gen.: “orbes, qui versantur contrario motu,” Cic. Rep. 6, 17, 17: “deus motum dedit caelo,” id. Univ. 6: “natura omnia ciens et agitans motibus et mutationibus suis,” id. N. D. 3, 11, 27: “motus astrorum ignoro,” Juv. 3, 42.—Poet.: “futuri,” departure, Verg. A. 4, 297: “sub Aurorae primos excedere motus,” Luc. 4, 734: “crebri terrae,” i. e. earthquakes, Curt. 4, 4, 20; 8, 11, 2.—
B. In partic., artistic movement, gesticulation, dancing: “haud indecoros motus more Tusco dabant,” gesticulated, Liv. 7, 2: “Ionici,” dances, Hor. C. 3, 6, 21: “Cereri dare motūs,” to perform dances, dance, Verg. G 1, 350: “palaestrici,” the motions of wrestlers, Cic. Off. 1, 36, 130. —Of the gestures of an orator, Cic. Brut. 30, 116.—Of military movements, evolutions: “ut ad motūs concursūsque essent leviores,” Nep. Iph. 1, 4.—
C. Transf., a stage in the growth of a plant: “tres esse motūs in vite, seu potius in surculo, naturales: unum quo germinet: alterum quo floreat: tertium quo maturescat,” Col. 4, 28, 2.—
II. Trop.
A. In gen., of the mind or heart, a movement, operation, impulse, emotion, affection, passion, agitation, disturbance (syn.: “affectus, perturbatio): cum semper agitetur animus, nec principium motus habeat,” Cic. Sen. 21, 78: “motūs animorum duplices sunt, alteri cogitationis, alteri appetitūs,” id. Off. 1, 36, 130: “motūs animi nimii, i. e. perturbationes,” id. ib. 1, 38, 136: “mentis meae,” id. Att. 3, 8, 4: “animi motus et virtutis gloriam esse sempiternam,” id. Sest. 68, 143: “tres quae dulcem motum afferunt sensibus,” sensation, id. Fin. 2, 3, 10: Manto, divino concita motu, impulse, inspiration, Ov. M. 6, 158.—
B. In partic.
1. A political movement, sudden rising, tumult, commotion.
(α).
In a good sense: Italiae magnificentissimus ille motus, Cic. pro Dom. 56, 142.—
(β).
Rebellion, sedition: “omnes Catilinae motūs conatūsque prohibere,” Cic. Cat. 2, 12, 26: “motum afferre rei publicae,” id. ib. 2, 2, 4: “populi,” id. de Or. 2, 48, 199: “servilis,” a rising of the slaves, insurrection, Liv. 39, 29: “motum in re publicā non tantum impendere video, quantum tu aut vides, aut ad me consolandum affers,” a change, alteration, Cic. Att. 3, 8, 3.—
2. In rhet., a trope (= immutatio verborum, Cic.), Quint. 9, 1, 2; cf. id. 8, 5, 35.—
3. A motive (post-Aug.): “audisti consilii mei motūs,” Plin. Ep. 3, 4, 9.