I.fut. munibis for munies, Veg. Vet. 1, 10, 5), v. a. moenia, lit. to wall; hence, to build a wall around, to defend with a wall, to fortify, defend, protect, secure, put in a state of defence (class.).
I. Lit.: “arcem ad urbem obsidendam,” Nep. Tim. 3, 3: “palatium,” Liv. 1, 7: “locum,” Caes. B. G. 1, 24, 3.—With abl.: “Alpibus Italiam munierat ante natura,” Cic. Prov. Cons. 14, 34: “domum praesidiis,” id. Cat. 1, 4, 10: “castra vallo fossāque,” with palisades and a trench, Caes. B. G. 2, 5: “locum muro,” id. ib. 29.—With a homogeneous object, prov.: “magna moenis moenia,” you are undertaking a great thing, Plaut. Mil. 2, 2, 73: “duovir urbis moeniendae,” Inscr. Orell. 7142.— Absol.: quod idoneum ad muniendum putarent, for fortifying, i. e. for use in the fortifications, Nep. Them. 6, 21; Hirt. B. G. 8, 31. —Also, to surround, guard, for the protection of other things: ignem ita munire ut non evagaretur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 12, 7, 7.—
B. Transf.
1. In gen., to defend, guard, secure, protect, shelter: “Pergamum divinā moenitum manu,” Plaut. Bacch. 4, 9, 2: “hortum ab incursu hominum,” Col. 11, 3, 2: “spica contra avium morsūs munitur vallo aristarum,” Cic. Sen. 15, 51: “hieme quaternis tunicis et tibialibus muniebatur,” he defended, protected, covered himself, Suet. Aug. 82. —
2. To make a road, etc., i. e. to make passable by opening, repairing, or paving it: “quasi Appius Caecus viam munierit,” Cic. Mil. 7, 17: “rupem,” Liv. 21, 37: “itinera,” Nep. Hann. 3, 4: “TEMPE MVNIVIT,” Inscr. Orell. 587. —
II. Trop.
A. To guard, secure, strengthen, support (cf.: “fulcio, sustineo): meretriculis Muniendis rem cogere,” to maintain, support, Plaut. Truc. 2, 2, 54 (dub.; Speng. moenerandis; v. munero).—Am strengthening myself: “munio me ad haec tempora,” Cic. Fam. 9, 18, 2: “imperium,” to secure, Nep. Reg. 2, 2: “muniri adversus fraudes,” to secure one's self, Plin. 37, 13, 76, § 198 (dub. moneri, Jahn): “se contra ruborem,” Tac. Agr. 45: “se multorum benevolentiā,” Cic. Fin. 2, 26, 84: “se contra perfidiam,” id. Fam. 4, 14, 3: “aliquid auctoritate,” Vell. 2, 127, 2: “domum terrore,” Plin. Pan. 48, 3.—
B. Munire viam, to make or open a way: “haec omnia tibi accusandi viam muniebant,” prepared the way for your accusation, Cic. Mur. 23, 48: “sibi viam ad stuprum,” Cic. Verr. 2, 1, 25, § 64.—Hence, mūnītus , a, um, P. a., defended, fortified, protected, secured, safe (class.): “nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem et audaciam posset esse,” Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39.—Neutr. plur. munita as subst.: munita viāi, fortification or breastwork of the mouth (cf. Homer. ἕρκος ὀδόντων), the lips, Lucr. 3, 498.—Comp.: “se munitiorem ad custodiendam vitam suam fore,” Cic. Q. Fr. 2, 3, 3.—Sup.: “munitissima castra,” Caes. B. G. 4, 55.—Adv.: mūnītē , securely, safely (ante-class.): “munitius,” Varr. L. L. 5, § 141. Müll.