previous next
nox , noctis (collat. form of the abl. noctu;
I.v. in the foll.: nox, adverb. for nocte; v. fin.), f. (once masc. in Cato; v. infra, I.) [Sanscr. nak, naktis, night; Gr. νύξ; Germ. Nacht; Engl. night; from root naç; cf. neco, νέκυς], night.
I. Lit.: hinc nox processit stellis ardentibus apta, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 343 Vahl.): “ipsa umbra terrae soli officiens noctem efficit,Cic. N. D. 2, 19, 49: “negat ullum esse cibum tam gravem, quin is die et nocte concoquatur,in a day and a night, in twenty-four hours, id. ib. 2, 9, 24 (v. dies, I. B. 2.): “quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,id. Rep. 1, 15, 23: “dinumerationibus noctium ac dierum,id. ib. 3, 2, 3: “Milo mediā nocte in campum venit,id. Att. 4, 3, 4: “omni nocte dieque,Juv. 3, 105: “de nocte,by night, Cic. Mur. 33, 69: “multā de nocte profectus est,late at night, id. Att. 7, 4, 2; and: “vigilare de nocte,id. Mur. 9, 22 (v. de, I. B. 2.): “multā nocte veni ad Pompeium,id. Q. Fr. 2, 9, 2: “qui ad multam noctem vigilāssem,id. Rep. 6, 10, 10: “ad multam noctem pugnatum est,Caes. B. G. 1, 26: “sub noctem naves solvit,id. B. C. 1, 28: “noctes et dies urgeri,night and day, Cic. de Or. 1, 61, 260; cf.: “qui (scrupulus) se dies noctesque stimulat,id. Rosc. Am. 2, 6 et saep. (v. dies, I. B. 2.): “concubiā nocte visum esse in somnis ei, etc.,id. Div. 1, 27, 57 (v. concubius).—
(β). Abl. noctu: hac noctu filo pendebit Etruria tota, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 153 Vahl.); so, “hac noctu,Plaut. Am. 1, 1. 116: “noctu hac,id. Mil. 2, 4, 28: noctu concubiā, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): “senatus de noctu convenire, noctu multā domum dimitti, Quadrig. ib.: ergo noctu futura, cum media esse coeperit, auspicium Saturnaliorum erit,Macr. S. 1, 4 fin.—Once masc. (as in cum primo lucu; “v. lux): in sereno noctu,Cato, R. R. 156, 3.—
2. In partic., personified: Nox , the goddess of Night, the sister of Erebus, and by him the mother of Æther and Hemera, Cic. N. D. 2, 17, 44; Hyg. Fab. prooem.; Verg. A. 5, 721; Serv. Verg. A. 6, 250; Tib. 2, 1, 87; 3, 4 17; Ov. F. 1, 455; Val. Fl. 3, 211; Stat. Th. 2, 59 et saep.—
B. Transf.
1. That which takes place or is done at night, nightdoings, night-work (poet. and in post-class. prose): “omnis et insanā semita nocte sonat,nocturnal noise, a revelling by night, Prop. 5, 8, 60; Val. Fl. 2, 219.—Hence, Noctes Atticae, the title of a work of Gellius, which he wrote at Athens by night, Gell. praef.—
2. Sleep, a dream (poet.): pectore noctem Accipit, Verg. A. 4, 530: “talia vociferans noctem exturbabat,Stat. Th. 10, 219: “abrupere oculi noctem,id. ib. 9, 599; Sil. 3, 216.—
4. Death (poet.): “omnes una manet nox,Hor. C. 1, 28, 15: “jam te premet nox fabulaeque Manes,id. ib. 1, 4, 16: “in aeternam clauduntur lumina noctem,Verg. A. 10, 746.—
6. Blindness: “perpetuāque trahens inopem sub nocte senectam Phineus,Ov. M. 7, 2: ego vero non video, nox oboritur, Sen. ap. Quint. 9, 2, 43: vultus perpetuā nocte coöpertus, Ps.-Quint. Decl. 1, 6. —
7. The shades below, the infernal regions: “descendere nocti,Sil. 13, 708: “noctis arbiter,” i. e. Pluto, Claud. Rapt. Pros. 1, 55.—
II. Trop.
B. Mental darkness, ignorance (poet.): “quantum mortalia pectora caecae Noctis habent,Ov. M. 6, 472.—
2. Obscurity, unintelligibility: “mei versus aliquantum noctis habebunt,Ov. Ib. 63.— Hence, adv.: nocte , noctū (cf. diu), and nox , in the night, at night, by night.
(β). Form noctu (so most freq.): ob Romam noctu legiones ducere coepit, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 179 Müll. (Ann. v. 295 Vahl.): “noctuque et diu,Plaut. Cas. 4, 4, 5; so, noctu diuque, Titin. and Sall. Hist. Fragm. ap. Charis. p. 185 P.; cf.: nec noctu nec diu, Plaut. Fragm. ap. Non. 98, 27: “continuum diu noctuque iter properabant,Tac. A. 15, 12 fin.: “quā horā, noctu an interdiu,Auct. Her. 2, 4, 7; cf.: “nonnumquam interdiu, saepius noctu,Caes. B. G. 1, 8 fin.: “noctu ambulabat in publico Themistocles,Cic. Tusc. 4, 19, 44: “noctu ad oppidum respicientes,id. Div. 1, 32, 69; id. Fam. 14, 7, 1: “noctu Jugurthae milites introducit,Sall. J. 12, 4: “noctu profugere,id. ib. 106, 2: “dum noctu stertit,Hor. Ep. 2, 2, 27: “noctu litigare,Juv. 6, 35; 605; 14, 306.—
(γ). Form nox (cf. pernox, and the Gr. νυκτός, only ante-class.): SI NOX FVRTVM FACTVM SIT, Fragm. XII. Tab. ap. Macr. S. 1, 4 med.: “hinc media remis Palinurum pervenio nox,Lucil. Sat. 3, 22: quin tu hic manes? Arg. Nox si voles manebo, Plaut. As. 3, 3, 7 Ussing (al. mox); cf. id. Trin. 4, 2, 22 Brix, Krit. Anh. and Ritschl, ed. 2: si luci, si nox, si mox, si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.); cf. Gell. 12, 1.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (55 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (55):
    • Cicero, Letters to his Friends, 14.7.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 1.16.5
    • Cicero, Letters to Atticus, 4.3.4
    • Cicero, Letters to Atticus, 7.4.2
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 2.9.2
    • Caesar, Gallic War, 1.8
    • Caesar, Gallic War, 1.26
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 2.6
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 32.91
    • Cicero, For Lucius Murena, 33.69
    • Cicero, For Lucius Murena, 9.22
    • Ovid, Metamorphoses, 6.472
    • Plautus, Miles Gloriosus, 2.4
    • Plautus, Trinummus, 2.1
    • Plautus, Trinummus, 4.2
    • Vergil, Aeneid, 3.194
    • Vergil, Aeneid, 4.530
    • Vergil, Aeneid, 10.746
    • Vergil, Aeneid, 5.721
    • Ovid, Metamorphoses, 7.2
    • Caesar, Civil War, 1.28
    • Tacitus, Annales, 15.12
    • Plautus, Amphitruo, 1.1
    • Plautus, Asinaria, 1.3
    • Plautus, Asinaria, 3.3
    • Plautus, Casina, 4.4
    • Cicero, On Oratory, 1.61
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 12
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.172
    • Lucan, Civil War, 7.571
    • Lucan, Civil War, 7.520
    • Livy, The History of Rome, Book 21, 32
    • Livy, The History of Rome, Book 8, 34
    • Livy, The History of Rome, Book 1, 47
    • Cicero, De Republica, 1.15
    • Cicero, De Republica, 6.10
    • Cicero, De Divinatione, 1.32
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.3
    • Cicero, de Natura Deorum, 2.17
    • Cicero, de Natura Deorum, 2.19
    • Cicero, De Divinatione, 1.27
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 4.19
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 1.774
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 2.219
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 3.211
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 7.598
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 7, pr.3
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 2.43
    • Gellius, Noctes Atticae, 12.1
    • Seneca, Epistulae, 82.16
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 106
    • Statius, Thebias, 1
    • Statius, Thebias, 10
    • Statius, Thebias, 2
    • Ovid, Fasti, 1
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: