previous next
păter , tris (old
I.gen PATRVS. Inscr Corp. Lat. 1469; dat PATRE, ib 182), m. Sanscr. root pā, to nourish, protect; Lat. pasco; hence, Zend, patar, protector; Gr. πατηρ; Sanscr pitri; Engl. father; Germ. Vater, a father, sire.
I. Lit. Aes. Ehem, pater mi, tu hic eras? De Tuus hercle vero et animo et patura pater, Ter. Ad. 5, 7, 3: “patre certo nasci,Cic. Rosc. Am. 16, 46: “Servius Tullius captivā Corniculanā natus, patre nullo, matre servā,” i. e. by an unknown father, Liv. 4, 3: “SI PATER FILIVM TER VENVM DVIT FILIVS A PATRE LIBER ESTO, Lex XII. Tab.: CORNELIVS SCIPIO BARBATVS GNAIVOD PATRE PROGNATVS, Epit. of the Scipios: ego a patre ita eram deductus,by my father, Cic. Lael. 1, 1: “aliquem patris loco colere debere,id. Phil. 2, 38, 99.—
II. Transf.
A. The father as head and rep resentative of the household, esp., paterfamilias and paterfamiliae: “pauci milites patresque familiae recepti,Caes. B. C. 2, 44: “quemeunque patrem familiae arripuissetis,Cic. de Or. 1, 43; v. familia.—
B. In plur.: patres, fathers, forefathers: “patrum nostrorum aetas,Cic. Or. 5, 18: “memoria patrum,id. de Or. 1, 40, 181: “apud patres nostros,id. Off. 3, 11, 47: “patres majoresque nostri,id. Div. in Caecil. 21, 69: “Dominus Deus patrum vestrorum, Vulg Exod 3, 15: descenderunt patres tui in Aegyptum,id. Deut. 10, 22.—So in sing (eccl. Lat.): dixitque Jacob; “Deus patris mei Abraham, etc.,Vulg. Gen. 32, 9: quod juravit ad Abra. ham patrem nostrūm, id. Luc. 1, 73.—
C. PATRES for parentes, parents, Inscr. Grut. 707, 5; 656, 2; 692, 1; 704, 1.—
D. As a title of honor, father.—Of a deity, esp. of Jupiter: divum pater atque hominum rex, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 179 Vahl.); cf.: pater optime Olimpi, id. ap. Oros. 6, 1 (Ann. v. 198 ib.): “ipse pater mediā nimborum in nocte coruscā Fulmina molitur dextrā,Verg. G. 1, 328: “Gradivumque patrem Geticis qui praesidet arvis,id. A. 3, 35: “pater Lemnius,” i. e. Vulcan, id. ib. 8, 454: “Bacche pater,Hor. C. 3, 3, 13; cf. “Lenaeus,” i. e. Bacchus, Verg. G. 2, 7: “pater Silvane,Hor. Epod. 2, 21: Quirine pater, Enn. ap. Non. 120, 1 (Ann. v. 121 Vahl.): pater Tiberine, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.); of the Tiber, Liv. 2, 10: “Apenninus,Verg. A. 12, 703 Wagner: “pater Aeneas,id. ib. 1, 699.—Of the creative or generative powers of nature as deities: “pater Aether,Lucr. 1, 250: aequoreus, i. e. Ocean, Col. poët. 10, 200.—As an honorable designation applied to senators: “principes, qui appellati sunt propter caritatem patres,Cic. Rep. 2, 8, 14: “patres ab honore patriciique progenies eorum appellati,Liv. 1, 8.—Hence, patres = patricii, opp. to plebeii: “quā re ad patres censeo revertare: plebeii quam fuerint importuni, vides,Cic. Fam. 9, 21, 3 fin.: “patres conscripti, v. conscribo: pater patrum, pater sacrorum, pater nomimus, the title given to the high-priest of Mithras,Inscr. Grut. 28, 2; 315, 5; 1102, 2; Inscr. Orell. 5059: patratus, v. h. v. under patro, P. a.—Of the founder of a school: “Zeno, pater Stoicorum,Cic. N. D. 3, 9, 23; “of a teacher, as a source or creator: Isocrates pater eloquentiae,Cic. de Or. 2, 3, 10: “Herodotus pater historiae,id. Leg. 1, 1, 5: pater patriae, the father of his country, of Cicero, Cic. Pis. 3, 6: “quem Q. Catulus, quem multi alii saepe in senatu patrem patriae nominarant,id. Sest. 57, 121; cf.: “Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,Juv. 8, 245.—So of Marius: “C. Marium quem vere patrem patriae ... possumus dicere,Cic. Rab. Perd. 10, 27; “of Trajan, and other emperors: at tu etiam nomen patris patriae recusabas,Plin. Pan. 21; cf. Sen. Clem. 1, 14, 2; Suet. Caes. 76; id. Tib. 26; id. Ner. 8; cf. “also: pater senatūs,Tac. A. 11, 25; Ov. F. 2, 127; id. Tr. 2, 39; 181; id. P. 1, 1, 36: “pater orbis,id. F. 3, 72; Stat. S. 1, 4, 95; 4, 8, 20.—As a term of respect: “pater Aeneas,Verg. A. 5, 348; “esp., to an old man,Plaut. Most. 4, 2, 36; Verg. A. 5, 521; so id. ib. 533.—
E. In eccl. Lat., the Supreme Being, God: “sicut enim Pater habet vitam in semet ipso,Vulg. Joan. 5, 26: “confiteor tibi, Pater Domine caeli et terrae,id. Luc. 10, 21: “Pater caelestis,id. Matt. 5, 48; 18, 35: “Pater vester qui in caelis est,id. ib. 23, 9: “Pater noster, qui es in caelis,id. ib. 6, 9: “adorabunt Patrem,id. Joan. 4, 23; id. Act. 1, 7 saep.—*
F. Pater cenae, the host, Hor. S. 2, 8, 7: “misericordiarum,Vulg. 2 Cor. 1, 3. —Hence, by way of opposition, *
G. Pater esuritionum, the father of hunger-pains, said of a very poor man who suffers from hunger, Cat. 21, 1.—
H. Of animals, sire: “virque paterque gregis,Ov. A. A. 1, 522; Petr. 133 fin.; Col. 6, 37, 4.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (47 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (47):
    • Cicero, Letters to his Friends, 9.21.3
    • New Testament, Matthew, 5.48
    • New Testament, 2 Corinthians, 1.3
    • New Testament, John, 4.23
    • New Testament, John, 5.26
    • New Testament, Luke, 10.21
    • New Testament, Luke, 1.73
    • Cicero, Philippics, 2.38.99
    • Cicero, Divinatio against Q. Caecilius, 21.69
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 16.46
    • Cicero, For Rabirius on a Charge of Treason, 10.27
    • Cicero, Against Piso, 3.6
    • Cicero, For Sestius, 57.121
    • Plautus, Mostellaria, 4.2
    • Vergil, Aeneid, 12.703
    • Vergil, Aeneid, 3.35
    • Vergil, Aeneid, 5.348
    • Vergil, Aeneid, 5.521
    • Vergil, Georgics, 1.328
    • Vergil, Georgics, 2.7
    • New Testament, Acts, 1.7
    • Old Testament, Genesis, 32.9
    • Horace, Satires, 2.8.7
    • Caesar, Civil War, 2.44
    • Tacitus, Annales, 11.25
    • Cicero, On Oratory, 1.40
    • Cicero, On Oratory, 1.43
    • Cicero, On Oratory, 2.3
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.250
    • Suetonius, Divus Julius, 76
    • Suetonius, Nero, 8
    • Suetonius, Tiberius, 26
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 10
    • Livy, The History of Rome, Book 4, 3
    • Livy, The History of Rome, Book 1, 8
    • Seneca, de Clementia, 1.14.2
    • Cicero, De Legibus, 1.1
    • Cicero, De Republica, 2.8
    • Cicero, de Natura Deorum, 3.9
    • Cicero, De Amicitia, 1
    • Cicero, De Officiis, 3.11
    • Ovid, Ex Ponto, 1.1
    • Statius, Silvae, 1.4
    • Columella, Res Rustica, 6.37.4
    • Cicero, Orator, 5.18
    • Ovid, Fasti, 2
    • Ovid, Fasti, 3
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: