previous next
prō-vĭdĕo , vīdi, vīsum, 2, v. n. and
I.a.
I. Neutr.
A. Lit., to see forwards or before one's self, to see in the distance, to discern, descry (very rare): “ubi, quid petatur, procul provideri nequeat,Liv. 44, 35, 12.—
B. Trop.
1. To be provident or cautious, to act with foresight, to take care (rare but class.; syn. praecaveo): actum de te est, nisi provides. Cic. Fam. 9, 18, 4; id. Rab. Post. 1, 1: “nisi providisses, tibi ipsi pereundum fuisset,Cic. Verr. 2, 1, 61, § 157.—
2. To see to, look after, care for; to provide, make preparation or provision for any thing (freq. and class.); constr. absol., with dat., de, ut, ne: multum in posterum providerunt, quod, etc., Cic. Agr. 2, 33, 91: “nihil me curassis, ego mihi providero,Plaut. Most. 2, 2, 93: “rei frumentariae,Caes. B. G. 5, 8: “condicioni omnium civium,Cic. Cael. 9, 22: “ut consulas omnibus, ut provideas saluti,id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 31.—Impers. pass.: “a dis vitae hominum consuli et provideri,Cic. N. D. 1, 2, 4: “est autem de Brundusio providendum,id. Phil. 11, 11, 26; cf.: “de re frumentariā,Caes. B. C. 3, 34: “de frumento,id. B. G. 3, 3: “ut quam rectissime agantur omnia providebo,Cic. Fam. 1, 2, 4.—So with ne, Cic. Verr. 1, 17, 51: “cura et provide, ne quid ei desit,id. Att. 11, 3, 3: “ne qua civitas suis finibus recipiat, a me provisum est,Caes. B. G. 7, 20; cf. impers.: “provisum est, ne, etc.,Ter. Phorm. 5, 2, 14: “provisum atque praecautum est, ne quid, etc.,Liv. 36, 17.—
II. Act.
A. Lit., to see or perceive in the distance (very rare): “nave provisā,Suet. Tib. 14; id. Dom. 14.—
B. Trop.
1. In respect of time, to see or perceive beforehand, to foresee; to see before or earlier (class.): si qui, quae eventura sunt, provideant, Pac. ap. Gell. 14, 1, 34 (Trag. Rel. v. 407 Rib.); cf. Cic. Fin. 1, 14, 47: “rem, quam mens providit,Lucr. 4, 884: “quod ego, priusquam loqui coepisti, sensi atque providi,Cic. Vatin. 2, 4; cf. Caes. B. G. 7, 30: “medicus morbum ingravescentem ratione providet, insidias imperator, tempestates gubernator,Cic. Div. 2, 6, 16: “providere, quid futurum sit,id. Mur. 2, 4: “quod adhuc conjecturā provideri possit,id. Att. 1, 1, 1: “tempestas ante provisa,id. Tusc. 3, 22, 52: “ratio explorata atque provisa,Cic. Verr. 2, 1, 6, § 15: “non hercle te provideram,Plaut. As. 2, 4, 44: “aliquem,Hor. Ep. 1, 7, 69.—
2. To see to, look after, care for, give attention to; to prepare or provide for any thing: “eas cellas provident, ne habeant in solo umorem,Varr. R. R. 3, 10, 4: “ut res tempusque postulat, provideas atque administres,Cic. Fam. 14, 21: “providentia haec potissimum providet, ut, etc.,id. N. D. 2, 22, 58: “omnia,Sall. C. 60, 4: “ea, quae ad usum navium pertinerent,Caes. B. G. 3, 9: “rem frumentariam,id. ib. 6, 9; cf.: “frumento exercitui proviso,id. ib. 6, 44: “provisi ante commeatūs,Tac. A. 15, 4: “verbaque provisam rem non invita sequentur,Hor. A. P. 311: “omnia quae multo ante memoi provisa repones,Verg. G. 1, 167; cf.: providebam Dominum in conspectu meo, kept in view, i. e. in mind, Vulg. Psa. 15, 8.—
3. Providere aliquid, to prevent, obviate an evil (syn. cavere): “neque omnino facere aut providere quicquam poterant,Sall. J. 99, 2 Kritz: “quicquid provideri potest, provide,Cic. Att. 5, 11, 1: “quae consilio provideri poterunt, cavebuntur,id. ib. 10, 16, 2; Liv. 36, 17, 2; Plin. 34, 6, 14, § 30 Sillig; 34, 7, 18, § 40; Plin. Ep. 3, 9, 6.—Hence,
A. prōvĭ-dens , entis, P. a., foreseeing, provident, prudent (class.): “homo multum providens,Cic. Fam. 6, 6, 9.—Comp.: “id est providentius,more prudent, Cic. Fam. 3, 1, 1.—Sup.: “providentissimus quisque,Tac. H. 1, 85; Plin. Ep. 9, 13, 6.—Adv.: prōvĭdenter , with foresight, providently, prudently, Sall. J. 90, 1; Plin. Pan. 1; Dig. 47, 3, 1.—Comp.: “quanto melius quanto providentius,Quint. Decl. 14, 8.—Sup.: “providentissime,Cic. N. D. 3, 40, 94; Plin. Ep. 10, 61 (69), 1; 10, 77 (81), 1.—*
B. prōvīsō , adv., with foresight or forethought, prudently: “temere, proviso,Tac. A. 12, 39.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (50 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (50):
    • Cicero, Letters to his Friends, 14.21
    • Cicero, Letters to his Friends, 1.2.4
    • Cicero, Letters to his Friends, 3.1.1
    • Cicero, Letters to his Friends, 6.6.9
    • Cicero, Letters to his Friends, 9.18.4
    • Cicero, Letters to Atticus, 11.3.3
    • Cicero, Letters to Atticus, 1.1.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 5.11.1
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 1.1.10
    • Caesar, Gallic War, 3.3
    • Caesar, Gallic War, 3.9
    • Caesar, Gallic War, 5.8
    • Caesar, Gallic War, 7.20
    • Caesar, Gallic War, 7.30
    • Cicero, For Marcus Caelius, 9.22
    • Cicero, On the Agrarian Law, 2.33.91
    • Cicero, Against Vatinius, 2.4
    • Cicero, Against Verres, 2.1.15
    • Cicero, Against Verres, 2.1.157
    • Cicero, Against Verres, 2.1.51
    • Cicero, For Lucius Murena, 2.4
    • Cicero, For Rabirius Postumus, 1.1
    • Cicero, Philippics, 11.11.26
    • Plautus, Mostellaria, 2.2
    • Vergil, Georgics, 1.167
    • Old Testament, Psalm, 15.8
    • Suetonius, Domitianus, 14
    • Horace, Ars Poetica, 311
    • Caesar, Civil War, 3.34
    • Tacitus, Annales, 12.39
    • Tacitus, Annales, 15.4
    • Tacitus, Historiae, 1.85
    • Plautus, Asinaria, 2.4
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.884
    • Suetonius, Tiberius, 14
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 34.30
    • Pliny the Younger, Epistulae, 3.9.6
    • Pliny the Younger, Epistulae, 9.13.6
    • Livy, The History of Rome, Book 44, 35
    • Livy, The History of Rome, Book 36, 17
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 1.14
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.2
    • Cicero, de Natura Deorum, 2.22
    • Cicero, de Natura Deorum, 3.40
    • Cicero, De Divinatione, 2.6
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 3.22
    • Gellius, Noctes Atticae, 14.1.34
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 60
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 90
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 99
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: