I.to fill up, stuff, cram (class.; most freq. in the P. a.).
I. Lit.: “meministis tum judices, corporibus civium Tiberim compleri, cloacas referciri,” Cic. Sest. 35, 77: “horrea,” Plin. Pan. 31, 6: aerarium publicum, Avid. Cass. ap. Volcat. Avid. Cass. fin.— Poet., of personal objects: “quem Fortuna donis opimis refersit,” Sil. 5, 266.—
II. Trop.: “perfice, ut Crassus quae coarctavit et peranguste refersit in oratione suā, dilatet nobis atque explicet,” Cic. de Or. 1, 35, 163: “aures refersit istis sermonibus,” id. Rab. Post. 14, 40: “libros puerilibus fabulis,” id. N. D. 1, 13, 34: “libris omnia,” id. Tusc. 2, 2, 6: “hominum vitam superstitione omni,” id. N. D. 2, 24, 63. — Hence, rĕfertus , a, um, P. a., stuffed, crammed, filled full.
(α).
With abl. (of things): “habere villas ornamentis refertas,” Cic. Verr. 2, 4, 57, § 126; cf.: “omnibus rebus ornatae ac refertae urbes,” id. Imp. Pomp. 8, 21: “insula Delos referta divitiis,” id. ib. 18, 55: domus cupas taedā ac pice refertas, * Caes. B. C. 2, 11, 2: “loca referta praedā,” Liv. 5, 41: “cera referta notis,” Ov. Am. 1, 12, 8.— Sup.: “theatrum celebritate refertissimum,” Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: “Xerxes refertus omnibus praemiis donisque fortunae,” id. Tusc. 5, 7, 20; cf.: “bellorum praemiis refertos,” Tac. A. 11, 7: “refertus honestis studiis,” id. Or. 34: “vita undique referta bonis,” Cic. Tusc. 5, 31, 86, id. Brut. 85, 294: “litterae refertae omni officio, diligentiā, suavitate,” id. Q. Fr. 2, 13 (15, a), 1: “refertae sententiis poëtarum,” Quint. 5, 11, 39: “carmina referta contumeliis,” Tac. A. 4, 34 fin.: “flumen crocodilis refertum,” Plin. 5, 1, 1, § 10.—With abl. personae (less freq.): “domus erat aleatoribus referta, plena ebriorum,” Cic. Phil. 2, 27, 67: “armatis militibus refertum forum,” id. Deiot. 12, 33; cf. Cic. Verr. 2, 1, 52, § 137; id. Planc. 8, 19; id. Or. 41, 140; 42, 146; id. Pis. 5, 11: “per refertum clientibus atrium prodire,” Sen. Brev. Vit. 14, 4.—
(β).
With gen. (of persons): “referta Gallia negotiatorum est, plena civium Romanorum,” Cic. Font. 5, 11 B. and K. (al. 1, 1): oppida hominum referta, Varr. ap. Non. 501, 15: “referta quondam Italia Pythagoreorum fuit,” Cic. de Or. 2, 37, 154: “audieram refertam esse Graeciam sceleratissimorum hominum ac nefariorum,” id. Planc. 41, 98: “urbem refertam esse optimatium,” id. Att. 9, 1, 2: “mare refertum fore praedonum,” id. Rab. Post. 8, 20.— “Very rarely of things: cum refertam urbem atque Italiam fanorum haberemus,” Cic. Har. Resp. 13, 28: “castra referta regalis opulentiae capta,” Just. 2, 14, 6; cf.: “saltus elephantorum refertus,” Plin. 5, 1, 1, § 15.— *
(γ).
With de: “quaerebat, cur de hujusmodi nugis referti essent eorum libri,” Cic. de Or. 1, 19, 86.—
(δ).
Absol.: “Suessam Pometiam urbem opulentam refertamque cepit,” Cic. Rep. 2, 24, 45 Mos.: “locuples ac referta domus,” id. de Or. 1, 35, 161: “aerarium,” id. ib. 2, 2, 2, § “6: Asia,” id. Mur. 9, 20: “refertos agros,” Tac. H. 2, 56: “utrique (Academici et Peripatetici) disciplinae formula plena et referta,” Cic. Ac. 1, 4, 17.— Comp.: “refertius aerarium,” Cic. Verr. 2, 3, 87, § 202.— Adv. does not occur.