I.masc. collat. form sălū-ber , Varr. R. R. 1, 2, 8; Ov. R. Am. 704; but salubris, m., Cic. Div. 1, 57, 130; Cels. 1, 3; 2, 1; 3, 6; abl. salubri, v. Neue, Formenl. 2, p. 30), adj. salus, health-giving, promoting health, healthful, wholesome, salubrious; salutary, serviceable, advantageous, beneficial (v. salutaris init.).
I. Lit. (freq. and class.)
(α).
Absol.: “saluber locus,” Varr. R. R. 1, 2, 8; so Cic. Fat. 4, 7 (opp. pestilens); id. Rep. 2, 6, 11 (opp. pestilens regio); 1, 1, 1; id. de Or. 2, 71, 290; Cels. 1, 3 (opp. gravis); cf.: “sunt partes agrorum aliae pestilentes, aliae salubres,” Cic. Div. 1, 36, 79.—Comp.: “salubrior ager,” Varr. R. R. 1, 4, 3.—Sup.: saluberrimae regiones, * Caes. B. C. 3, 2 fin.: “Apennino saluberrimo montium,” Plin. Ep. 1, 6, 2: “Esquiliae,” Hor. S. 1, 8, 14: “silvae,” id. Ep. 1, 4, 4: “aquae,” id. C. S. 31: “irriguis ora salubris aquis,” Ov. Am. 2, 16, 2: “fluvius,” Verg. G. 1, 272: “aura,” Ov. A. A. 3, 693: “caelum,” Col. 1, 2: “si Baiae salubres repente factae sunt,” Cic. Fam. 9, 12, 1: “salubrisne an pestilens annus futurus sit,” id. Div. 1, 57, 130; cf.: “saluberrimum (tempus) ver est ... saluberrimi sunt sereni dies ... salubriores septentrionales quam subsolani, etc.... nam fere ventus ubique a mediterraneis regionibus veniens salubris, a mari gravis est,” Cels. 2, 1: “aestates,” Hor. S. 2, 4, 21: “stellae,” id. ib. 1, 7, 24: “sidus,” Luc. 1, 661: “afflatus ex Apenninis,” Plin. Ep. 5, 6, 29: “cultus atque victus,” strengthening, nourishing, Cic. Div. 1, 29, 61; id. Or. 26, 90 infra; cf.: “suci Ambrosiae,” Verg. A. 12, 418: “saluberrimum acetum,” Plin. 21, 14, 48, § 82: “saluberrimi potus,” id. 31, 2, 19, § 28: “somnus,” Verg. G. 3, 530: “in medicinā alia salubria alia insalubria,” Quint. 3, 2, 3: “princeps,” i. e. mindful of the good of others, Suet. Aug. 42: “Phoebe saluber, ades,” Ov. R. Am. 704: “o salute meā salus salubrior!” Plaut. Cist. 3, 13: “quicquid est salsum aut salubre in oratione,” sound, solid, Cic. Or. 26, 90: “sententiae exemplo haud salubres,” Liv. 2, 30; cf.: “(factum) severitate exempli salubre,” Plin. Ep. 2, 11, 1: “consilia,” Cic. Att. 8, 12, 5; cf.: “hiems saluberrimis consiliis absumpta,” Tac. Agr. 21: “mendacium,” Liv. 2, 64: “justitia legesque,” Hor. A. P. 198: “verba,” Ov. F. 6, 753: “factum,” Ov. R. Am. 316: “pretium,” advantageous, profitable, Col. 7, 3, 22; Mart. 10, 104, 14: “exempla,” Gell. 6, 10, 1; cf. infra, adv.—
(β).
With dat., ad aliquid, contra (cf. salutaris): “(sententiam) dixi rei publicae saluberrimam,” Cic. Dom. 7, 16: “vinum firmum, corpori salubre,” Col. 12, 27; so, “et gravi Malvae salubres corpori,” Hor. Epod. 2, 58; Cato, R. R. 157, 12; cf.: “salubris parum urbs valetudini suae,” Suet. Aug. 72: “liber salubrior studiis quam dulcior,” Quint. 3, 1, 5: “leges rem salubriorem inopi quam potenti (esse),” Liv. 2, 3, 4: “saluberrima Romano imperio juga Alpium,” Plin. 3, 4, 5, § 31: “ad omnes res salubre est,” Cato, R. R. 156, 1: “icterias existimatur salubris contra regios morbos,” Plin. 37, 10, 61, § 470.—
II. Transf., in a neutr. sense, of the human body, healthy, sound, well, vigorous (very rare, and for the most part not till after the Aug. per.; “not in Cic.): genus hominum salubri corpore,” Sall. J. 17, 6: “salubriora etiam credente corpora esse,” Liv. 1, 31; 3, 8: “(exercitum) mutatione locorum salubriorem esse,” id. 10, 28; Tac. H. 5, 6: “ut salubri sint corpore pecora,” Col. 6, 4, 1; Mart. 10, 47, 6; cf. Liv. 10, 25.—Sup.: “gentes quae saluberrimis corporibus utuntur,” Tac. Or. 41.—Hence, adv.: sălūbrĭ-ter , healthfully, wholesomely, salubriously; profitably, advantageously: “ubi potest illa aetas aut calescere ... aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?” Cic. Sen. 16, 57; Col. 1, 8, 12; 2, 9, 14: “ut salubrius litigantes consisterent,” Plin. 19, 1, 6, § 24: “nasci,” Gell. 3, 10, 8.—Sup.: “saluberrime,” Plin. 22, 12, 14, § 29: “bellum trahi salubriter,” beneficially, advantageously, Liv. 3, 62: leges emendatae utiliter, latae salubriter, Vell. 2, 89, 4; Gell. 2, 29, 1 al.; cf. “emere,” i. e. at a cheap rate, Plin. Ep. 1, 24, 4: “ut (laesa) quam saluberrime reficiantur,” id. ib. 6, 30, 3.