previous next
sōbrĭus (sōbrĕus ), a, um (
I.comp. sobrior, Laber. ap. Charis. p. 64; elsewhere not compared), adj. cf. Gr. σώφρων, σάος; Lat. sanus, not drunk, sober (freq. and class.).
I. Lit., opp. vinolentus, Cic. Ac. 2, 17, 52; so id. Or. 28, 99; “opp. vino madens,Plaut. Truc. 4, 4, 2; “opp. madidus,id. Am. 3, 4, 18; cf. Hor. S. 2, 3, 5; Cato Utic. ap. Suet. Caes. 53; and ap. Quint. 8, 2, 9; “opp. ebrius,Sen. Ep. 18, 4 (with siccus); Mart. 3, 16, 3; “opp. temulentus,Tac. A. 13, 15 et saep.: “male sobrius, i. e. ebrius,Tib. 1, 10, 51; Ov. F. 6, 785.—
B. Transf., of things (poet. and post-Aug. prose; cf. “ebrius): pocula,Tib. 1, 6, 28 (24): “lympha mixta mero,id. 2, 1, 46: “nox,in which there was no drinking, Prop. 3, 17 (4, 16), 11; cf. “convictus,Tac. A. 13, 15: “uva,not intoxicating, Plin. 14, 3, 4, § 31: “rura,that furnish no wine, Stat. S. 4, 2, 37; cf. Suet. Dom. 7: “sobrium vicum Romae dictum putant, vel quod in eo nulla taberna fuerit, vel quod in eo Mercurio lacte, non vino supplicabatur, Fest. pp. 296 and 297 Müll.: non sobria verba,” i. e. of a drunken person, Mart. 1, 28, 5: “paupertas,Claud. IV. Cons. Hon. 411: “lares pauperes nostros, sed plane sobrios revisamus,App. M. 5, p. 163, 31.—
II. In gen., sober, moderate, temperate, continent: “parcus ac sobrius,Ter. Ad. 1, 2, 15: vigilans ac sollers, sicca, sana, sobria, Afran. ap. Non. 21, 33 (Com. Rel. p. 148 Rib.): “homines frugi ac sobrii,Cic. Verr. 2, 3, 27, § 67: “auream quisquis mediocritatem Diligit ... caret invidendā Sobrius aulā,Hor. C. 2, 10, 8; Vell. 2, 63, 1: “non aestimatur voluptas illa Epicuri, quam sobria et sicca sit,Sen. Vit. Beat. 12, 4: “corda,Stat. S. 5, 1, 78: “vetus illa Romana virtus et sobria,Amm. 15, 4, 3; “opp. libidinosus,Lact. 3, 26, 7.—
B. Trop., of the mind, sober, even-minded, clever, sensible, prudent, reasonable, cautious (syn.: “mentis compos, sanus): satin' sanus es aut sobrius?Ter. Heaut. 4, 3, 29; cf.: “satis credis sobriam esse,id. Eun. 4, 4, 36: “tu homo non es sobrius,id. And. 4, 4, 39: “vigilantes homines, sobrii, industrii,Cic. Cael. 31, 74: diligentes et memores et sobrii oratores, id. de Or. 2, 32, 140; “opp. iracundus,Vell. 2, 41, 1: “alte sobria ferre pedem,prudently, Ov. Am. 1, 12, 6.—Of things: “opera Proba et sapiens et sobria,Plaut. Pers. 4, 5, 2: “ingenium siccum ac sobrium,Sen. Ep. 114, 3: “violenta et rapida Carneades dicebat, modesta Diogenes et sobria,Gell. 7, 14, 10.—Hence, adv.: sōbrĭē (acc. to II. A. and B.).
1. Moderately, temperately, frugally: vivere (with parce, continenter, severe; “opp. diffluere luxuriā),Cic. Off. 1, 30, 106.—
2. Prudently, sensibly, circumspectly, = prudenter: “ut hoc sobrie agatur,Plaut. Capt. 2, 1, 29: “curare aliquid,id. Mil. 3, 1, 215: “hanc rem accurare,id. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 4, 1, 1.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (24 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (24):
    • Cicero, Against Verres, 2.3.67
    • Cicero, For Marcus Caelius, 31.74
    • Plautus, Miles Gloriosus, 3.1
    • Plautus, Persa, 4.1
    • Plautus, Persa, 4.5
    • Plautus, Trinummus, 4.4
    • Horace, Satires, 2.3.5
    • Tacitus, Annales, 13.15
    • Plautus, Amphitruo, 3.4
    • Plautus, Captivi, 2.1
    • Plautus, Pseudolus, 4.1
    • Cicero, On Oratory, 2.32
    • Suetonius, Domitianus, 7
    • Suetonius, Divus Julius, 53
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 14.31
    • Cicero, De Officiis, 1.30
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 2.9
    • Seneca, Epistulae, 114.3
    • Seneca, Epistulae, 18.4
    • Sextus Propertius, Elegies, 3.17
    • Statius, Silvae, 4.2
    • Statius, Silvae, 5.1
    • Cicero, Orator, 28.99
    • Ovid, Fasti, 6
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: