previous next
tŭĕor , tuĭtus, 2 (
I.perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor , Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151: “tuĕris,Plaut. Trin. 3, 2, 82: “tuimur,Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449; “6, 934: tuamur,id. 4, 361: “tuantur,id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.); “alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,
I. To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3: “e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,Lucr. 4, 312: “ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,id. 4, 434: “caeli templa,id. 6, 1228 al.: “tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713: “talia dicentem jam dudum aversa tuetur,id. ib. 4, 362: “transversa tuentibus hircis,id. E. 3, 8: “acerba tuens,looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794: “torva,id. ib. 6, 467.—
(β). With object-clause: “quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—
II. Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.: “curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne ... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,Cic. Imp. Pomp. 5, 12: “ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,Cic. Verr. 2, 4, 63, 140: “omnia,id. N. D. 2, 23, 60: “mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,id. Tusc. 1, 1, 2: “societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,id. Fin. 5, 23, 65: “concordiam,id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1: “dignitatem,id. Tusc. 2, 21, 48: “L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,id. Brut. 20, 80: “personam in re publicā,id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1: “tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,Cic. Rab. Post. 15, 41: “aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,to keep in good order, Cic. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1: “Bassum ut incustoditum nimis et incautum,id. Ep. 6, 29, 10: “libertatem,Tac. A. 3, 27; 14, 60: “se, vitam corpusque tueri,to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11: “antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,id. Deiot. 8, 22: “se ac suos tueri,Liv. 5, 4, 5: “sex legiones (re suā),Cic. Par. 6, 1, 45: “armentum paleis,Col. 6, 3, 3: “se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.: “tuemini castra et defendite diligenter,Caes. B. C. 3, 94: “suos fines,id. B. G. 4, 8: “portus,id. ib. 5, 8: “oppidum unius legionis praesidio,id. B. C. 2, 23: “oram maritimam,id. ib. 3, 34: “impedimenta,to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.: “fines suos ab excursionibus et latrociniis,Cic. Deiot. 8, 22: “domum a furibus,Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra: “quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,Cic. Prov. Cons. 5, 11: “liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus: “tueri se adversus Romanos,Liv. 25, 11, 7: “nostra adversus vim atque injuriam,id. 7, 31, 3: “adversus Philippum tueri Athenas,id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6: “arcem adversus tres cohortes tueri,Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.: “Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus): “Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,Sall. J. 74, 3.!*?
1. Act. form tŭĕo , ēre: “censores vectigalia tuento,Cic. Leg. 3, 3, 7: “ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,Inscr. Orell. 4788.—
2. tŭĕor , ēri, in pass. signif.: “majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361: “consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,Dig. 27, 10, 7: “voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus , a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).
A. Lit.
(α). Absol.: “nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta ... contra tuam cupiditatem,Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39: “cum victis nihil tutum arbitrarentur,Caes. B. G. 2, 28: “nec se satis tutum fore arbitratur,Hirt. B. G. 8, 27; cf.: “me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368: “tutus bos rura perambulat,Hor. C. 4, 5, 17: “quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?Cic. Imp. Pomp. 11, 31: “mare tutum praestare,id. Fl. 13, 31: “sic existimabat tutissimam fore Galliam,Hirt. B. G. 8, 54: “nemus,Hor. C. 1, 17, 5: “via fugae,Cic. Caecin. 15, 44; cf.: “commodior ac tutior receptus,Caes. B. C. 1, 46: “perfugium,Cic. Rep. 1, 4, 8: “tutum iter et patens,Hor. C. 3, 16, 7: “tutissima custodia,Liv. 31, 23, 9: “praesidio nostro pasci genus esseque tutum,Lucr. 5, 874: “vitam consistere tutam,id. 6, 11: “tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25: “tutior at quanto merx est in classe secundā!id. S. 1, 2, 47: “non est tua tuta voluntas,not without danger, Ov. M. 2, 53: “in audaces non est audacia tuta,id. ib. 10, 544: “externā vi non tutus modo rex, sed invictus,Curt. 6, 7, 1: “vel tutioris audentiae est,Quint. 12, prooem. § 4: “ cogitatio tutior,id. 10, 7, 19: “fuit brevitas illa tutissima,id. 10, 1, 39: “regnum et diadema tutum Deferens uni,” i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).—Poet., with gen.: “(pars ratium) tuta fugae,Luc. 9, 346.—
(β). With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2: “ab insidiis,Hor. S. 2, 6, 117: “a periculo,Caes. B. G. 7, 14: “ab hoste,Ov. H. 11, 44: “ab hospite,id. M. 1, 144: “a conjuge,id. ib. 8, 316: “a ferro,id. ib. 13, 498: “a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,Phaedr. 1, 31, 9.—
(δ). With adversus: “adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,Cels. 5, 23, 3: “quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,Curt. 7, 9, 2: “loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,Sen. Ira, 2, 12, 1: “per quem tutior adversus casus steti,Val. Max. 4, 7, ext. 2: “quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,Just. 10, 1, 7.—(ε) With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—
2. As subst.: tūtum , i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42: “tuta et parvula laudo,Hor. Ep. 1, 15, 42: “trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,Ov. M. 10, 714: “in tuto ut collocetur,Ter. Heaut. 4, 3, 11: “esse in tuto,id. ib. 4, 3, 30: “ut sitis in tuto,Cic. Fam. 12, 2, 3: “in tutum eduxi manipulares meos,Plaut. Most. 5, 1, 7: “in tutum receptus est,Liv. 2, 19, 6.—
B. Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.; “syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,Hor. A. P. 28: “tutus et intra Spem veniae cautus,id. ib. 266: “non nisi vicinas tutus ararit aquas,Ov. Tr. 3, 12, 36: “id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,Liv. 22, 38, 13: “celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō , safely, securely, in safety, without danger.
a. Posit.
(α). Form tute (very rare): “crede huic tute,Plaut. Trin. 1, 2, 102: “eum tute vivere, qui honeste vivat,Auct. Her. 3, 5, 9: “tute cauteque agere,id. ib. 3, 7, 13.—
c. Sup.
(α). Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
(β). Form tutissimo: “quaerere, ubi tutissimo essem,Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.: “tutissimo infunduntur oboli quattuor,Plin. 20, 3, 8, § 14.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (120 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (120):
    • Cicero, Letters to his Friends, 10.11.1
    • Cicero, Letters to his Friends, 10.31.2
    • Cicero, Letters to his Friends, 12.2.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 14.3.3
    • Cicero, Letters to Atticus, 1.17.10
    • Cicero, Letters to Atticus, 8.11
    • Cicero, Letters to Atticus, 8.1.2
    • Caesar, Gallic War, 7.14
    • Caesar, Gallic War, 7.36
    • Caesar, Gallic War, 8.54
    • Caesar, Gallic War, 2.28
    • Caesar, Gallic War, 3.13
    • Caesar, Gallic War, 3.24
    • Caesar, Gallic War, 4.8
    • Caesar, Gallic War, 8.2
    • Caesar, Gallic War, 8.27
    • Cicero, On Pompey's Command, 11.31
    • Cicero, Philippics, 8.10.29
    • Cicero, Against Verres, 2.1.130
    • Cicero, Against Verres, 2.1.153
    • Cicero, Against Verres, 2.4.140
    • Cicero, For Aulus Caecina, 15.44
    • Cicero, On the Consular Provinces, 5.11
    • Cicero, Against Verres, 2.5.39
    • Cicero, On Pompey's Command, 5.12
    • Cicero, For King Deiotarius, 8.22
    • Cicero, For Rabirius Postumus, 15.41
    • Ovid, Metamorphoses, 10.714
    • Ovid, Metamorphoses, 8.316
    • Ovid, Metamorphoses, 1.144
    • Ovid, Metamorphoses, 2.53
    • Ovid, Metamorphoses, 8.368
    • Plautus, Mostellaria, 5.1
    • Plautus, Rudens, 1.4
    • Plautus, Trinummus, 3.2
    • Vergil, Aeneid, 9.794
    • Vergil, Aeneid, 8.265
    • Horace, Satires, 2.3.137
    • Horace, Satires, 1.2.47
    • Horace, Satires, 2.6.117
    • Horace, Ars Poetica, 28
    • Ovid, Metamorphoses, 10.544
    • Ovid, Metamorphoses, 13.498
    • Caesar, Civil War, 2.23
    • Caesar, Civil War, 3.94
    • Caesar, Civil War, 1.2
    • Caesar, Civil War, 1.46
    • Caesar, Civil War, 2.30
    • Caesar, Civil War, 3.39
    • Tacitus, Annales, 3.27
    • Tacitus, Annales, 6.47
    • Tacitus, Historiae, 3.78
    • Plautus, Miles Gloriosus, 2.2
    • Plautus, Mostellaria, 2.2
    • Plautus, Trinummus, 1.2
    • Cicero, On Oratory, 1.38
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 74
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.152
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.179
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.1004
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.224
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.361
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.318
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.11
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1163
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.50
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.300
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.312
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.434
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.449
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.33
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.874
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1228
    • Lucan, Civil War, 9.346
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 20.14
    • Pliny the Younger, Epistulae, 6.29.10
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 5.23
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 23
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 19.6
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 11
    • Livy, The History of Rome, Book 36, 32
    • Livy, The History of Rome, Book 5, 4.5
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 32
    • Livy, The History of Rome, Book 7, 31
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 46
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 38
    • Livy, The History of Rome, Book 31, 23
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 38
    • Livy, The History of Rome, Book 31, 9
    • Seneca, de Ira, 2.12.1
    • Cicero, De Legibus, 3.3
    • Cicero, De Republica, 1.2
    • Cicero, De Republica, 1.4
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 5.23
    • Cicero, de Natura Deorum, 2.23
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.1
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.21
    • Cicero, Paradoxa Stoicorum, 6
    • Cicero, De Officiis, 1.4
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 3, 6.63
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 5.71
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 3, 4.11
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 5, 13.35
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 5, 5.1
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 2.66
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 7, 1.36
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 3.47
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 1.39
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 2.48
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 3.33
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 7.19
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 12, pr.4
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 14
    • Ovid, Tristia, 3.12
    • Statius, Thebias, 3
    • Columella, Res Rustica, 6.3.3
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 6.7.1
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 7.9.2
    • Cicero, Brutus, 20.80
    • Valerius Maximus, Facta et Dicta Memorabilia, 4.7
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: