previous next
tŭmultus , ūs (
I.gen. tumulti, Enn., Att., Afran., Turp., and Pompon. ap. Non. 489, 29 sq.; Plaut. Cas. 3, 5, 22; id. Poen. 1, 1, 79; Ter. And. 2, 2, 28; id. Hec. 3, 2, 21; Sall. C. 59, 5), m. Sanscr. tumalas, tumulas, disturbing; cf. tumeo, an uproar, bustle, violent commotion, disturbance, tumult (freq. and class.; cf.: turba, perturbatio).
I. Lit.
2. Of thunder, storm, etc.: “tremendo Juppiter ipse ruens tumultu,” i. e. the roar of thunder, Hor. C. 1, 16, 12; cf. Ov. M. 3, 308: “vides, quanto trepidet tumultu Pronus Orion,storm, tempest, Hor. C. 3, 27, 17: “(me) per Aegaeos tumultus Aura feret,id. ib. 3, 29, 63: “pelagi caelique,Luc. 5, 592: “maris,Sen. Herc. Fur. 1091.—
3. Of the body: stomacho tumultum Lenta feret pituita, i. e. a rumbling of the bowels, Hor. S. 2, 2, 75; Sen. Thyest. 999.—
B. In partic.
1. In milit. lang., a sudden or impending war, civil war, insurrection, tumult, sedition, rebellion: potest enim esse bellum ut tumultus non sit, tumultus esse sine bello non potest. Quid est enim aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut major timor oriatur? unde etiam nomen ductum est tumultus. Itaque majores nostri tumultum Italicum, quod erat domesticus; “tumultum Gallicum, quod erat Italiae finitimus, praeterea nullum nominabant. Gravius autem tumultum esse quam bellum hinc intellegi licet, quod bello vacationes valent, tumultu non valent,Cic. Phil. 8, 1, 2 sq.: “censeo tumultum decerni,that a state of civil war be proclaimed, id. ib. 5, 12, 31: “Bojorum gentem ad rebellionem spectare: ob eas res tumultum esse decrevit senatus,Liv. 34, 56, 11; and: “tumultūs Gallici causā,id. 7, 9, 6: “factum nuper in Italiā, servili tumultu,Caes. B. G. 1, 40: “sedato tandem Istrico tumultu,Liv. 41, 6, 1: “in Sardiniā magnum tumultum esse cognitum est,id. 41, 6, 5: “hostilis,Tac. A. 4, 29: “remedium tumultūs fuit alius tumultus,id. H. 2, 68: “repentino tumultu excitae,Just. 2, 4, 22; Flor. 3, 19, 2: “tumultus magis quam proelium fuit,Curt. 6, 5, 12.—
II. Trop. (poet. and in post-Aug. prose).
A. Disturbance, disquietude, agitation, tumult of the mind or feelings: “tumultus Mentis,Hor. C. 2, 16, 10; Luc. 7, 183: “pulsata tumultu pectora, Petr. poët. 123: sceleris tumultus,Hor. S. 2, 3, 208.—
B. Of speech, confusion, disorder: “sermonis,Plin. 7, 12, 10, § 55: “criminum,Quint. Decl. 1, 4.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (37 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (37):
    • Caesar, Gallic War, 1.40
    • Caesar, Gallic War, 2.11
    • Caesar, Gallic War, 7.47
    • Cicero, Philippics, 8.1.2
    • Cicero, Against Catiline, 2.12.26
    • Ovid, Metamorphoses, 5.5
    • Plautus, Casina, 3.5
    • Plautus, Poenulus, 1.1
    • Vergil, Georgics, 1.464
    • Suetonius, Divus Augustus, 99
    • Horace, Satires, 2.2.126
    • Horace, Satires, 2.2.75
    • Horace, Satires, 2.3.208
    • Ovid, Metamorphoses, 3.308
    • Tacitus, Annales, 4.29
    • Tacitus, Annales, 4.47
    • Tacitus, Historiae, 2.68
    • Tacitus, Historiae, 1.85
    • Plautus, Bacchides, 5.2
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 59
    • Lucan, Civil War, 7.183
    • Lucan, Civil War, 5.592
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 7.55
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 13
    • Livy, The History of Rome, Book 41, 6.1
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 23
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 25
    • Livy, The History of Rome, Book 34, 56.11
    • Livy, The History of Rome, Book 41, 6.5
    • Livy, The History of Rome, Book 7, 9
    • Livy, The History of Rome, Book 25, 4
    • Livy, The History of Rome, Book 28, 19.18
    • Seneca, Hercules Furens, 1091
    • Seneca, Hercules Furens, 714
    • Seneca, Thyestes, 999
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 53
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 6.5.12
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: