previous next
urbānus , a, um, adj. urbs,
I.of or belonging to the city or town, city-, town- (opp. rusticus; cf.: urbicus, oppidanus).
I. Lit.
A. Adj.: “nostri majores non sine causā praeponebant rusticos Romanos urbanis,Varr. R. R. 2, praef. § “1: rustica et urbana vita,id. ib. 3, 1, 1: “vita (opp. rustica),Quint. 2, 4, 24; cf. Ter. Ad. 1, 1, 17: “urbani assidui cives, quos scurras vocant,Plaut. Trin. 1, 2, 165: “scurra,id. Most. 1, 1, 14: “leges,id. Rud. 4, 3, 85: “tribus,Cic. de Or. 1, 9, 38: “praetor,Caes. B. C. 3, 20: “plebes,Sall. C. 37, 4: “servitia,id. ib. 24, 4: “exercitus,Liv. 27, 3, 9: “administratio rei publicae (opp. provincialis),Cic. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: “res,Plaut. Cas. 1, 13; Caes. B. G. 7, 6: “motus,id. ib. 7, 1: “luxus,Tac. A. 2, 44: praedia, land and houses, all land covered by buildings (v. praedium), Dig. 50, 16, 198; 8, 1, 1; cf. ib. 8, tit. 2: “fundus,Cato, R. R. 8, 2: “rus,Just. 31, 2: “cohortes,Dig. 25, 1, 8, § 9.—
2. Subst.: urbā-nus , i, m., an inhabitant of a city, a city man, citizen: “urbani fiunt rustici,Plaut. Merc. 4, 3, 15 sq.: “omnes urbani, rustici,Cic. Fin. 2, 23, 77: “sermo omnis non modo urbanorum, sed etiam rusticorum,id. Or. 24, 81: “otiosi,Liv. 5, 20, 6: “obrepere urbanis,Plin. Ep. 9, 20, 2.—
B. Esp., devoted to the city, fond of city life: “diligere secessum, quem tu nimis urbanus es, nisi concupiscis,Plin. Ep. 2, 17, 29.—
II. Transf., in the city fashion, in the city style, citizenlike, both in a good and a bad sense.
A. In a good sense.
1. Polished, refined, cultivated, courteous, affable, urbane (syn.: “comis, humanus): hominem non solum sapientem, verum etiam, ut nunc loquimur urbanum,Cic. Fam. 3, 8, 3; cf. Quint. 8, 3, 34 sq.; so Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17.—
b. Transf., of plants, improved, cultivated, ornamental: sunt arborum quaedam urbaniores, quas his placet nominibus distinguere. Hae mites, quae fructu atque aliqua dote umbrarumve officio humaniusjuvant, non improbe dicantur urbanae. Plin. 16, 19, 32, § 78: “acanthi topiariae et urbanae herbae,id. 22, 22, 34, § 76.—
2. Of speech.
b. In partic., of wit, witty, humorous, facetious: urbanus homo erit, cujus multa bene dicta responsaque erunt: et qui in sermonibus, circulis, conviviis, item in contionibus, omni denique loco ridicule commodeque dicet, Domit. Mars. ap. Quint. 6, 3, 105: “dictum per se urbanum,id. 6, 3, 54: “circumfertur Marcii Philippi velut urbanissimum factum atque dictum,Col. 8, 16, 3: “qui est in isto genere urbanissimus,Cic. Cael. 15, 36: “Romani veteres atque urbani sales,id. Fam. 9, 15, 2: “homines lauti et urbani,Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17: “hic tibi comis et urbanus liberque videtur,witty, clever, Hor. S. 1, 4, 90: “urbanus coepit haberi,id. Ep. 1, 15, 27: “in senatu dicax et urbanus et bellus,Plin. Ep. 4, 25, 3: “urbanos qui illa censuerunt dicam an miseros? Dicerem urbanos, si senatum deceret urbanitas,id. ib. 8, 6, 3.—
B. In a bad sense, bold, forward, impudent: “frontis ad urbanae descendi praemia,Hor. Ep. 1, 9, 11: “audacia,Cic. Prov. Cons. 4, 8.—Adv.: urbānē (acc. to II. A.).
1. Courteously, civilly, affably, politely, urbanely: “severe et graviter et prisce agere, an remisse ac leniter et urbane,Cic. Cael. 14, 33: “urbanius agere,id. ib. 15, 36: urbanissime et prudentissime adjuvit, Treb. Gallien. 14.—More freq.,
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (44 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (44):
    • Cicero, Letters to his Friends, 3.8.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 9.15.2
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 1.1.15
    • Caesar, Gallic War, 7.6
    • Cicero, Against Verres, 2.1.17
    • Cicero, On the Consular Provinces, 4.8
    • Cicero, For Marcus Caelius, 14.33
    • Cicero, For Marcus Caelius, 15.36
    • Livy, The History of Rome, Book 5, 20.6
    • Plautus, Mostellaria, 1.1
    • Plautus, Trinummus, 1.2
    • Horace, Satires, 1.4.90
    • Caesar, Civil War, 3.20
    • Tacitus, Annales, 2.44
    • Plautus, Mercator, 4.3
    • Plautus, Rudens, 4.3
    • Cicero, On Oratory, 1.9
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 16.78
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 22.76
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 8.6
    • Pliny the Younger, Epistulae, 2.17.29
    • Pliny the Younger, Epistulae, 4.25.3
    • Pliny the Younger, Epistulae, 9.20.2
    • Livy, The History of Rome, Book 27, 3.9
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 1.11
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 2.23
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 4.24
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 8.4
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 11.2
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 5, 7.26
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 1.46
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.105
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.42
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 3.54
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 3.34
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 3.54
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 3.126
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 3.30
    • Gellius, Noctes Atticae, 15.5.3
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 24
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 37
    • Columella, Res Rustica, 8.16.3
    • Cicero, Brutus, 46.171
    • Cicero, Orator, 24.81
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: