previous next
ūtĭlis , e, adj. utor.
I. In gen.
A. Useful, serviceable, beneficial, profitable, advantageous, etc. (cf. commodus).
2. With dat. pers.: “tibi,Plaut. Cist. 1, 1, 10: “quam id mihi sit facile atque utile, Aliorum exempla commonent,Ter. And. 4, 5, 16: “nec clam te est, quam illi utraeque res nunc utiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,id. ib. 1, 5, 52; id. Hec. 1, 2, 76: “si eam legem vobis adcommodatam atque utilem esse intellegerem,Cic. Agr. 2, 6, 14: sic fuit utilius finiri ipsique tibique, id. Tusc. poët. 1, 48, 115; id. Inv. 1, 1, 1: “non enim mihi est vita utilior quam animi talis affectio,id. Off. 3, 6, 29 dub.; Nep. Milt. 3, 5; id. Them. 7, 6: “alicui utiles esse amicos,Caes. B. G. 4, 7: quod tibi utilissimum erit consilii capies, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 2: “loci muniti et sibi utiles,Sall. J. 97, 1.—So with dat. of thing benefited: “fons ... Infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo,Hor. Ep. 1, 16, 14: vivit siliquis et pane secundo; “Militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,id. ib. 2, 1, 124: “glycyrrhizae sucus utilissimus voci,Plin. 22, 9, 11, § 25: “palmae non utiles stomacho,id. 23, 4, 51, § 97: “ver utile silvis,Verg. G. 2, 323; Prop. 4 (5), 1, 138.—
5. With inf. (poët.): “adspirare et adesse choris erat utilis (tibia),Hor. A. P. 204.—
B. Neutr. absol.: ūtĭle , is, n., what is useful, the useful: omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci, Hor. A. P. 343: “bonus atque fidus Judex honestum praetulit utili,id. C. 4, 9, 41: “utilium tardus provisor,id. A. P. 164: “sententiae de utilibus honestisque,Quint. 3, 8, 13; cf. id. 1, 2, 29. —
II. In partic.
B. In jurid. lang.: utilis actio, exceptio, interdictum, judicium, etc., i. e. which was brought on general principles of justice, in cases for which there was no express legal provision, or, as we say, in equity: “actio,Dig. 13, 5, 5, § 9; 39, 3, 22 fin. al.: “exceptio,ib. 4, 4, 41: “interdictum,ib. 43, 20, 1, § 35 sq.: “judicium,ib. 10, 2, 2, § 11.— Hence, adv.: ūtĭlĭter , usefully, profitably, beneficially, advantageously.
2. In partic., in jurid. lang., rightly, duly, lawfully: “stipulari,Dig. 45, 1, 97; 45, 1, 45; 45, 1, 46: “agere ex empto,ib. 19, 1, 30 fin.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (34 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (34):
    • Cicero, Letters to his Friends, 9.9.2
    • Caesar, Gallic War, 4.7
    • Cicero, On the Agrarian Law, 2.6.14
    • Ovid, Metamorphoses, 10.93
    • Ovid, Metamorphoses, 14.321
    • Plautus, Cistellaria, 1.1
    • Plautus, Epidicus, 2.2
    • Vergil, Georgics, 2.150
    • Vergil, Georgics, 2.442
    • Vergil, Georgics, 2.323
    • Horace, Ars Poetica, 164
    • Horace, Ars Poetica, 204
    • Horace, Ars Poetica, 343
    • Ovid, Metamorphoses, 3.212
    • Plautus, Trinummus, 1.1
    • Sallust, Bellum Iugurthinum, 97
    • Cornelius Nepos, Alcibiades, 4.4
    • Cornelius Nepos, Miltiades, 3.5
    • Cornelius Nepos, Themistocles, 7.6
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 22.25
    • Livy, The History of Rome, Book 4, 6.2
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.15
    • Cicero, De Officiis, 1.25
    • Cicero, De Officiis, 3.15
    • Cicero, De Officiis, 3.19
    • Cicero, De Officiis, 3.6
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 3, 8.13
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 2.29
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 4, 2.57
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 6, 1.8
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 4, 1.45
    • Sextus Propertius, Elegies, 3.9
    • Ovid, Fasti, 1
    • Cicero, De Inventione, 1.1
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: