previous next
văco , āvi, ātum, 1 (
I.perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. etym. dub., to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
I. In gen.
A. Lit., of space, etc.
2. With abl. (so most freq.): “illa natura caelestis et terra vacat et umore,Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64: “mens vacans corpore,id. ib. 1, 10, 25: “hoste vacare domos,Verg. A. 3, 123: “(domus) quae Igne vacet,Ov. M. 2, 764: “custode vacans,id. ib. 2, 422: “ora vacent epulis,” i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
B. Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
1. With abl.: “ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,Cic. Off. 1, 38, 136: “nulla vitae pars vacare officio potest,id. ib. 1, 2, 4: “omni curatione et administratione rerum (dii),id. N. D. 1, 1, 2: “studiis,id. de Or. 3, 11, 43: “curā et negotio,id. Leg. 1, 3, 8: “vitio,id. ib. 3, 3, 10: “culpā,id. Fam. 7, 3, 4: “criminibus,Quint. 10, 1, 34: “febri,Cels. 2, 14 med.: “morbis,Dig. 21, 1, 53: “amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64: “respublica et milite illic et pecuniā vacet,be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
II. In partic.
A. To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time: “quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27: “festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,Hor. C. 3, 18, 11: “si vacabis,Cic. Att. 12, 38, 2: “si forte vacas,Hor. Ep. 2, 2, 95.—
2. After the Aug. per. esp. freq.
a. Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo): “philosophiae, Quinte, semper vaco,Cic. Div. 1, 6, 10: “in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,Plin. Ep. 3, 5, 15: “huic uni negotio vacare,Vell. 2, 114, 1: “ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,Curt. 6, 7, 21: “paulum etiam palaestricis,Quint. 1, 11, 15: “studio operis pulcherrimi,id. 12, 1, 4: “foro,id. 10, 1, 114: “clientium negotiis,Tac. A. 16, 22: “non discendo tantum juri, sed etiam docendo,Quint. 12, 1, 10: “libellis legendis ac rescribendis,Suet. Aug. 45: “queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.: “dum perago tecum pauca sed apta, vaca,Ov. Am. 2, 2, 2.—
b. Vacare ad aliquid: “non vaco ad istas ineptias,Sen. Ep. 49, 9; cf. (poet.): “in grande opus,Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.: “sternere acies,Stat. Th. 8, 185.—
c. Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing (poet. and in post-Aug. prose).
(α). With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373: “tunc et elegiam vacabit in manus sumere,Quint. 10, 1, 58: “non vacabit incohare haec studia,id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
B. Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless: “cum agri Ligustini ... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,Liv. 42, 4, 3: “fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,Dig. 41, 3, 37: “si nemo sit, bona vacabunt,ib. 38, 7, 2 fin.
2. Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.: “si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6: “rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,Plin. Ep. 10, 12 (7), 1: “rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans , antis, P. a.
A. Empty, unoccupied, without an owner, vacant: “locus,Sen. Cons. ad Marc. 16, 8: “metaphora ... vacantem locum occupare debet,Quint. 8, 6, 18: “regnum,Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1: “saltus,Verg. G. 3, 477: “balneae,Tac. H. 3, 11: “bona,Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia , ĭum, n., vacant estates, property without an owner: “ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,Tac. A. 3, 28.—
B. Of women, single, unmarried, without a husband: “qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
C. Of persons, at leisure, unoccupied, idle: “nec petiit animum vacantem,Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa , ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.): “vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: -canter , superfluously, Gell. 17, 10, 16.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (70 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (70):
    • Cicero, Letters to his Friends, 12.30.1
    • Cicero, Letters to his Friends, 7.3.4
    • Cicero, Letters to his Friends, 8.13.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.38.2
    • Cicero, Letters to Atticus, 13.52.1
    • Caesar, Gallic War, 4.3
    • Cicero, For King Deiotarius, 9.27
    • Ovid, Metamorphoses, 9.612
    • Ovid, Metamorphoses, 2.256
    • Ovid, Metamorphoses, 2.764
    • Ovid, Metamorphoses, 5.334
    • Vergil, Aeneid, 10.625
    • Vergil, Aeneid, 3.123
    • Vergil, Aeneid, 1.373
    • Vergil, Georgics, 3.477
    • Ovid, Metamorphoses, 15.478
    • Ovid, Metamorphoses, 2.422
    • Caesar, Civil War, 3.25
    • Caesar, Civil War, 3.76
    • Tacitus, Annales, 16.22
    • Tacitus, Annales, 3.28
    • Tacitus, Historiae, 3.11
    • Plautus, Casina, 3.1
    • Phaedrus, Fables, 3
    • Cicero, On Oratory, 3.11
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.507
    • Lucretius, De Rerum Natura, 2.1053
    • Lucretius, De Rerum Natura, 1.520
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1029
    • Suetonius, Divus Augustus, 45
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 10.13
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 8.15
    • Pliny the Younger, Epistulae, 1.10.11
    • Pliny the Younger, Epistulae, 3.5.15
    • Pliny the Younger, Epistulae, 9.16.1
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 4
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 48.9
    • Livy, The History of Rome, Book 7, 1
    • Cicero, De Legibus, 1.3
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.1
    • Cicero, de Natura Deorum, 1.7
    • Cicero, de Natura Deorum, 2.24
    • Cicero, De Divinatione, 2.2
    • Cicero, De Divinatione, 1.6
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.26
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.26
    • Cicero, De Officiis, 1.38
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 12.12
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 11.15
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 8, 6.18
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 4.118
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 1.114
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 1.34
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 1.58
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 11, 1.50
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 3.27
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 3.33
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 12, 1.10
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 12, 1.4
    • Gellius, Noctes Atticae, 17.10.16
    • Gellius, Noctes Atticae, 6.5.6
    • Seneca, Epistulae, 49.9
    • Seneca, Epistulae, 7.4
    • Seneca, Epistulae, 97.1
    • A. Cornelius Celsus, De Medicina, 2.14
    • Ovid, Ex Ponto, 3.3
    • Statius, Thebias, 8
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 10.10.12
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 6.7.21
    • Cicero, Brutus, 78.272
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: