M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

475
Caesaris adtonitam miscenda ad proelia mentem
Ferre moras scelerum partes iussere relictae.
Ductor erat cunctis audax Antonius armis,
Iam tunc civili meditatus Leucada bello.
480Illum saepe minis Caesar precibusque morantem
Evocat: O mundi tantorum caussa malorum,
Quid superos et fata tenes? Sunt cetera cursu
Acta meo: summam rapti per prospera belli
Te poscit Fortuna manum. Num rupta vadosis
485Syrtibus incerto Libye nos dividit aestu?
Numquid inexperto tua credimus arma profundo,
Inque novos traheris casus? Ignave, venire
Te Caesar, non ire, iubet. Prior ipse per hostes
Percussi medias alieni iuris arenas.
490Tui mea castra times? Pereuntia tempora fati
Conqueror: in ventos impendo vota, fretumque.
Ne retine dubium cupientes ire per aequor:
Si bene nota mihi est, ad Caesaris arma iuventus
Naufragio venisse volet. Iam voce doloris
495Utendum est: non ex aequo divisimus orbem.
Epirum Caesarque tenet totusque senatus:
Ausoniam tu solus habes. His terque quaterque
Vocibus excitum postquam cessare videbat,
Dum se deesse deis, ac non sibi numina, credit,
500Sponte per incautas audet tentare tenebras,
Quod iussi timuere, fretum, temeraria prono
Expertus cessisse deo: fluctusque verendos
Classibus, exigua sperat superare carina.
Solverat armorum fessas nox languida curas:
505Parta quies miseris, in quorum pectora somno
Dat vires fortuna minor. Iam castra silebant;
Tertia iam vigiles commoverat hora secundos:
Caesar sollicito per vasta silentia gressu
Vix famulis audenda parat: cunctisque relictis,
510Sola placet Fortuna comes. Tentoria postquam
Egressus, vigilum somno cedentis membra
Transsiluit, questus tacite quod fallere posset.
Litora curva legit, primisque invenit in undis
Rupibus exesis haerentem fune carinam.
515Rectorem dominumque ratis secura tenebat
Haud procul inde domus, non ullo robore fulta,
Sed sterili iunco cannaque intexta palustri,
Et latus inversa nudum munita phaselo.
Haec Caesar bis terque manu quassantia tectum
520Limina commovit. Molli consurgit Amyclas,
Quem dabat alga, toro. Quisnam mea nafragus, inquit,
Tecta petit? aut quem nostrae Fortuna coegit
Auxilium sperare casae? Sic fatus, ab alto
Aggere iam tepidae sublato fune favillae,
525Scintillam tenuem commotos pavit in ignes;
Securus belli: praedam civilibus armis
Scit non esse casas. O vitae tuta facultas
Pauperis, angustique lares! o munera nondum
Intellecta deum! quibus hoc contingere templis
530Aut potuit muris, nullo trepidare tumultu,
Caesarea pulsante manu? Tum poste recluso,
Dux ait: Exspecta votis maiora modestis,
Spesque tuas laxa, iuvenis. Si iussa secutus
Me vehis Hesperiam, non ultra cuncta carinae
535Debebis, manibusque inopem duxisse senectam.
Ne cessa praebere deo tua fata, volenti
Angustos opibus subitis implere Penates.
Sic fatur: quamquam plebeio tectus amictu,
Indocilis privata loqui. Tum pauper Amyclas:
540Multa quidem prohibent nocturno credere ponto.
Nam sol non rutilas deduxit in aequora nubes
Concordesque tulit radios: Noton altera Phoebi,
Altera pars Borean diducta luce vocabat.
Orbe quoque exhaustus medio languensque recessit,
545Spectantes oculos infirmo lumine passus.
Lunaque non gracili surrexit lucida cornu,
Aut orbis medii puros exesa recessus:
Nec duxit recto tenuata cacumina cornu,
Ventorumque nota rubuit: tum lurida pallens
550Ora tulit, vultu sub nubem tristis ituro.
Sed mihi nec motus nemorum, nec litoris ictus,
Nec placet incertus, qui provocat aequora, Delphin:
Aut siccum quod mergus amat: quodque ausa volare
Ardea sublimis pennae confisa natanti:
555Quodque caput spargens undis, velut occupet imbrem,
Instabili gressu metitur litora cornix.
Sed si magnarum poscunt discrimina rerum,
Haud dubitem praebere manus. Vel litora tangam
Iussa, vel hoc potius pelagus flatusque negabunt.
560Haec fatus, solvensque ratem, dat carbasa ventis:
Ad quorum motus non solum lapsa per altum
Aera dispersos traxere cadentia sulcos
Sidera: sed summis etiam quae fixa tenentur
Astra polis, sunt visa quati. Niger inficit horror
565Terga maris: longo per multa volumina tractu
Aestuat unda minax, flatusque incerta futuri:
Turbida testantur conceptos aequora ventos.
Tunc rector trepidae fatur ratis: Adspice, saevum
Quanta paret pelagus. Zephyros intendat, an Euros,
570Incertum est. Puppim dubius ferit undique pontus.
Nubibus et coelo Notus est: si murmura ponti
Consulimus, Cori verrunt mare. Gurgite tanto,
Nec ratis Hesperias tanget, nec naufragus oras.
Desperare viam et vetitos convertere cursus,
575Sola salus. Liceat vexata litora puppe
Prendere, ne longe nimium sit proxima tellus.
Fisus cuncta sibi cessura pericula Caesar,
Sperne minas, inquit, pelagi, ventoque furenti
Trade sinum. Italiam si coelo auctore recusas,
580Me pete. Sola tibi caussa haec est iusta timoris,
Vectorem non nosse tuum; quem numina numquam
Destituunt, de quo male tunc Fortuna meretur,
Cum post vota venit. Medias perrumpe procellas,
Tutela secure mea. Coeli iste fretique,
585Non puppis nostrae labor est: hanc Caesare pressam
A fluctu defendet onus. Ne longa furori
Ventorum saevo dubitur mora: proderit undis
Ista ratis. Ne flecte manus: fuge proxima velis
Litora: tum Calabro portu te crede potitum,
590Cum iam non poterit puppi nostraeque saluti
Altera terra dari Quid tanta strage paretur,
Ignoras? Quaerit pelagi coelique tumultu
Quid praestet Fortuna mihi.