T. Maccius Plautus, Asinaria
F. Leo, Ed.

Libanvs

Sicut tuom vis unicum gnatum tuae

superesse vitae sospitem et superstitem,

ita ted obtestor per senectutem tuam

perque illam, quam tu metuis, uxorem tuam,

5si quid med erga hodie falsum dixeris,

ut tibi superstes uxor aetatem siet

atque illa viva vivos ut pestem oppetas.

Demaenetvs

Per Dium Fidium quaeris: iurato mihi

video necesse esse eloqui quidquid roges.

10ita me obstinate adgressu's, ut non audeam

profecto, percontanti quin promam omnia.

proinde actutum istuc quid sit quod scire expetis

eloquere: ut ipse scibo, te faciam ut scias.

Lib.

Dic obsecro hercle serio quod te rogem,

15cave míhi mendaci quicquam.

Dem.
Quin tu ergo rogas?

Lib.

Num me illuc ducis, ubi lapis lapidem terit?

Dem.

Quid istúc est? aut ubi istúc est terrarum loci?

Lib.

Vbi flent nequam homines, qui polentam pinsitant.

apud fústitudinas, ferricrepinas insulas,

20ubi vivos homines mortui incursant boves.

Dem.

Modo pol percepi, Libane, quid istuc sit loci:

ubi fit polenta, te fortasse dicere.

Lib.
Ah,

neque hercle ego istuc dico nec dictum volo,

teque obsecro hercle ut quae locutu's despuas.

Dem.

25Fiat, geratur mos tibi.

Lib.
Age, age usque excrea.

Dem.

Etiamne?

Lib.
Age quaeso hercle usque ex penitis faucibus.

etiam amplius.

Dem.
Nam quo usque?

Lib.
Vsque ad mortem volo.

Dem.

Cave sís malam rem.

Lib.
Vxoris dico, non tuam.

Dem.

Dono te ob istuc dictum, ut expers sis metu.

Lib.

30Di tibi dent quaecumque optes.

Dem.
Redde operam mihi.

cur hoc ego ex te quaeram? aut cur miniter tibi

propterea quod me non scientem feceris?

aut cur postremo filio suscenseam,

patres ut faciunt ceteri?

Lib.
Quid istúc novi est?

35demiror quid sit et quo evadat sum in metu.

Dem.

Equidem scio iam, filius quod amet meus

istanc meretricem e proxumo Philaenium.

estne hoc ut dico, Libane?

Lib.
Rectam instas viam.

ea res est. sed eum morbus invasit gravis.

Dem.

40Quid morbi est?

Lib.
Quia non suppetunt dictis data.

Dem.

Tune es adiutor nunc amanti filio?

Lib.

Sum vero, et alter noster est Leonida.

Dem.

Bene hercle facitis ét a me initis gratiam.

verum meam uxorem, Libane, nescis qualis sit?

Lib.

45Tu primus sentis, nos tamen in pretio sumus.

Dem.

Fateór eam esse importunam atque incommodam.

Lib.

Posterius istuc dicis quam credo tibi.

Dem.

Omnes parentes, Libane, liberis suis,

qui mi auscultabunt, facient obsequellam†

50quippe quí mage amico utantur gnato et benevolo.

atque ego me id facere studeo, volo amari a meis;

volo mé patris mei similem, qui causa mea

nauclerico ipse ornatu per fallaciam

quam amabam abduxit ab lenone mulierem;

55neque puduit eum id aetatis sycophantias

struere et beneficiis me emere gnatum suom sibi.

eos mé decretumst persequi mores patris.

nam me hodie oravit Argyrippus filius,

uti sibi amanti facerem argenti copiam;

60et íd ego percupio obsequi gnato meo.

volo amori obsecutum illius, volo amet me patrem.

quamquam illum mater arte contenteque habet,

patres ut consueverunt: ego mitto omnia haec.

praesertim quom is me dignum quoi concrederet

65habuit, me habere honorem eius ingenio decet;

quom me adiit, ut pudentem gnatum aequomst patrem,

cupio esse amicae quod det argentum suae.

Lib.

Cupis id quod cupere te nequiquam intellego.

dotalem servom Sauream uxor tua

70adduxit, cui plus in manu sit quam tibi.

Dem.

Argentum accepi, dote imperium vendidi.

nunc verba in pauca conferam quid te velim.

viginti iam usust filio argenti minis:

face id ut paratum iam sit.

Lib.
Vnde gentium?

Dem.

75Me defraudato.

Lib.
Maxumas nugas agis:

nudo detrahere vestimenta me iubes.

defraudem te ego? age sís, tu sine pennis vola.

tene ego defraudem, cui ipsi nihil est in manu,

nisi quid tu porro uxorem defraudaveris?

Dem.

80Qua me, qua uxorem, qua tu servom Sauream

potes, circumduce, aufer; promitto tibi

non offuturum, si id hodie effeceris.

Lib.

Iubeas una opera me piscari in aere,

venari autem rete iaculo in medio mari.†

Dem.

85Tibi optionem sumito Leonidam,

fabricare quidvis, quidvis comminiscere:

perficito, argentum hodie ut habeat filius,

amicae quod det.

Lib.
Quid ais tu, Demaenete?

Dem.

Quid vis?

Lib.
Si forte in insidias devenero,

90tun redimes me, si me hostes interceperint?

Dem.

Redimam.

Lib.
Tum tu igitur aliud cura quid lubet.

ego eo ad forum, nisi quid vis.

Dem.
Ei, bene ambula.

atque audin etiam?

Lib.
Ecce.

Dem.
Si quid te volam,

ubi eris?

Lib.
Vbicumque libitum erit animo meo.

95profecto nemo est quem iam dehinc metuam mihi

ne quid nocere possit, cum tu mihi tua

oratione omnem animum ostendisti tuom.

quin te quoque ipsum facio haud magni, si hoc patro.

pergam quo occepi atque ibi consilia exordiar.

Dem.

100Audin tu? apud Archibulum ego ero argentarium.

Lib.

Nempe in foro?

Dem.
Ibi, si quid opus fuerit.

Lib.
Meminero.—

Dem.

Non esse servos peior hoc quisquam potest

nec magis versutus nec quo ab caveas aegrius.

eidem homini, si quid recte curatum velis,

105mandes: moriri sese misere mavolet,

quam non perfectum reddat quod promiserit.

nam ego illud argentum tam paratum filio

scio esse quam me hunc scipionem contui.

sed quid ego cesso ire ad forum, quo inceperam?

110 ... atque ibi manebo apud argentarium.—

Argyrippvs

Sícine hoc fít? foras aédibus me éici?

promerenti optume hocin preti redditur?

bene merenti mala es, male merenti bona es;

at malo cum tuo, nam iam ex hoc loco

5íbo ego ad trés viros vóstraque ibi nómina

faxo erunt, capitis te perdam ego et filiam,

pérlecebrae, pérmities, ádulescentum exitium.

nám mare haud ést mare, vós mare acérrumum;

nam in mari repperi, hic elavi bonis.

10ingrata atque inrita esse omnia intellego

quae dedi et quod bene feci, at posthac tibi

mále quod potero fácere faciam, méritoque id faciám tuo.

ego pol te redigam eodem unde orta es, ad egestatis terminos,

ego edepol te faciam ut quae sis nunc et quae fueris scias.

15quae prius quam ístam adii atque amans ego animum méum isti dedi,

sordido vitam oblectabas pane in pannis inopia,

atque ea si érant, magnás habebas omnibus dis gratias;

eadem nunc, cum est melius, me, cuius opera est, ignoras mala.

reddam ego te ex fera fame mansuetem, me specta modo.

20nam isti quid suscenseam ipsi? nihil est, nihil quicquam meret;

tuo facit iussu, tuo imperio paret: mater tu, eadem era es.

té ego ulciscar, té ego ut digna es perdam atque ut de me meres.

at scelesta viden ut ne id quidem, me dignum esse existumat

quém adeat, quem conloquatur quoique irato supplicet?

25atque eccam inlecebra exit tandem; opinor hic ante ostium

meo modo loquar quaé volam, quoniam intus non licitum est mihi.

Cleareta

Vnum quodque istorum verbum nummis Philippis aureis

non potest auferre hinc a me si quis emptor venerit;

nec recte quae tu in nos dicis, aurum atque argentum merumst:

fixus hic apud nós est animus tuos clavo Cupidinis.

5remigio veloque quantum poteris festina et fuge:

quam magis té in altum capessis, tam aestus te in portum refert.

Argyr.

Ego pol istum portitorem privabo portorio;

ego te dehinc ut merita es de me et mea re tractare exsequar,

quom tu med ut meritus sum non tractas atque eicis domo.

Clear.

10Magis istuc percipimus lingua dici, quam factis fore.

Argyr.

Solus solitudine ego ted atque ab egestate abstuli;

solus si ductem, referre gratiam numquam potes.

Clear.

Solus ductato, si semper solus quae poscam dabis;

semper tibi promissum habeto hac lege, dum superes datis.

Argyr.

15Qui modus dandi? nam numquam tu quidem expleri potes;

modo quom accepisti, haud multo post aliquid quod poscas paras.

Clear.

Quid modist ductando, amando? numquamne expleri potes?

modo remisisti, continuo iam ut remittam ad te rogas.

A.

Dedi equidem quod mecum egisti.

C.
Et tibi ego misi mulierem:

20par pari datum hostimentumst, opera pro pecunia.

A.

Male agis mecum.

C.
Quid me accusas, si facio officium meum?

nam neque fictum usquamst neque pictum neque scriptum in poematis

ubi lena bene agat cum quiquam amante, quae frugi esse volt.

Argyr.

Mihi quidem te parcere aequomst tandem, ut tibi durem diu.

Clear.

25Non tu scis? quae amanti parcet, eadem sibi parcet parum.

quasi piscis, itidemst amator lenae: nequam est, nisi recens;

is habet sucum, is suavitatem, eum quo vis pacto condias,

vel patinarium vel assum, verses quo pacto lubet:

is dare volt, is se aliquid posci, nam ibi de pleno promitur;

30neque ille scit quid det, quid damni faciat: illi rei studet.

volt placere sese amicae, volt mihi, volt pedisequae,

volt famulis, volt etiam ancillis; et quoque catulo meo

subblanditur novos amator, se ut quom videat gaudeat.

vera dico: ad suom quemque hominem quaestum esse aequomst callidum.

Argyr.

35Perdidici istaec esse vera damno cum magno meo.

Clear.

Si ecastor nunc habeas quod des, alia verba praehibeas;

nunc quia nihil habes, maledictis te eam ductare postulas.

A.

Non meum est.

C.
Nec meum quidem edepol, ad te ut mittam gratiis.

verum aetatis atque honoris gratia hoc fiet tui,

40quia nobis lucro fuisti potius quam decori tibi:

si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum,

hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo.

A.

Quid si non est?

C.
Tibi non esse credam, illa alio ibit tamen.

A.

Vbi illaec quae dedi ante?

C.
Abusa. nam si ea durarent mihi,

45mulier mitteretur ad te, numquam quicquam poscerem.

diem aquam solem lunam noctem, haec argento non emo:

ceterum quae volumus uti Graeca mercamur fide.

quom a pistore panem petimus, vinum ex oenopolio,

si aes habent, dant mercem: eadem nos discipulina utimur.

50semper oculatae manus sunt nostrae, credunt quod vident.

vetus est: ‘nihili coactiost’ — scis cuius. non dico amplius.

Argyr.

Aliam nunc mi orationem despoliato praedicas,

longe aliam, inquam, praebes nunc atque olim, quom dabam,

aliam atque olim, quom inliciebas me ad te blande ac benedice.

55tum mi aedes quoque arridebant, cum ad te veniebam, tuae;

me unice unum ex omnibus te atque illam amare aibas mihi;

ubi quid dederam, quasi columbae pulli in ore ambae meo

usque eratis, meo de studio studia erant vostra omnia,

usque adhaerebatis: quod ego iusseram, quod volueram

60faciebatis, quod nolebam ac votueram, de industria

fugiebatis, neque conari id facere audebatis prius.

nunc neque quid velim neque nolim facitis magni, pessumae.

Clear.

Non tu scis? hic noster quaestus aucupi simillimust.

auceps quando concinnavit aream, offundit cibum;

65aves adsuescunt: nécesse est facere sumptum qui quaerit lucrum;

saepe edunt: semel si sunt captae, rem solvont aucupi.

itidem hic apud nos: aedes nobis area est, auceps sum ego,

esca est meretrix, lectus inlex est, amatores aves;

bene salutando consuescunt, compellando blanditer,

70osculando, oratione vinnula, venustula.

si papillam pertractavit, haud est ab re aúcupis;

savium si sumpsit, sumere eum licet sine retibus.

haecine te esse oblitum, in ludo qui fuisti tam diu?

Argyr.

Tua ista culpa est, quae discipulum semidoctum abs te amoves.

Clear.

75Remeato audacter, mercedem sí eris nactus: nunc abi.

Argyr.

Mane, mane, audi. dic, quid me aequom censes pro illa tibi dare,

annum hunc ne cum quiquam alio sit?

Clear.
Tene? viginti minas;

atque ea lege: si alius ad me prius attulerit, tu vale.

A.

At ego est etiam prius quam abis quod volo loqui.

C.
Dic quod lubet.

A.

80Non omnino iam perii, est relicuom quo peream magis.

habeo unde istuc tibi quod poscis dem; sed in leges meas

dabo, uti scire possis, perpetuom annum hunc mihi uti serviat

nec quemquam interea alium admittat prorsus quam me ad se virum.

Clear.

Quin, si tu voles, domi sérvi qui sunt castrabo viros.

85postremo ut voles nos esse, syngraphum facito adferas;

ut voles, ut tibi lubebit, nobis legem imponito:

modo tecum una argentum adferto, facile patiar cetera.

portitorum símillumae sunt ianuae lenoniae:

si adfers, tum patent, si non est quod des, aedes non patent.—

Argyr.

90Interii, si non invenio ego illas viginti minas,

et profecto, nisi illud perdo argentum, pereundum est mihi.

nunc pergam ad forum atque experiar opibus, omni copia,

supplicabo, exobsecrabo ut quemque amicum videro,

dignos indignos adire atque experiri certumst mihi,†

95nam si mutuas non potero, certumst sumam faenore.—