T. Maccius Plautus, Asinaria
F. Leo, Ed.

Libanvs

Hercle vero, Libane, nunc te meliust expergiscier

atque argento comparando fingere fallaciam.

iam diu est factúm quom discesti ab ero atque abiisti ad forum,

igitur inveniundo argento ut fingeres fallaciam.

5ibi tu ad hoc diei tempus dormitasti in otio.

quin tu abs te socordiam omnem reice et segnitiem amove

atque ad ingenium vetus versutum te recipis tuom.

serva erum, cave tú idem faxis alii quod servi solent,

quí ad eri fraudationem callidum ingenium gerunt.

10unde sumam? quem intervortam? quo hanc celocem conferam?

impetritum, inauguratumst: quovis admittunt aves,

picus et cornix ab laeva, corvos parra ab dextera

consuadent; certum herclest vostram consequi sententiam.

sed quid hoc, quod picus ulmum tundit? non temerariumst.

15certe hercle ego quantum ex augurio éius pici intellego,

aut mihi in mundo sunt virgae aut atriensi Saureae.

sed quid illúc, quod exanimatus currit huc Leonida?

metuo quom illic obscaevavit meae falsae fallaciae.

Leonida

Vbi ego nunc Libanum requiram aut familiarem filium,

ut ego illos lubentiores faciam quam Lubentiast?

maximam praedam et triumphum eis adfero adventu meo.

quando mecum pariter potant, pariter scortari solent,

5hanc quidem, quam nactus, praedam pariter cum illis partiam.

Lib.

Illic homo aedis compilavit, more si fecit suo.

vae illi, qui tam indiligenter observavit ianuam.

Leon.

Aetatem velim servire, Libanum ut conveniam modo.

Lib.

Mea quidem hercle ópera liber numquam fies ocius.

Leon.

10Etiam de tergo ducentas plagas praegnatis dabo.

Lib.

Largitur peculium, omnem in tergo thensaurum gerit.

Leon.

Nam si huic sése occasioni tempus supterduxerit,

numquam edepol quadrigis albis indipiscet postea;

erum in óbsidione linquet, inimicum animos auxerit.

15sed si mecum occasionem opprimere hanc, quae obvenit, studet,

maximas opimitates, gaudio exfertissimas

suis eris ille una mecum pariet, gnatoque et patri,

adeo ut aetatem ambo ambobus nobis sint obnoxii,

nostro devincti beneficio.

Lib.
Vinctos nescio quos ait;

20non placet: metuo, in commune ne quam fraudem frausus sit.

Leon.

Perii ego oppido, nisi Libanum invenio iam, ubiubi est gentium.

Lib.

Illic homó socium ad malam rem quaerit quem adiungat sibi.

non placet: pro monstro extemplo est, quando qui sudat tremit.

Leon.

Sed quid ego hic properans concesso pedibus, lingua largior?

25quin ego hanc iubeo tacere, quae loquens lacerat diem?

Lib.

Edepol hominem ínfelicem, qui patronam comprimat.

nam si quid sceleste fecit, lingua pro illo perierat.

Leon.

Adproperabo, ne post tempus praedae praesidium parem.

Lib.

Quae illaec praeda est? ibo advorsum atque electabo, quidquid est.

30iubeo te salvere voce summa, quo ad vires valent.

Leon.

Gymnasium flagri, salveto.

Lib.
Quid agis, custos carceris?

Leon.

O catenarum colone.

Lib.
O virgarum lascivia.

Leon.

Quot pondo ted esse censes nudum?

Lib.
Non edepol scio.

Leon.

Scibam ego te nescire, at pol ego, qui ted expendi, scio:

35nudus vinctus centum pondo es, quando pendes per pedes.

Lib.

Quo argumento istuc?

Leon.
Ego dicam, quo argumento et quo modo.

ad pedes quando adligatumst aequom centumpondium,

ubi manus manicae complexae sunt atque adductae ad trabem,

nec dependes nec propendes—quin malus nequamque sis.

Lib.

40Vae tibi.

Leon.
Hoc testamento Servitus legat tibi.

Lib.

Verbivelitationem fieri compendi volo.

Quid istud est negoti?

Leon.
Certum est credere.

Lib.
Audacter licet.

Leon.

Sis amanti subvenire familiari filio,

tantum adest boni improviso, verum commixtum malo:

45omnes de nobis carnificum concelebrabuntur dies.

Libane, nunc audacia usust nobis inventa et dolis.

tantum facinus modo invéni ego, ut nos dicamur duo

omnium dignissumi esse, quo cruciatus confluant.

Lib.

Ergo mirabar quod dudum scapulae gestibant mihi,

50hariolari quae occeperunt, sibi esse in mundo malum.

quidquid est, eloquere.

Leon.
Magna est praeda cum magno malo.

Lib.

Si quidem omnes coniurati cruciamenta conferant,

habeo opinor familiare tergum, ne quaeram foris.

Leon.

Si istam firmitudinem animi óptines, salvi sumus.

Lib.

55Quin si tergo res solvenda est, rapere cupio publicum:

pernegabo atque obdurabo, periurabo denique.

Leon.

Em ista virtus est, quando usust qui malum fert fortiter;

fortiter malum qui patitur, idem post potitur bonum.

Lib.

Quin rem actutum edisseris? cupio malum nanciscier.

Leon.

60Placide ergo unum quidquid rogita, ut adquiescam. non vides

me ex cursura anhelitum etiam ducere?

Lib.
Age, age, mansero

tuo arbitratu, vel adeo usque dum peris.

Leon.
Vbinam est erus?

Lib.

Maior apud forumst, minor hic est intus.

Leon.
Iam satis est mihi.

Lib.

Túm igitur tu dives es factus?

Leon.
Mitte ridicularia.

Lib.

65Mitto. ... istuc quod adfers aures exspectant meae.

Le.

Animum adverte, ut aeque mecum haéc scias.

Li.
Taceo.

Le.
Beas.

meministin asinos Arcadicos mercatori Pellaeo

nostrum vendere atriensem?

Lib.
Memini. quid tum postea?

Leon.

Em ergo is argentum huc remisit, quod daretur Saureae

70pró asinis. adulescens venit modo, qui id argentum attulit.

Lib.

Vbi is homost?

Leon.
Iam devorandum censes, si conspexeris?

Lib.

Ita enim vero. sed tamen, tu nempe eos asinos praedicas

vetulos, claudos, quibus subtritae ad femina iám erant ungulae?

Leon.

Ipsos, qui tibi subvectabant rure huc virgas ulmeas.

Lib.

75Teneo, atque idem te hinc vexerunt vinctum rus.

Le.
Memor es probe.

verum in tonstrina ut sedebam, me infit percontarier,

ecquem filium Stratonis noverim Demaenetum.

dico me novisse extemplo et me eius servom praedico

esse, et aedis demonstravi nostras.

Lib.
Quid tum postea?

Leon.

80Ait se ob asinos ferre argentum átriensi Saureae,

viginti minas, séd eum sese non nosse hominem qui siet,

ipsum vero se novisse callide Demaenetum.

quoniam ille elocutus haec sic—

Lib.
Quid tum?

Leon.
Ausculta ergo, scies.

extemplo facio facetum me atque magnificum virum,

85dico med esse atriensem. sic hoc respondit mihi:

“ego pol Sauream non novi neque qua facie sit scio.

te non aequomst suscensere. sí erum vis Demaenetum,

quém ego novi, adduce: argentum non morabor quin feras.”

ego me dixi erum adducturum et me domi praesto fore;

90ille in balineas iturust, inde huc veniet postea.

quid nunc consili captandum censes? dic.

Lib.
Em istuc ago,

quo modo argento intervortam et adventorem et Sauream.

iam hoc opus est † exasceatum; nam si ille argentum prius

hospes huc affert, continuo nos ambo exclusi sumus.

95nam me hodie senex seduxit solum sorsum ab aedibus,

mihi tibique interminatust nos futuros ulmeos,

ní hodie Argyrippo éssent viginti argenti minae;

iussit vel nos atriensem vel nos uxorem suam

defraudare, dixit sese óperam promiscam dare.

100nunc tu abi ad forum ad erum et narra haec ut nos acturi sumus:

te ex Leonida futurum esse atriensem Sauream,

dum argentum afferat mercator pró asinis.

Leon.
Faciam ut iubes.

Lib.

Ego illum interea hic oblectabo, prius si forte advenerit.

Leon.

Quid ais?

Lib.
Quid vis?

Le.
Pugno malam si tibi percussero,

105mox cum Sauream imitabor, caveto ne suscenseas.

Lib.

Hercle vero tu cavebis ne me attingas, si sapis,

né hodie malo cum auspicio nomen commutaveris.

Leon.

Quaeso, aequo animo patitor.

L.
Patitor tú item, cum ego te referiam.

Leon.

Dico ut usust fieri.

Lib.
Dico hercle ego quoque ut facturus sum.

Leon.

110Ne nega.

Lib.
Quin promitto, inquam, hostire contra ut merueris.

Leon.

Ego abeo, tu iam, scio, patiere. sed quis hic est? is est,

ille est ipsus. iam ego recurro húc. tu hunc interea hic tene.

volo seni narrare.

Lib.
Quin tuom officium facis ergo ac fugis?

Mercator

Vt démonstratae súnt mihi, hasce aédis esse opórtet,

Demaenetus ubi dicitur habitare. i, puere, pulta

atque atriensem Sauream, si est intus, evocato huc.

Lib.

Quis nostras sic frangit fores? ohe, inquam, si quid audis.

Merc.

5Nemo etiam tetigit. sanun es?

Lib.
At censebam attigisse

propterea, huc quia habebas iter. nolo ego fores conservas

meas á te verberarier. sane ego sum amicus nostris.

Merc.

Pol haud periclum est, cardines ne foribus effringantur,

si istoc exemplo omnibus qui quaerunt respondebis.

Lib.

10Ita haec morata est ianua: extemplo ianitorem

clamat, procul si quem videt ire ad se calcitronem.

sed quid venis? quid quaeritas?

Merc.
Demaenetum volebam.

Lib.

Si sit domi, dicam tibi.

Merc.
Quid eius atriensis?

Lib.

Nihilo mage intus est.

Merc.
Vbi est?

Lib.
Ad tonsorem ire dixit.

Merc.

15Conveni. sed post non redit?

Lib.
Non edepol. quid volebas?

Merc.

Argenti viginti minas, si adesset, accepisset.

Lib.

Qui pro istuc?

Merc.
Asinos vendidit Pellaeo mercatori

mercatu.

Lib.
Scio. tu id nunc refers? iam hic credo eum adfuturum.

Merc.

Qua facie voster Saurea est? si is est, iam scire potero.

Lib.

20Macilentis malis, rufulus aliquantum, ventriosus,

truculentis oculis, commoda statura, tristi fronte.

Merc.

Non potuit pictor rectius describere eius formam.

Lib.

Atque hercle ipsum adeo contuor, quassanti capite incedit.

quisque obviam huic occesserit irato, vapulabit.

Merc.

25Siquidem hércle Aeacidinis minis animisque expletus incedit,

si med iratus tetigerit, iratus vapulabit.

Leonida

Quid hoc sít negoti, neminem meum dictum magni facere?

Libanum in tonstrinam ut iusseram venire, is nullus venit.

ne ille edepol tergo et cruribus consuluit haud decore.

Merc.

Nimis imperiosust.

Lib.
Vae mihi.

Leon.
Hodie salvere iussi

5Libanum libertum? iam manu emíssu's?

Lib.
Obsecro te.

Leon.

Ne tu hercle cum magno malo mihi obviam occessisti.

cur non venisti, ut iusseram, in tonstrinam?

Lib.
Hic me moratust.

Leon.

Siquidem hércle nunc summum Iovem te dicas detinuisse

atque is precator adsiet, malam rem effugies numquam.

10tu, verbero, imperium meum contempsisti?

Lib.
Perii, hospes.

Merc.

Quaeso hercle noli, Saurea, mea causa hunc verberare.

Leon.

Vtinam nunc stimulus in manu mihi sit.

Merc.
Quiesce quaeso.

Leon.

Qui latera conteram tua, quae occalluere plagis.

abscede ac sine me hunc perdere, qui semper me ira incendit,

15cui numquam unam rem me licet semel praecipere furi,

quin centiens eadem imperem atque ogganniam, itaque iam hercle

clamore ac stomacho non queo labori suppeditare.

iussin, sceleste, ab ianua hoc stercus hinc auferri?

iussin columnis deici operas araneorum?

20iussin in splendorem dari bullas has foribus nostris?

nihil est: tamquam si claudus sim, cum fustist ambulandum.

quia triduom hoc unum modo foro operam adsiduam dedo,

dum reperiam qui quaeritet argentum in faenus, hic vos

dormitis interea domi, atque erus in hara, haud aedibus, habitat.

25em ergo hóc tibi.

Lib.
Hospes, te obsecro, defende.

Merc.
Saurea, oro,

mea causa ut mittás.

Leon.
Eho, ecquis pro vectura olivi

rem solvit?

Lib.
Solvit.

Leon.
Cui datumst?

Lib.
Sticho vicario ipsi

tuo.

Leon.
Váh, delenire apparas, scio mihi vicarium esse,

neque eo esse servom in aedibus eri quí sit pluris quam illest.

30sed vina quaé heri vendidi vinario Exaerambo,

iam pró eis satis fecit Sticho?

Lib.
Fecisse satis opinor,

nam vidi huc ipsum adducere trapezitam Exaerambum.

Leon.

Sic dedero. prius quae credidi vix anno post exegi;

nunc satagit: adducit domum etiam ultro et scribit nummos.

35Dromo mercedem rettulit?

Lib.
Dimidio minus opinor.

Leon.

Quid relicuom?

Lib.
Aibat reddere quom extemplo redditum esset;

nam retineri, ut quod sit sibi operis locatum efficeret.

Leon.

Scyphos quos utendos dedi Philodamo, rettulitne?

Lib.

Non etiam.

Leon.
Hem non? si velis da ... , commoda homini amico.

Merc.

40Perii hercle, iam hic me abegerit suo odio.

Lib.
Heús iam satis tu.

audin quae loquitur?

Leon.
Audio et quiesco.

Merc.
Tandem, opinor,

conticuit. nunc adeam optimum est, prius quam incipit tinnire.

quam mox mi operam das?

Leon.
Ehem, óptume. quam dudum tu advenisti?

non hercle te provideram (quaeso, ne vitio vortas),

45ita iracundia obstitit oculis.

Merc.
Non mirum factum est.

sed si domi est, Demaenetum volebam.

Leon.
Negat esse intus.

verum istuc argentum tamen mihi si vis denumerare,

repromittam istoc nomine solutam rem futuram.

Merc.

Sic potius, ut Demaeneto tibi ero praesente reddam.

Lib.

50Erus istunc novit atque erum hic.

Merc.
Ero huic praesente reddam.

Lib.

Da modo meo periculo, rem salvam ego exhibebo;

nam si sciat noster senex fidem non esse huic habitam,

suscenseat, quoi ómnium rerum ipsus semper credit.

Leon.

Non magni pendo. ne duit, si non volt. sic sine astet.

Lib.

55Da, inquam. vah, formido miser, ne hic me tibi arbitretur

suasisse, sibi ne crederes. da, quaeso, ac ne formida:

salvom hercle erit.

Merc.
Credam fore, dum quidem ipse in mánu habebo.

peregrinus ego sum, Sauream non novi.

Lib.
At nosce sane.

Merc.

Sit, non sit, non edepol scio. si is est, eum esse oportet.

60ego certe me incerto scio hoc daturum nemini homini.

Leon.

Hercle istum di omnes perduint. verbo cave supplicassis.

ferox est viginti minas meas tractare sese.

nemo accipit, aufer te domum, abscede hinc, molestus ne sis.

Merc.

Nimis iracunde. non decet superbum esse hominem servom.

Leon.

65Malo hercle iam magno tuo, ni isti nec recte dicis.

Lib.

Impure, nihili. non vides irasci?

Leon.
Perge porro.

Lib.

Flagitium hominis. da, óbsecro, argentum huic, ne male loquatur.

Merc.

Malum hercle vobis quaeritis.

Leon.
Crura hercle diffringentur,

ni istum impudicum percies.

Lib.
Perii hercle. age impudice,

70sceleste, non audes mihi scelesto subvenire?

Leon.

Pergin precari pessimo?

Merc.
Quae res? tun libero homini

male servos loquere?

Leon.
Vapula.

Merc.
Id quidém tibi hercle fiet,

ut vapules, Demaenetum simul ac conspexero hodie.

in ius voco te.

Leon.
Non eo.

Merc.
Non is? memento.

Leon.
Memini.

Merc.

75Dabitur pol supplicium mihi de tergo vostro.

Leon.
Vae te.

tibi quidem supplicium, carnufex, de nobis detur?†

Merc.
Atque etiam

pro dictis vostris maledicis poenae pendentur mi hodie.

Leon.

Quid, verbero? ain tu, furcifer? erum nos fugitare censes?

ei nunciam ad erum, quo vocas, iam dudum quo volebas.

Merc.

80Nunc demum? tamen numquam hinc feres argenti nummum, nisi me

dare iusserit Demaenetus.

Leon.
Ita facito, age ambula ergo.

tu contumeliam alteri facias, tibi non dicatur?

tam ego homo sum quam tu.

Me.
Scilicet. ita res est.

Le.
Sequere hac ergo.

praefiscini hoc nunc dixerim: nemo etiam me accusavit

85merito meo, neque me alter est Athenis hodie quisquam,

cui credi recte aeque putent.

Merc.
Fortassis. sed tamen me

numquam hodie induces, ut tibi credam hoc argentum ignoto.

lupus est homo homini, non homo, quom qualis sit non novit.

Leon.

Iam nunc secunda mihi facis. scibam huic te capitulo hodie

90facturum satis pro iniuria; quamquam ego sum sordidatus,

frugi tamen sum, nec potest peculium enumerari.

Merc.

Fortasse.

Leon.
Etiam † nunc dico Periphanes Rhodo mercator dives

absente ero solus mihi talentum argenti soli

adnumeravit et mihi crédidit, nequest deceptus in eo.

Merc.

95Fortasse.

Leon.
Atque etiam tu quoque ipse, si esses percontatus

me ex aliis, scio pol crederes nunc quod fers.

Merc.
Haud negassim.—