T. Maccius Plautus, Menaechmi
F. Leo, Ed.

Menaechmvs

Voluptas nullast navitis, Messenio,

maior meo animo, quam quom ex alto procul

terram conspiciunt.

Messenio
Maior, non dicam dolo,

quam si adveniens terram videas quae fuerit tua.

5sed quaeso, quam ob rem nunc Epidamnum venimus?

an quasi mare omnis circumimus insulas?

Men.

Fratrem quaesitum geminum germanum meum.

Mess.

Nam quid modi futurum est illum quaerere?

hic annus sextust postquam ei reí operam damus.

10Histros, Hispanos, Massiliensis, Hilurios,

mare superum omne Graeciamque exoticam

orasque Italicas omnis, qua adgreditur mare,

sumus círcumvecti. sí acum, credo, quaereres,

acum invenisses, si appareret, iam diu.

15hominem inter vivos quaeritamus mortuom;

nam invenissemus iam diu, si viveret.

Men.

Ergo istuc quaero certum qui faciat mihi,

qui sese dicat scire eum esse emortuom:

operam praeterea numquam sumam quaerere.

20verum aliter vivos numquam desistam exsequi.

ego illúm scio quam cordi sit carus meo.

Mess.

In scirpo nodum quaeris. quin nos hinc domum

redimus, nisi si historiam scripturi sumus?

Men.

Dictum facessas, datum edis, caveas malo.

25molestus ne sis, non tuo hoc fiet modo.

Mess.
Em

illoc enim vérbo esse me servom scio.

non potuit paucis plura plane proloqui.

verum tamen néqueo contineri quin loquar.

audin, Menaechme? quom inspicio marsuppium,

30viaticati hercle admodum aestive sumus.

ne tu hercle, opinor, nisi domum revorteris,

ubi nihil habebis, geminum dum quaeres, gemes.

nam ita est haec hominum natio: in Epidamnieis

voluptárii atque potatores maxumi;

35tum sycophantae et palpatores plurumi

in urbe hac habitant; tum meretrices mulieres

nusquam perhibentur blandiores gentium.

propterea huic urbi nomen Epidamno inditumst,

quia nemo ferme huc sine damno devortitur.

Men.

40Ego istúc cavebo. cedo dum huc mihi marsuppium.

Mess.

Quid eo vis?

Men.
Iam aps te metuo de verbis tuis.

Mess.

Quid metuis?

Men.
Ne mihi damnum in Epidamno duis.

tu magnus amator mulierum es, Messenio,

ego autem homo iracundus, animi perditi;

45id utrumque, argentum quando habebo, cavero,

ne tu delinquas neve ego irascar tibi.

Mess.

Cape atque serva. me lubente feceris.

Cylindrvs

Bene opsonavi atque ex mea sententia,

bonum anteponam prandium pransoribus.

sed eccúm Menaechmum video. vae tergo meo,

prius iám convivae ambulant ante ostium,

5quam ego opsonatu redeo. adibo atque alloquar.

Menaechme, salve.

Men.
Di te amabunt quisquis es.

Cyl.

Quisquis ... quis ego sim?

Men.

Non hercle vero.

Cyl.
Vbi convivae ceteri?

Men.

Quos tu convivas quaeris?

Cyl.
Parasitum tuom.

Men.

10Meum parasitum? certe hic insanust homo.

Mess.

Dixin tibi esse hic sycophantas plurumos?

...

Men.

Quem tu parasitum quaeris, adulescens, meum?

Mess.

Peniculum éccum in vidulo salvom fero.

Cyl.

15Menaechme, numero huc advenis ad prandium.

nunc opsonatu redeo.

Men.
Responde mihi,

adulescens: quibus hic pretiis porci veneunt

sacres sinceri?

Cyl.
Nummis.

Men.
Nummum a me accipe:

iube té piari de mea pecunia.

20nam équidem insanum esse te certo scio,

qui mihi molestu's homini ignoto, quisquis es.

Cyl.

Cylindrus ego sum: non nosti nomen meum?

Men.

Si tu Cylindrus seu Coriendrus, perieris.

ego te non novi, neque novisse adeo volo.

Cyl.

25Est tibi Menaechmo nomen, tantum quod sciam.

Men.

Pro sano loqueris quom me appellas nomine.

sed ubi novisti me?

Cyl.
Vbi ego te noverim,

qui amicam habes eram meam hanc Erotium?

Men.

Neque hercle ego habeo, neque te quis homo sis scio.

Cyl.

30Non scis quis ego sim, qui tibi saepissime

cyathisso apud nos, quando potas?

Mess.
Ei mihi,

quom nihil est qui illi homini diminuam caput.

Men.

Tun cyathissare mihi soles, qui ante hunc diem

Epidamnum numquam vidi neque veni?

Cyl.
Negas?

Men.

35Nego hercle vero.

Cyl.
Non tu in illisce aedibus

† habitas?

Men.
Di illos homines, qui illic habitant, perduint.

Cyl.

Insanit hic quidem, qui ipse male dicit sibi.

audin, Menaechme?

Men.
Quid vis?

Cyl.
Si me consulas,

nummum illum quem mihi dudum pollicitu's dare—

40nam tu quidem hercle certo non sanu's satis,

Menaechme, qui nunc ipsus male dicas tibi—

iubeas, si sapias, porculum adferri tibi.

Mes.

Eu hercle hominem multum, et odiosum mihi.

Cyl.

Solet iocari saepe mecum illoc modo.

45quam vis ridiculus est, ubi uxor non adest.

quid ais tu?

Men.
Quid vis, inquam.

Cyl.
Satin hoc quod vides

tribus vóbis opsonatumst, an opsono amplius,

tibi et parasito et mulieri?

Men.
Quas tu mulieres,

quos tu parasitos loquere?

Mess.
Quod te urget scelus,

50qui huic sis molestus?

Cyl.
Quid tibi mecum est rei?

ego te non novi: cum hoc quem novi fabulor.

Mess.

Non edepol tú homo sanus es, certo scio.

Cyl.

Iam ergo haec madebunt faxo, nil morabitur.

proin tu ne quo abeas longius ab aedibus.

55numquid vis?

Men.
Vt eas maximam malam crucem.

Cyl.

Ire hercle meliust te interim atque accumbere,

dum ego haec appono ad Volcani violentiam.

ibo intro et dicam te hic adstare Erotio,

ut te hinc abducat potius quam hic adstes foris.—

Men.

60Iamne abiit illic? edepol haud mendacia

tua verba experior esse.

Mess.
Observato modo:

nam istic meretricem credo habitare mulierem,

ut quidem ille insanus dixit, qui hinc abiit modo.

Men.

Sed miror qui ille noverit nomen meum.

Mess.

65Minime hercle mirum. morem hunc meretrices habent:

ad portum mittunt servolos, ancillulas;

si quae peregrina navis in portum advenit,

rogitant cuiatis sit, quid ei nomen siet,

postilla extemplo se applicant, agglutinant:

70si pellexerunt, perditum amittunt domum.

nunc ín istoc portu stát navis praedatoria,

aps qua cavendum nobis sane censeo.

Men.

Mones quidem hercle recte.

Mess.
Tum demum sciam

recte monuisse, si tu recte caveris.

Men.

75Tace dúm parumper, nam concrepuit ostium:

videamus qui hinc egreditur.

Mess.
Hoc ponam interim.

asservatote haec sultis, navales pedes.

Erotivm

Sine fóres sic, abi, nolo óperiri.

intús para, curá, vide, quod opúst fiat:

sterníte lectos, incéndite odores; múnditia

inlécebra animost amántium.

5amánti amoenitás malost, nobís lucrost.

sed ubi ílle est, quem coquos ánte aedis esse áit? atque eccum video,

qui mi ést usui et plurímum prodest.

item hinc últro fit, ut méret, potissimus nostraé domi ut sit;

nunc éum adibo, adloquar ultro.

10animúle mi, mihi mirá videntur,

te hic stáre foris, fores quoí pateant,

magis quám domus tua domus quom haéc tua sit.

omné paratumst, ut iússisti

atque út voluisti, néque tibi

15ullá morast intus.

prandium, út iussisti, hic cúratumst:

ubi lúbet, ire licet áccubitum.

M.

Quícum haec mulier loquitur?

E.
Equidem tecum.

M.
Quid mecum tibi

fuit umquam aut nunc est negoti?

Er.
Quia pol te unum ex omnibus

20Venus me voluit magnificare, neque id haud immerito tuo.

nam ecastor solus benefactis tuis me florentem facis.

Men.

Certo haec mulier aut insana aut ebria est, Messenio,

quaé hominem ignotum compellet me tam familiariter.

Mess.

Dixin égo istaec hic solere fieri? folia nunc cadunt,

25praeut si triduom hoc hic erimus: tum arbores in te cadent.

nam ita sunt hic meretrices: omnes elecebrae argentariae.

sed sine me dum hanc compellare. heus mulier, tibi dico.

Er.
Quid est?

Mess.

Vbi tu húnc hominem novisti?

Er.
Ibidem ubi hic me iam diu,

in Epidamno.

Mess.
In Epidamno? qui huc in hanc urbem pedem,

30nisi hodie, numquam intro tetulit?

Er.
Heia, delicias facis.

mi Menaechme, quin, amabo, is intro? hic tibi erit rectius.

Men.

Haec quidem edepol recte appellat meo me mulier nomine.

nimis miror, quid hoc sít negoti.

Mess.
Oboluit marsuppium

huic istuc quod habes.

Men.
Atque edepol tu me monuisti probe.

35accipe dum hoc. iam scibo, utrum haec me mage amet an marsuppium.

Er.

Eamus intro, ut prandeamus.

Men.
Bene vocas: tam gratiast.

Er.

Cur igitur me tibi iussisti coquere dudum prandium?

Men.

Egon te iussi coquere?

Er.
Certo, tibi et parasito tuo.

Men.

Cui, malum, parasito? certo haec mulier non sanast satis.

Er.

40Peniculo.

Men.
Quis iste ést Peniculus? qui extergentur baxeae?

Er.

Scilicet qui dudum tecum venit, quom pallam mihi

detulisti, quám ab uxore tua surrupuisti.

Men.
Quid est?

tibi pallam dedi, quam uxori meae surrupui? sanan es?

certe haec mulier cantherino ritu ástans somniat.

Er.

45Qui lubet ludibrio habere me atque ire infitias mihi

facta quae sunt?

Men.
Dic quid est id quod negem quod fecerim?

Er.

Pallam te hodie mihi dedisse uxoris.

Men.
Etiam nunc nego.

ego quidem neque umquam uxorem hábui neque habeo, neque huc

umquam, postquam natus sum, intra portam penetravi pedem.

50prandi in navi, inde huc sum egressus, te conveni.

Er.
Eccere,

perii misera, quam tu mihi nunc navem narras?

Men.
Ligneam,

saepe tritam, saepe fixam, saepe excussam malleo;

quasi supellex pellionis, palus palo proxumust.

Er.

Iám, amabo, desiste ludos facere atque i hac mecum semul.

Men.

55Nescio quem, mulier, alium hóminem, non me quaeritas.

Er.

Non ego te novi Menaechmum, Moscho prognatum patre,

qui Syracusis perhibere natus esse in Sicilia,

ubi rex Agathocles regnator fuit et iterum Phintia,

tertium Liparo, qui in morte regnum Hieroni tradidit,

60nunc Hiero est?

Men.
Haud falsa, mulier, praedicas.

Mess.
Pro Iuppiter,

num istaec mulier illinc venit, quae te novit tam cate?

Men.

Hercle opinor, pernegari non potest.

Mess.
Ne feceris.

periisti, si intrassis intra limen.

Men.
Quin tu tace modo.

bene res geritur. adsentabor quidquid dicet mulieri,

65si possum hospitium nancisci. iam dudum, mulier, tibi

non imprudens advorsabar: hunc metuebam, ne meae

uxori renuntiaret de palla et de prandio.

nunc, quando vis, eamus intro.

Er.
Etiam parasitum manes?

Men.

Neque ego illum maneo, neque flocci facio, neque, si venerit,

70eum volo intromitti.

Er.
Ecastor haud invita fecero.

sed scin quid te amabo ut facias?

Men.
Impera quid vis modo.

Er.

Pallam illam, quam dudum dederas, ad phrygionem ut deferas,

ut reconcinnetur atque ut opera addantur quae volo.

Men.

Hercle qui tu recte dicis: eádem ignorabitur,

75ne uxor cognoscat te habere, si in via conspexerit.

Er.

Ergo mox auferto tecum, quando abibis.

Men.
Maxime.

Er.

Eamus intro

Men.
Iam sequar te. húnc volo etiam conloqui.

eho Messenio, accede huc.

Mess.
Quid negoti est?

Men.
†sussciri.

M.

Quid eo opust?

M.
Opus est. scio ut me dices.

M.
Tanto nequior.

Men.

80Habeo praedam: tantum incepi óperis. ei quantum potes,

abduc istos in tabernam actutum devorsoriam.

tum facito ante solem occasum ut venias advorsum mihi.

Mess.

Non tu istas meretrices novisti, ere.

Men.
Tace, inquam ...

mihi dolebit, non tibi, si quid ego stulte fecero.

85mulier haec stulta atque inscita est; quantum perspexi modo,

est hic praeda nobis.—

Mess.
Perii, iamne abis? periit probe:

ducit lembum dierectum navis praedatoria.

sed ego inscitus qui domino me postulem moderarier:

dicto me emit audientem, haud imperatorem sibi.

90sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi.—