[113]
[114] prima certamina Punico bello primum naumachiam ad exercitium instituere Romani coeperunt, postquam probarunt gentes etiam navali certamine plurimum posse: ad quam rem in hoc certamine plurimum adludit poeta. pares aut pariter: aut diversis conparabiles rebus, ut sequentia indicant 'melior remis, sed pondere pinus tarda tenet': aut 'pares' ordine remorum, quamvis Gyae tantummodo triremem dicit: aut 'pares' ita ut ante certamen videbantur. gravibus remis fortibus, ut “ferit ense gravem Thymbraeus Osirin” : nam graves inferunt tarditatem.
[116] remige erit nominativus 'remex': Serenus “semiremex Herculis” . pristim vel a tutela depicta, vel ἀπὸ τοῦ πρίζειν τὰ κύματα, id est undas incidere a secandis fluctibus.
[117] mox italus subaudis 'futurus': ipse enim familiam Memmiorum constituit. et bene laudat familias nobilium: nam a Sergesto Sergia familia fuit, a Cloantho Cluentia, a Gya Gegania, cuius non facit mentionem. nobiles autem familias a Troianis fuisse Iuvenalis ostendit, ut “iubet a praecone vocari ipsos Troiugenas” . a quo nomine scilicet Mnesthei. et Mnestheus sic est, ut Tydeus Tydei: nam diphthongos Graeca est. memmi pro 'Memmiorum', genetivus singularis pro plurali: vel a quo nomine genus †italu Memmi: vel a quo nomine genus 'Memmi', ut sit 'Memmi' [genetivus singularis] nominativus pluralis.
[118] ingenti mole motu, ut “magna se mole moventem” . chimaeram fabula ex qua hoc nomen translatum est talis est. Bellerofontes admissa per ignorantiam caede, profugit ad Proetum Argivorum regem. a quo cum esset susceptus hospitio a Stheneboea uxore eius adamatus et de stupro interpellatus est. qui cum frequentius hoc se indicaturum Proeto minaretur, praeoccupatus a Stheneboea ipse apud Proetum accusatus est, tamquam reginae castitatem adpetisset. quem cum Proetus ad Iobatem, Lyciae regem, socerum suum cum litteris signatis, quibus praecipiebat ut puniretur, misisset, Iobates Bellerofontem adversus †tympios sibi Solymos, gentem ferocissimam misit. quos cum ille superasset, revertens in insidias quas sibi Iobates struxerat incidit, quibus prostratis novissime missus adversus Chimaeram, triplex monstrum, siquidem prima pars eius leo erat, posterior draco, in medio caput caprae, quod ignes efflabat. hanc ille vectus Pegaso equo qui volabat, occidit. miratus hanc eius constantiam Iobates filiam suam ei cum parte regni in matrimonium dedit.
[119] urbis opus ita magna, ut urbem putares. triplici versu omnes enim triremes fuerunt. 'versu' autem aut ordine, ut “ille etiam seras in versum distulit ulmos” : aut 'versu' tractu a verrendo, ut “aequora verrebant caudis aestumque secabant” . sane unus est sensus. et est Graecum, nam illi στίχον dicunt.
[120] pubes inpellunt figura est, ut “pars in frusta secant” . et sciendum inter barbarismum et lexin, hoc est latinam et perfectam elocutionem, metaplasmum esse, qui in uno sermone fit ratione vitiosus. item inter soloecismum et schema, id est perfectam sermonum conexionem, figura est, quae fit contextu sermonum ratione vitiosa. ergo metaplasmus et figura media sunt et discernuntur peritia et inperitia. fiunt autem ad ornatum.
[121] domus sergia familia, ut “da propriam Thymbraee domum” : et inde est Sergius Catilina. tenet ultra tenet vel servat.
[122] centauro magna feminini est generis, si de navi dicas, ut “in eunuchum suam” , cum comoediam diceret. Iuvenalis contra sensit dicens “et in tergo necdum finitus Orestes” . sed sciendum genera plerumque confundi aut metri ratione, aut hiatus causa: sic Horatius “nec cupido sordidus aufert” , cum significantes cupiditatem feminino genere dicamus. ipse etiam Vergilius ait “timidi dammae cervique fugaces” , cum ipse secundum fidem dixerit “cum canibus timidae venient ad pocula dammae” .
[123] caerulea aut nigra, aut altae carinae: omne enim altum nigrum est, ut “scrupea tuta lacu nigro nemorumque tenebris” . clventi ad ipsum apostropha.
