CAPUT VICESIMUM PRIMUM.
Washingtonius, gulæ inflammatione correptus, supremum diem tandem obit. — Joannis Marshall de Washingtonio, honoribusque memoriæ ejus reddendis, oratio. — Honores maximi à Congressu, populoque Americano, sunt redditi. — Washingtonii mores factaque fusè tractantur.DIE1 Decembris decimo tertio, Christi anno millesimo septingentesimo nonagesimo nono, Washingtonii cervix et capilli pluviâ tenui conspergebantur, dum, rebus rusticis quibusdam intentus, agrorum cultum in majus promoveri voluit. Noote insequenti, gulæ 2 inflammatione correptus, dolore maximo, haustuque difficillimo laborans, vena 3 ante lucem incisa fuit. Postridie, circiter horam undecimam, ante meridiem, Craik, medicus insignis, et Washingtonii familiaris, ad Montem Vernonium, ducis inclyti sedem, adventavit, summoque in vitæ periculo Washingtonium esse rectè judicans, duos alios medicos arcessendos curavit. At horum trium medicæ artes inanes fuêre: intra, enim, horas viginti quatuor, postquam accessit morbus, placidâ morte obiit dux inclytus, pater patriæ, generis humani ornamentum et decus. Ingravescente4 morbo, se moriturum planè providebat, attamen medicorum consilio obsequi moriens haud recusavit. Postquam medicamina varia expertus erat, 5 medicos tandem rogavit ut 6 sine ullâ molestiâ sibi emori liceret: instante, autem, morte, vestes exiit, lectumque7 petivit, ibique animam efflavit beatam. Patientia invicta, quam per vitam omnem sæpenumerò præstiterat, 8 Washingtonium, generis humani delicias, nec in morte deseruit. Mortem sibi instantem, eisdem, quibus omnia alia perspicere consuevit, oculis aspexit. Fato9 cessit, prout philosophum, militem Americanum, et Christianum decuit. Decimo octavo mensis ejusdem die, in fundo suo est sepultus. Cum Congressus de Washingtonii morte certior esset factus, Joannes Marshall, vir doctissimus, juxta ac disertissimus, verba hujuscemodi fecisse dicitur. “ Nuncius tristis, quem heri accepimus, hodierno die nimium certus advenit. Fuit Washingtonius; 10 heros, dux, et philosophus: ille, denique, quem, imminente periculo, omnes intuebantur, factorum clarorum memoriâ duntaxat vivit. Quamvis, enim, eos honore afficere solenne non esset, quorum vita in generis humani commodis promovendis insumpta fuit, Washingtonii, tamen, res gestæ tantæ extiterunt, ut populus universus Americanus, doloris indicium, qui tam latè patet, 11 deposcere suo jure debet. ” “ Rempublicam hancce nostram, tam longè latèque divisam, unus ferè Washingtonius ordinandi et condendi laudem meret. Rebus omnibus, tandem confectis, quarum causâ exercitibus Americanis præpositus fuerat, gladium in vomerem convertit, bellumque12 pace lætissimè commutavit. Cum 13 civitatum fœderatarum Americanarum infirmitas omnibus manifesta videretur, et vincula, quibus Columbi terra latissima continebatur, solverentur, Washingtonium omnium, qui hance nostram præclaram rempublicam stabiliverant, principem vidimus. Cum patria charissima eum ad se dandos tumultus, bellumque sibi 14 imminens ad propulsandum et avertendum, vocaret; Washingtonium, otium domesticum, quod ei semper charum fuit, relinquentem, et undis15 civilibus, civiumcommoda et libertatem servandi causâ, mersum, haud semel conspeximus; et consilia, quibus libertatem Americanam stabilem effecerat, perpetua, ut spero, semper, erunt. ” “ Cum populi liberi magistratus summus bis constitutus esset, cumque tertiò præses fieri facillimè potuisset, ad villam, 16 tamen, suam secessit, seque ab omni munere civili in posterum procul amoveri, ex animo cupiebat. Utcunque 17 vulgi opinio, quoad alios homines, mutetur, Washingtonii, certè, fama sempiterna et eadem permanebit. Honoremus, igitur, patres18 conscripti, hunc tantum virum mortuum: civitatum fœderatarum Americanarum consilium publicum civium omnium sententias, hâc una in re, declaret. ” “ Quamobrem, chartas quasdam hîc manu teneo, de quibus Congressûs sententiam rogare velim; ut, nempe, civitatum fœderatarum Americanarum consilium publicum præsidem visat, simul cum eo, gravi de hoc casu, condoliturum: ut Congressûs principis sella vestibus pullis ornetur; utque Congressûs pars reliqua vestibus pullis induatur; utque, denique, idonea à Congressu parentur, 19 quibus planè manifestum fiat, Congressum, virum bello, pace, civiumque animis primum, honore summo afficere velle. ” Honores Washingtonio jam mortuo à Congressu tributi, minimi erant præ his, quos populus universus Americanus tribuendos ei censuit. Per civitates fœderatas Americanas, honos ei amplisimus meritò habitus. Civium, 20 enim, dolor, conjugis liberorumque piorum, maritum vel patrem ademptum plorantium, mæstitiæ similis fuit. Plebs, porrò, suâ sponte convenit, antequam Congressûs, aut civium aliorum de Washingtonii morte, sententias exquirere possit. Orationes plurimæ, ejus de morte, ubique habitæ. Ingenia terræ Columbi præclarissima, Washingtonii facta fortia celebrando, patremque patriæ civibus gratis tam subito ademptum lugendo, ex ercebantur. Ad hoc, honores plurimi alii, quos neque divitiæ, neque imperium ullum tribuere cuivis unquam poterant, Washingtonio habiti fuêre. Parentes plures, grati animi ergô, 21 filios suos Washingtonii nomine gaudere studebant; hoc, insuper, à pauperrimis, ut plurimùm, 22 factum, qui Washmgtonium nec viderant, nec unquam videre sperabant. Pagi, 23 oppida, urbes, vici, comitatus, scholæ publicæ, Washingtonii nomen sibi sumere gestiebant; adeo ut tam multa nomina probè dignoscere difficillimum sit factum. Audaces, 24 porrò, nautæ, qui regiones incognitas invenère, in ultimis orbis terrarum angulis Washingtonii nomen prædicabant. Washingtonii statura procera fuit. Cœlum, 25 quo vescebatur in montibus, exercitatio abundans, venatio frequens, et rura amæna, membra ei vegeta, et valdè decora dederant. Roboris cum decore conjuncti speciem frons ejus ostentabat. Forma ejus nobilis, incessus majestate plenus. Nemo, sine verecundiâ, ad eum accedere potuit. Robustum corpus, salus firma erat; et laborum26 mirè patiens fuit. Libidinem imperiosam et effrenam ei natura dedit; at patientiâ et industriâ, quæ natura denegârat, acquirere et adipisci studebat; nec opera incassùm fuit. Cæruleos habebat oculos; nasus longulus, et modestiæ plenus vultus; comis, liberalis, amicis benignus, ignotis omnibus sese præbendum judicans. Virtutem27 rectumque, non solum ex Dei metu, sed ex innato recti amore, colebat. Bibliotheca, quam amplissimam habebat, et consuetudo epistolaris28 cum gentis uniuscujusque viris doctioribus, eum de quâque orbis terrarum regione certiorem fecêre. Maritus29 pius, amicus sincerus, dominus benignus, pauperibus succerrere proclivis erat. Non aliàs talem unquam virum aspexit mundus, nec unquam, ni multùm fallor, ullum ei similem aspicere poterit. Imperare sibi (quod, proculdubio, imperium maximum est,) adeò probè callebat, ut, in irarum æstu maximo, sese comem et urbanum semper præbuerit. Heroa nostrum viris omnibus magnis quos vetustas unquam vidit, comparare non possum tùm, quia comparatio, nisi inter æquales, esse nequit; tùm, quia, Washingtonium omnibus viris magnis, qui apud veteres viguêre, majorem puto. In alios gerendum imperium non putabat, ante quam sibi imperare didicerit. Ratione30 præstabat. Leporem, salem, prorsus à se alienum esse confitebatur; Washingtonii ingenium31 ab Aristotelis, Baconii, Angli doctissimi, et Newtonii illustrissimi ingeniis haud multùm abludebat. Sensu32 communi utens, munia omnia, ad quæ ore uno cives eum vocabant, obire meliùs potuit, quàm si, doctrinâ excultiore imbutus, populum Americanum risu quateret, res à communi usu planè abhorrentes affectando. Verum et utile semper appetebat. Semper ea sequebatur, ac plerumque voti33 compos fuit. Quamobrem, multùm secum ipse volvit, resque omnes, quas discutere eum oportebat, sedulò ad examen revocandas curavit. Nec ira, nec studium partium nec superbia, nec ambitio eum à recto unquam flectere potuit. In rebus magnis deliberandis, quas considerare ei persæpe contigit, omnes ubique petivit, ut sese his de rebus certiorem facerent. Luce veritatis ductus, et conscientiâ probâ actus, ad judicia optima, plerumque, ferebatur. Nemo fortassè, unquam extitit, qui in rebus tam arduis, tamque difficilibus, judicare coactus sit. Rebus in arduis semper ferè versatus, hominum naturam optime callebat, et rationem optimam proposita assequendi. Optimum quemque eligere sciebat, et virum laude dignum sibi asciscere34 cognovit. Ut de Washingtonii rebus militaribus pauca dicamus, fateamur35 necesse est, eum constantiæ tantum habuisse, ut neque pericula, neque difficultates ullæ, movere, aut omninò flectere poterant. — Difficultates omnes, perseverando, facillimè superavit; modestia repugnantiam omnem vicit; ingenium36 auxilium omne ministrare poterat. Vincere, 37 morando, probè cognovit, laudemque veram, vituperationem injustam contemnendo, est adeptus. Etsi hominum numero, disciplinâ militari, et apparatu bellico, hostibus longè dispar erat, nullam, tamen, victoriam reportandi occasionem hostibus dedit; nec occasioni ulli ipse deerat, siqua ab hostibus daretur. — In certaminis ardore maximo, Washingtonii prudentia saluti patriæ fuit. Veterum annales Washingtonio parem ullum exhibere nequeunt. Iracundiâ et studio inani omni planè vacuus fuit. Tot naturæ dotibus præditus crat, ut38 nil majus, Dei munere, mortalibus unquam concessum sit. Washingtonii probitas corrumpi, aut à recto flecti haud poterat. Nec39 simulare, nec dissimulare sciebat. Consilia ejus semper honesta, et ab omni turpitudine longè amota fuêre. Rempublicam sine fraude administrabat; et quidquid civibus aut nationibus exteris sposponderat, sincerè et sine invidiâ ullâ dici voluit. Nec fraude nec fallaciâ uti, ratione ullâ, poterat. Discrimen sapientiam inter et vafritiem statuere sciebat; honorem, probitatemque et in bello, et in pace plurimùm posse, semper existimavit. Washingtonii doctrina sui generis fuit, formas40 scholasticas omnino contemnens, et artes et disciplinas illas avidè arripiens et ad se alliciens, sine quibus claritudo bellica parari haud poterat. Attamen, linguæ Anglicæ elementorum haudqua-quam rudis fuit: scribere eleganter certe poterat; animi, autem, vis quædam insita, ad grandia et sublimia, et in scribendo et in agendo, eum semper adduxit. Ejus, porrò, scribendi ratio, nervis haud carebat, et si Ciceronis facundia in ejus scriptis inveniri non potest, at ingenium, certè, et doctrina non inculta ibi apparent. Responsum, 41 è vestigio, cuivis reddere facillimè poterat; attamen, 42 doctè, facetè, aptè, compositè, ornatè, et disertè. Animi, porrò, vires sui generis erant. Quodvis concipere simul ac exsequi facile poterat. Pauci, 43 qui vulgò magni dicuntur, aut jam existunt, aut olim extiterunt, qui virtutes magnas vitiis ingentibus non compensabant. At longè aliter Washingtonius. Religionem, enim, sine severitate, dignitatem sine superbiâ, modestiam sine diffidentiâ, fortitudinem sine temeritate, comitatem sine familiaritate, exercere poterat. Deum, denique, rebus humanis semper præesse, rectissimè judicavit; et cum privatus esset, et cum magistratum summum gereret, de Dei optimi maximi providentiâ, semper cum metu religioso locutus est. Ex hominibus, qui liberi esse voluerunt, exercitum conscribere, rerum necessitate cogebatur Washingtonius. Cum44 exercituum Americanorum imperator esset, maximis difficultatibus, et in primis ob cibariorum inopiam, conflictandum illi fuit. Milites45 eum, vestes, cibum; agricolæ, autem, bonorum præsidium et defensionem, flagitabant. His tot difficultatibus circumventus, adeo se gessit, ut exercitui simul ac civibus pariter carus sit factus. Civitates, 46 porrò, tredecim, loco et rebus sejunctas, ad concordiam et amicitiam revocare haud certè facile fuit: quod, etsi difficillimum erat, tamen, à Washingtonio effectum. Iræ 47 animique copias inter australes et septentrionales intercedebant, et odia maxima civitates, unde profecti fuêre isti milites, exagitare aliquandiù non destitêre. Tales igitur, milites, et civitates coercere, et ad imperium justum, et disciplinam militarem redigere, difficillimum, proculdubio, fuit. Tanta, insuper, fuit Washingtonii modestia, ut ab exercitu cunctisque civibus carisimus habitus sit. Animum, quoque, æquum in rebus48 arduis, non secus ac in bonis, servare poterat. Animi49 magnitudinem notabat æquanimitas illa, fortemque et magnum eum esse, in rebus omnibus, ad quas obeundas patria vocabat, clarissimè demonstravit. Seu vicerit, seu victus fuerit, animum eundem semper gerebat. Honores, quos à civibus gratis accepit, homines alios ebrios reddidissent; at Washingtonius, seu laudaretur, seu culparetur, ut cautes 50 Marpesia semper permansit. Ut honores illi sibi à civibus gratis haberentur, nunquam exegit; at cum ultrò offerrentur, summâ cum humanitate accipiendos judicavit. Washingtonii amor in patriam ardentissimus, omnisque improbitatis expers fuit. Ab istis, qui patriæ amorem semper in ore, suam, autem, magnitudinem in corde gerunt, multum Washingtonius discrepabat. Magnæ erant difficultates, quibuscum illi reluctandum fuit; magna et terrifica pericula, quæ adire et volvere cogebatur; at difficultates et pericula omnia, patientiâ quâdam animi invictâ, superavit. Libertatem et leges, generis51 humani jura, civium felicitati necessaria duxit. Homines omnes naturâ æquales esse semper putavit; at civium52 libertatem, legibus parendo, optimè servari incolumem posse, rectè arbitrabatur. Rempublicam53 benè ordinatam et compositam à democratiâ tumultuosâ plurimùm distare existimavit. Populi sententiam et judicium semper spectari et respici oportere sensit; attamen, irarum æstus subitanei eum à proposito, aut instituto vitæ cursu dimovere minimè poterant. Populi parti sapientiori consulere, plebis commodis providere, et vulgi convicia, probè agendo, contemnere ausus est. Plebis favorem et gratiam magni pen — Jebat, famam, tamen, vulgi, officio relicto, et fide proditâ, captare54 nesciebat. Temporibus difficillimis, famam bene partam periculo objectabat, officioque rectè integreque fungi, quàm famæ ineptè servire, malebat. Bello Europæo sæviente, nationes belligerantes, gentem ullam à partium studio immunem esse, vix paterentur. Ne in vorticem tantum bellorum vi aut insidiis America traheretur, verebatur Washingtonius. Ad hoc, multi ex civibus ipsis Americanis à partium studio immunes manere ægerrimè poterant; eosque intra imperii justi fines coercere et continere haud quaquam facile erat: quam, tamen, difficultatem Washingtonii vigilantia, solertia et industria indefessa vicêre. Hâc in rerum difficultate, 55 quin Americaæ commodis consuleret, impediri non poterat Washingtonius. Americam, patriam charissimam, ut filius pius, dilexit; quocirca pacem cum gentibus exteris servare constituit. Domi56 factione, insidiis minisque foris, cum à ratione rempublicam gubernandi rectâ, avocare, et seducere tentatum fuit; periculum, autem, inane erat; immotus, mediâ tempestate, quæ cum cingebat, semper permansit. Vis externa ct insidiæ facilè superabantur, et insolentia peregrinorum incassùm erat. Britanniæ 57 magnæ, res injustas petenti, legationibus magis quàm bello satisfecit. Galliæ, item, moderatoribus insanis, nec bellum nec pacem minabatur; at, seu bellum, seu pax inciderit, paratus semper fuit, prout populi magni magistratum summum, tali in re, condecuit. Apud utramque igitur, gentem, benè audiebat. 58 Præsidis Americani officio fungens, gentes omnes in pace amicas, in bello inimicas esse voluit. Inimicitiarum veterum facilè obliviscebatur, cum commodum publicum ita postularet. — Tempus, autem, nos monet, ut illustrissimi Washingtonii vitæ finem imponamus; quamobrem, ita faciamus, Deum optimum maximum precando, ut requiescat in pace sempiternâ apud beatos in cœlis