Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 27
Frank Gardner Moore, Professor Emeritus in Columbia University, Ed.

12. transactis omnibus quae Romae agenda erant consules ad bellum profecti. [2] prior Fulvius praegressus Capuam; post paucos dies consecutus Fabius, qui et conlegam coram obtestatus et per litteras Marcellum ut quam acerrimo bello detinerent¹ Hannibalem, [3?] dum ipse Tarentum oppugnaret—ea urbe adempta hosti iam undique pulso, nec ubi [p. 254] consisteret nec quod² fidum respiceret habenti, ne³ remorandi⁴ quidem causam in Italia fore—, [4?] Regium etiam nuntium mittit ad praefectum praesidii quod ab Laevino consule adversus Bruttios ibi locatum erat, [5?] octo milia hominum, pars maxima ab Agathyrna, sicut ante dictum est, ex Sicilia traducta, rapto vivere hominum adsuetorum; additi erant Bruttiorum indidem perfugae, et audacia et audendi omnia necessitatibus pares. [6] hanc manum ad Bruttium primum agrum depopulandum duci iussit, inde ad Cauloniam urbem oppugnandam. imperata non inpigre solum sed etiam avide exsecuti direptis fugatisque cultoribus agri summa vi urbem oppugnabant.

[7] Marcellus et consulis litteris excitus et quia ita⁵ induxerat in animum neminem ducem Romanum tam parem Hannibali quam se esse, ubi primum in agris pabuli copia fuit, ex hibernis profectus ad Canusium Hannibali occurrit. [8] sollicitabat ad defectionem Canusinos Poenus; ceterum ut adpropinquare Marcellum audivit, castra inde movit. aperta erat regio sine ullis ad insidias latebris; itaque in loca saltuosa cedere inde coepit. [9] Marcellus vestigiis instabat castraque castris conferebat, et opere perfecto extemplo in aciem legiones educebat. Hannibal turmatim per equites peditumque iaculatores levia certamina serens casum universae pugnae [p. 256] non necessarium ducebat. [10] tractus est tamen ad id⁶ quod vitabat certamen. nocte praegressum adsequitur locis planis ac patentibus Marcellus; castra inde ponentem pugnando undique in munitores operibus prohibet. ita signa conlata pugnatumque totis copiis et, cum iam nox instaret, Marte aequo discessum est. castra exiguo distantia spatio raptim ante noctem permunita. [11] postero die luce prima Marcellus in aciem copias eduxit; nec Hannibal detractavit certamen, multis verbis adhortatus milites ut memores Trasumenni Cannarumque contunderent ferociam hostis: [12] urgere atque instare eum, non iter quietos facere,⁷ non castra ponere pati, non respirare aut circumspicere; cotidie simul orientem solem et Romanam aciem in campis videndam esse; si uno proelio haud incruentus abeat, quietius deinde tranquilliusque eum bellaturum. [13] his inritati adhortationibus simulque taedio ferociae hostium cotidie instantium lacessentiumque acriter proelium ineunt. pugnatum amplius duabus horis est. [14] cedere inde ab Romanis dextra ala et extraordinarii coepere. quod ubi Marcellus vidit, duodeuicesimam legionem in primam aciem inducit. [15] dum alii trepidi⁸ cedunt, alii segniter subeunt, turbata tota acies est, dein [p. 258] prorsus fusa, et vincente pudorem metu terga⁹ dabant. [16] cecidere in pugna fugaque¹⁰ ad duo milia et septingenti civium sociorumque; in iis¹¹ quattuor Romani centuriones, duo tribuni militum, M. Licinius et M. Helvius. [17] signa militaria quattuor de ala prima quae fugit, duo de legione quae cedentibus sociis successerat amissa.