Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 43
Alfred C. Schlesinger, Ph.D., Ed.

16. in equitibus recensendis tristis admodum eorum atque aspera censura fuit: multis equos ademerunt. [2] in ea re cum equestrem ordinem offendissent, flammam invidiae adiecere edicto, quo edixerunt, ne quis eorum qui Q. Fulvio A. Postumio censoribus publica vectigalia aut ultro tributa conduxissent ad hastam suam accederet sociusve aut adfinis eius conditionis esset. [3] saepe id querendo veteres publicani cum impetrare nequissent ab senatu ut modum potestati censoriae imponerent, tandem tribunum plebis P. Rutilium,¹ ex rei privatae contentione iratum censoribus, patronum causae nancti sunt. [4] clientem eius² libertinum parietem in Sacra via adversus aedes publicas demoliri iusserant, quod publico inaedificatus esset. [5] appellati a private tribuni. cum praeter Rutilium nemo intercederet, [p. 56] censores ad pignera capienda miserunt multamque³ pro contione privato dixerunt. [6] hinc⁴ contentione orta cum veteres publicani se ad tribunum contulissent, rogatio repente sub unius tribuni nomine promulgatur, [7?] quae publica vectigalia aut⁵ ultro tributa C. Claudius et Ti. Sempronius locassent, ea rata locatio ne esset: ab integro locarentur et ut omnibus redimendi et conducendi promiscue ius esset. [8] diem ad eius rogationem⁶ concilio tribunus plebis dixit. qui postquam venit⁷ ut censores ad dissuadendum processerunt, Graccho dicente⁸ silentium fuit; cum⁹ Claudio obstreperetur, audientiam facere praeconem iussit. [9] eo facto avocatam¹⁰ a se contionem tribunus questus et in ordinem se coactum ex Capitolio, ubi erat concilium, abiit. postero die ingentis tumultus ciere. [10] Ti. Gracchi primum bona consecravit quod in multa pignoribusque eius qui tribunum appellasset,¹¹ intercessioni [p. 58] non parendo se in ordinem coegisset; [11] C. Claudio¹² diem dixit, quod contionem ab se avocasset; et utrique censori perduellionem se iudicare pronuntiavit diemque comitiis a C. Sulpicio praetore urbano petit. [12] non recusantibus censoribus, quominus¹³ primo quoque tempore iudicium de se populus faceret, in ante diem octavum et septimum kal. Octobres comitiis perduellionis dicta dies. [13] censores extemplo in atrium Libertatis escenderunt¹⁴ et ibi obsignatis¹⁵ tabellis publicis clausoque tabulario et dimissis servis publicis negarunt se prius quidquam publici negotii gesturos, quam iudicium populi de se factum esset. [14] prior Claudius causam dixit; et cum ex duodecim centuriis equitum octo censorem condemnassent multaeque aliae primae classis, extemplo principes civitatis in conspectu populi anulis aureis [p. 60] positis vestem mutarunt, ut supplices plebem¹⁶ circumirent. [15] maxime tamen sententiam vertisse dicitur Ti. Gracchus, quod, cum clamor undique plebis esset periculum Graccho non esse, conceptis verbis iuravit, si collega damnatus esset, non expectato de se iudicio comitem exilii eius futurum. [16] adeo tamen ad extremum spei venit¹⁷ reus, ut octo centuriae ad damnationem defuerint. absoluto Claudio tribunus plebis negavit se Gracchum¹⁸ morari.