Folengo, Teofilo Mantova 1491 - Campese [Bassano del Grappa] 1544, Zanitonella red. Vigasi Cocaii, Zanitonella red. Vigasi Cocaii Zanit. (Vig. Coc.) Zanitonella red. Vigasi Cocaii (M. Zaggia, 1987)

^{1 2} Forte caleffabit gens me citadina vilanum,
Quad sic Zanninae brusor amore meae,
Quodve, bavum stallas usus nettare boazzis,
Sforzar amorosas fora butare doias.
5Heu, semel in pania cuncti veschiamur amoris:
Qui non puttus amat, credite, vecchius amat.
Nec minus urbanis mattescunt gentibus illi
Qui menant pastos ad beverare boves,
Qui mungunt vaccas, pegoras qui forbice tosant,
10Ui pascunt asinos gramine, fronde capras,
Quique sciunt magros ad giandas ducere porco
Quique sciunt buschis grana cavare tridis.
Nemo super terram panem mangiare videtur,
Cui non puntigera panza foretur acu.
15Sit contadinus quisquam, sit natus in urbe,
Trat semel in trapolam quemque Cupido suam.
Ille veretones tirat huc, tirat improbus illuc,
Qui volat ut smerlus, caecus et absque braga.
Et quamvis mea sit qua scribo penna badilus
20Zappaque callosas det celebrata manus,
Et licet inchiostri mihi sit calamare botazzus,
Quem sugo, dum cerebrum bella Zanina suga
Non tamen, oyme, gravem potui scampare brusorem,
Per quem sforzatur cedere vanga pivae.

³ 25Tempus erat quando flores primavera galantos
Spantegat et freddam scolat Apollo brinam,
Sancta facit saltare foras Agnesa lusertas
Serpaque scorzato corpore laeta godit,
Capra petit caprum chiamatque cavalla cavallum,
30Quaeque sibi charum cercat osella virum,
Invernata novas armenta biolcus ad herbas
Menat et ad torum calda vedella fugit,
Boschicolae frifolat Philomelae gorga per umbras
Datque suos primo rondina mane sonos;
35Te tunc ante meos oculos desgratia duxit,
O Zannina, gulae corda gaiarda meae.
Vix et apena tuum vidi gregnare bochinum,
Illico balestram discaricavit Amor.
Discaricavit Amor talem, mihi crede, sagittam,
40Ut pro te veluti pegola nigra bruser.
Sola, precor, mea sis, mea sis o sola morosa,
Sic tuus aeterno tempore drudus ero.
Omnibus in rebus contentor habere sodalem,
Compagnum dulci non in amore volo.
45Si nil gnecca tuo fueris, Zannina, Tonello,
Non mitriam summi ferre bramabo papae.
Deh, per amore Dei, si te amo, dic mihi verum:
Num migolam pro me dulcis amoris habes?
Non ingannor, habes, quia sic Natura comanda
50"O brigata, volo quisquis amatur amet".

⁴ Solus solettus stabam colegatus in umbra
Pascebamque meas virda per arva capras;
Nulla travaiabant vodam pensiria mentem
Nullaque cogebat cura gratare caput;
55Cum mihi bolzoniger cor, oyme, Cupido, forasti,
Nec tuus in fallum dardus alhora dedit;
Tota ruinasti rationis moenia, quae tunc
Circa coradellam bastio fortis erant.
Nonne disarmatam panzam peralhora catasti?
60Nonne fuit rocchae guarda neguna meae?
More valenthominis schenam deretro feristi:
O bellas provas quas, traditore, facis!
Crede mihi, pocum soldatus aquistat honorem,
Bottinum poveras qui menat extra casas.
65Oro sed almancum: si sic tractare Tonellum
Te iuvat, angoscae cura sit una meae:
Numquid habes in me solam solummodo frizzam?
Si bene per zuccam quaeris, un'altra latet:
Sentiat hanc etiam medio Zannina figato,
70Apta nec affanno sit medesina suo.
Scannasti poverum Tonnellum, scanna Zaninam,
Pendeat ut nostrae iusta balanza somae.
Si caricas asinum neque par sit utrique galono
Sarcina, non illam bestia pigra ferat.
75Omnia sunt drittis semper iustanda misuris:
Per versum sic res it cadauna suum.

⁵ Nonne diana mihi se monstrat stella politam,
Cum tirat occhiadas bella Zanina suas?
Nonne scaviatam mihi sol damatina palesat,
80Cum scoprit trezzas chara morosa suas?
Nonne tuos aperis nobis, san Marche, tesoros,
Cum ringit dentes dolza putina suos?
Tullius in pergol Ciceronus nonne ragionat,
Cum parlat nymphae docta loquela meae?
85Gens citadina sonat chitarinos nonne tricordes,
Cum cantat Musae bocca basanda meae?
Capra legera mihi saltando nonne someiat,
Cum ballat divae gamba gaiarda meae?
Testa, roanus, gambae, pes, venter, coppa Zaninae,
90Seu stet, seu sedeat, sive lavoret agros,
Seu parlet, cantet, mangiet, faciatve coellum,
Sunt ea, quae, nisi sint, nil patet esse bonum;
Sunt sol, luna, Venus, mundus mediusque Milanus,
Sunt, ut concludam, tota Cipada mihi.

⁶ 95O Zannina meo plus stralusenta badilo,
Cur sguardaduris me, traditora, feris?
Sunt mihi tot raschi medio ventrone ficati,
Occhiadas quoties das mihi saepe tuas.
Quales barberii video splendere bacinos
100Aut qualis multum vanga drovata nitet,
Sberlusenta quidem talis tua fazza scoraiat
Quisquis mostazzum vult doniare tuum.
Quando tibi miror guanzas rossore galantas,
"O giandussa - crido -, stella diana venit",
105Esse tuos digitos penso bis quinque cavecchios,
Quos tibi de perlis fecit Apollo suis.
In teneram posses ferrum voltare povinam,
Cum Tortorellam, cum Titalora canis.
Est verghetta mihi de fino facta piombo:
110Hanc tibi donabo, sis molesina tamen.

⁷ Phoebus abandonat terras cascatque sotacquam
Vultque super lectum se colegare suum.
Zappator zappam, bovarus lassat aratrum,
Cavaque fossator straccus acasa redit.
115Cuncta repossatum redeunt: gallina polarum,
Porcus porcillum, capra caprile petit.
Fabri martellos ponunt pennamque nodari,
Installatque asinos iam molinara suos.
Quisque aliquem busum cercat qualcumque ripossum:
120Solus ego tota nocte travaio miser.

^{8 9} Dum stravaccatae pegorae marezzant
Dumque passutas coprit umbra vaccas,
Ecce sub gianda locus umbriosus,
Barba Garille.
¹⁰ 125Cancar, est verum, reposemus ambo.
Quam bonus ventus sofiat sub istis
Fraschibus, dum sol nimio boientat
Rura calore.
¹¹ Sentin ut tantae cicigant cigalae?
130Sentin ut rumpunt cerebros cridore?
Hoc aguzzatur, modo sit coellum,
Voia bevendi.
Ergo taccatum quod habes galono
Da mihi fiascum: sitio, Garille,
135Atque ganassas habeo brusatas,
Spudo stopinos.
Tu prius buso remove coconem,
Iam bibo, "clo clo" resonat botazzus;
Est bonum vinum, sed habet saporem,
140Oybo, vaselli.
Sum refrescatus, mihi milza nodat,
Sicca pro troppo coradella caldo
Sorbuit vinum veluti quadrellus
Toltus ab igne.
145Sentio flatum stomachi gaiardum,
Vox mihi salda est: quid erit, Garille,
Si meae versum facimus Zaninae?
Accipe pivam.
¹² Canta, dum plenis sofio ganassis.
150"Lilili blirum", male stoppo busos,
"Lili brilirum", quid agis? Comenza!
"Bliri lilirum".
¹³ Debeo grossum facere an sotilum?
¹⁴ Es refredatus, mihi fac sotilum.
155Horsu la, dic su.
¹⁵ Zoanina bella,
Scolta Tonellum.
"Oyme, li blirum, Zoanina, blirum,
Huc veni, lirum, mea, berli lirum..."
Sed quid a longe video venire?
160Ecce Pedralus.
¹⁶ O Toni, quare dubitas nientum?
Tune contradis ritines in istis
Bestias, porcos, pegoras, caprettas,
Nec via scampas?
165Miror ut panzam tibi stas gratare
Et facis cantu resonare boscum
Et facit tecum reboare "lu lu"
Piva Garilli.
Nos Todescorum furiam scapamus,
170Qui greges robbant, casamenta brusant
Feminas sforzant, vacuant barillos,
Cuncta ruinant.
Tu tamen cantas ab amore presus,
Tu tuam curas potius Zaninam,
175Quam, Spagnolorum veniente stolo,
Perdere capras.
¹⁷ Mantuae noster duca, vel Cipadae,
Ocium nobis facit hoc, Pedrale,
Degue camporum stopiis suorum
180Pascolo vaccas.
Semper huic servus, volo schiavus esse:
Tres ei dono pegoras ognannum,
Octo formaios, totidem recoctas,
Guingue cagiadas.
185Sit meus semper duca, sit patronus,
Imperadorus, papa, rex, compadrus,
Quem canam donec mihi vox carebit
Tempore vecchia.
Quattuor nigras gerit ille osellas,
190Nomen illarum bene non recordor.
¹⁸ Suntne cornacchiae? Tacolaene? Corvi?
¹⁹ Non ita, cancar!
Haec aves caelo pratigant in alto
Segue reginas volucrum domandanti
195Haec polum crollant, baratrum spaventant
Tempore guerrae.
²⁰ Non mihi migam tua sors noiosa,
Quam tibi fecit duca Mantuanus,
Sed Todescorum potius canaia
200Tanta recrescit.
En meo scazzor proprio paeso,
En viam charas scapolo caprettas,
Sum malavoiae, quia dulce retro
Lasso terenum.
205En duos agnos modo parturitos
Vix guido mecum, pecoris speranzam.
Hei mihi, qualis codosella balzat
Nos pegoraros!
Saepe cornacchiae faciendo "cra cra",
210Saepe civettae faciendo "gnao gnao"
Ante dixerunt mala tanta nobis
Supra caminos.
Dic, Toni, tandem mihi iam rasonem:
Ut quid et quare tot in angonais
215Et tot in rerum straniis bagordis
Mantua saltat?
²¹ Mantua est totis melior citadis,
Mantuae gens est bona, liberalis,
Mantuam semper squaquarare sentis,
220Barba Pedrale.
Ista primaios genuit poetas:
Alter in Phoebi beveratur amne,
Alterum pieno gregus imbriagat
Saepe bigunzo.
225Hinc cavallorum bona razza nascit,
Terra vaccarum nat in amne lactis,
Ricca tormento, pegoris, olivis,
Piscibus, uvis.
Semper in ballis godit et moreschis,
230Hic sonant pivas, cifolos, tiorbas,
Hicve sampognas, pitaros, rubebas,
Cagaque cimblos.
Factio non hic gibelina plus quam
Ghelta guardatur, sed amant vicissim
235Prandeunt, cenant, caciant, osellant,
Arma manezzant.
Non ibi cartae, tavolerus atque,
Non ibi tric trac, crica, sbarainus,
Cum quibus giochis iuvenes sedendo
240Corpora guastant.
²² Ut super montem male barca possat
Utque barozzus male sulcat undas,
Hoc tacit stessum giovenezza stando
Ludere cartis.
²³ 245Mantuae zugant cugolis rodondis,
Quas vocat Bressae populus borellas,
Quando per cerchi spatium balotta
Itque reditque;
Gonfias ballas veluti vesigas
250Solis ad razzos agitant scanellis:
Hic batit primus, rebatit secundus,
Cazza notatur.
Giostra, bagordus scrimiaeque ludus
Sunt iuventutis godimenta nostrae;
255Vos simelmenter, iuvenes de Bressa,
Statis alegri.
²⁴ Deh, Toni, quantum mihi das afannum,
Dum modo Bressam poveram recordas,
Quae patit nunc nunc fiala tanta, quanta
260Portat un'altra.
Nam quis hormaium deus aut diavol
Huic dabit qualcum miserae solazzum?
Non, Toni, plus est ut erat sub alis
Bressa Samarchi.
265Qualis est inter Paduae vilanos
Gallus aut Sguizzer, magis aut Todescus,
Cum fracassatis ab utrimque squadris
Cascat in illos,
Cum tapinello rabidi lupazzi
270Dant feridazzas ruginente ferro
Atque per panzam faciunt regattam
Figere forcas;
Talis est inter varias canaias
Nobilis Bressae poverusque nostrae,
275Inter et centum penitus busatur
Artelarias.
Hanc avisavit bene tunc ruinam
Quando Castelli Mirabella turris,
Tota de peso nebulis levata,
280Longe volavit.
Illa bombardae Stygium tenebat
Pulverem, dico Stygium quod ipsum,
Si, Toni, nescis, genuere mundo
Trenta diavoy;
285Hanc focus caeli rapuit debottum:
O puta qualis crepitus sonavit!
Saxa de centum pesiis volarunt
Ad Colucuttum.
Post eum casum sequiere tanta
290Bella curo Gallis, Italis, Spagnolis,
Curo Capellettis, Sguiceris, Todeschis
Ac Brisighellis.
Non eos Manto patitur malannos,
Non malapasquas in honore, vita,
295Rebus in nostris; at, honore tolto,
Robba cagatur.
At diem iam nox tenebrare coepit:
Vado; sta sanus, pegorare felix,
Ac meis stallis, modo quas relinquo,
300Usa libenter.
²⁵ Nocte tu noscum remanebis ista;
Sta, tibi dico, bone mi Pedrale:
Poma, castagnas habeo, casettum.
²⁶ Nolo, valete.

²⁷ 305Vado per hunc boscum solus chiamoque Zaninam,
Ut chiamat vitulum vacca dolenta suum,
Cursitat huc illuc, nescit retrovare fiolum,
Smergolat echisonis per nemus omne cridis,
Fert altam codam, se trigat, stendit orecchias
310An scoltet puttum forte boare suum
(Heu, quia nil sentit nec sentiet omnibus annis
Namque suum pignus dulce becarus habet);
Plangens tandem aliquo se firmat sola sub antro
Nulla dat herba cibum, nulla dat unda bibum.
315Me rursum transportat amor de more cavalli,
Quem smaniare facit vista cavalla procul:
Raspat et antrattum soghae retinacula spezzat
Longeque fameio retro cridante fugit,
It rognendo viam, sofiat per utrumque canale
320Cercat equam, sed non, pazzus, acattat equam;
Dicere nil zovat famulo "Sta, bestia! Pru, sta!",
Nilque in crevello mostra biava trigat.
Sola tamen potis est illum firmare cavalla:
Sic me, sic, heu, me sola Zanina potest.
325Scorrozzata tamen stat semper gnecca Tonello
Nec causam sdegni vult mihi dire sui;
Me non ascoltat lachrymantem more putini,
Cui perdonanzam sic peto sicve crido:
"Oyme, Zanina, tuum spresiasne, ingrata, Tonellum?
330O plus calcagnis dura Zanina meis!
Qualem terrenum ghiazzarum tempore vango,
Curo nil gasones vanga zelata forat,
Talem, surda, tuam reputo rigidescere voiam:
Non piat orecchias ulla preghera tuas.
335Nocte levo susum, sono pivam, canto Rosinam
Cantoque "Para foras, belle Gianole, capras";
Tu matinadis incagas tuque sonettis.
Heu, libertatis venditor omnis amans".
Quomodo supportas istud, fraschetta Cupido?
340Est braga iam capiti facta beretta meo.
Ad corpus sanctae - volo blastemare - Nefissae,
Nulla est affannis doia paranda meis.
Hanc amo poltronam. Quid amo? Magis immo botyri
More scolor, nec non sulphuris igne coquor.
345Ipsa tamen vecchio plus ostinata muletto
Calcibus hinc chioccat, morsibus inde piat.

²⁸ Bocca Zoanninae cum grignat, grignat Apollo:
Labra Zoanninae sunt codesella mihi.
Bocca Zoanninae cum parlat, parlat Ulisses:
350Labra Zoanninae sunt malapasqua mihi.
Bocca Zoanninae cum cantat, cantat Arion:
Labra Zoanninae sunt Titalora mihi.
Bocca Zoanninae cum spudat, balsama spudat:
Labra Zoanninae sunt aqua nampha mihi.
355Bocca Zoanninae cum plangit, plangit azalum,
Plangunt saxa, petrae, duraque ferra colant.
Haec ea dum grignat, parlat, flet, cantat adunca,
Grignant, flent, parlant cuncta canuntque simul.
Atque ego dum grigno, parlo, fleo, canto spudoque,
360Sic facio quoniam sic mea putta facit.

²⁹ Quis meam casu reperit coradam?
Ola, non audis, Zoanina surda?
Dic, meam quisnam rapuit coradam
Ventre forato.
365Sentio meme vomitare flatum,
Nam coradellam mihi sustulerunt,
Non coradellam bovis aut cavalli,
Dico, nec asni,
Sed meam, parlo, propriam coradam
370Cum tuis guardis oculisque ladris,
O meae lusor Zoanina vitae,
Ventre cavasti.
Cum piva multas venio fiatas
Et matinadis cano te galantis,
375Nec tamen duram tibi, porca, testam
Rumpere possum.
Nunc matarellum sono, nunc pavanam;
Nil meae curas sonimenta pivae,
Quae schitarrinos superans et arpas
380Pectora squaiat.
Unus est princeps schitarae sonator
Orpheus, cunctis celeber paesis:
Sic similmenter prior est Tonellus,
Gloria pivae.
385Orpheus seccas tirat ad budellas
Haspides surdos, basilisca, dragos,
Fraxinos, querzas, salices, onizzos,
Saxa, matones;
Non ego mancum facio Tonellus:
390Vix pivae flatu repleo botazzum
Et "lili blirum" digiti comenzant,
Omnia saltant:
Per domum ballant tavolae, cadreghae,
Guindali, naspi, gramolae, buratti,
395Scamna, lettirae, simul huc et illuc
Mille zavattae.
Saepe duro canto gelidis sub umbris,
Cum lupis agnae, canibus capellae,
Vulpibus galli pariter comenzant
400Fare morescam.
Dura sed plus es, Zoanina, saxis
Ac habes testam similem giarono;
Porto calcagnos ego plus tenellos
Quam tua voia.
405Nunc super lectos alii repossant,
Solus intornum sine luce vado;
Non habes de me, traditora, doiam,
Immo caleffas.
Ayme, cur tantas renui morosas?
410Nonne Bertazzam, Toniam, Simona
Nonne Gelminam? Cagalocchius, ergo
Sis molesina.
Nam bianchinam voco te, superbis
Teque bellinam nimis esse bravas;
415Quisquis est bellus putat esse bruttos
Quoslibet altros.
Ne tuae credas, mea gioia, fazzae,
Quod biancuzzos habeat colores:
Blanca dat panem mihi terra pocum,
420Sed nigra massam.
Ergo me nulla spresias rasone:
Nonne sum riccus, bonus atque bellus?
Tresque porchettos habeo tetantes
Ubera scroiae,
425Sunt mihi septem pegorae novemque
Cum viro caprae iuvenisque vacca,
Lacte nec maium carui novello
Atque polenta.
Sum satis bellus, satis et politus,
430Vado stringatus simul octo stringhis,
Meque saltantem pedibus legeris
Nullus arivat.
Porto de paia vitiae capellum,
Cuius in banda posui medaiam,
435Qua sub ut stringa rubea ligatur
Penna caponis.
Sed viam butto quid ego parolas?
Cridat indarnum mea piva surdis:
Non orecchiarum patitur tuarum
440Rogna gratari.

³⁰ O Zanina, mei solazzum dulce figati,
Dulcior est muso nulla recotta tuo.
Potta meae matris, quam sum modo cordis alegri,
Me quoniam Stanam credis amare gosam.
445An zelosa tui facta es, mea perla, Tonelli?
Martellum nostri numquid amoris habes?
Rei mihi, quam tundus, quam sum lignamine grossus,
Si credam chiachiaris fidere posse tuis.
Tu me bertezzas, dubito, me, zaccara, burlas,
450Non est soiandi causa veruna tamen.
Siccine te fidum semper trapolare bonhomum?
Siccine menchionus sum tibi, semper ero?
Raec sunt poma, nuces, castagnae, gucchiapiroli,
Quas tibi ricchezzas munere, ladra, dedi?
455Talia num scordas? Veniat tibi cancar in occhis!
Quid nimis indusias? Me cito scanna, precor.
Me, lupa crudelis, spazzatamenter amazza,
Te potes in trippis abotinare meis.
Sum tuus, ergo tuis de impresis facve refacve
460Sicut cervelli me guidat orma tui.
Aut impastatum milii cum pane tracanna
Smalitumque simul cum macarone caga.
Ah, datur altandem marzam comprendere: non hoc
Tonelli meritat longa leanza tui.
465Nonne de parte mea specchiettum Dina rotondum
Attulit et nitidi quinque dotonis acus?
Nonne duas stringas? Tamen es ingrata Tonello:
Quoque magis dono, tu magis aspra venis.
Te Brothen et Stroppi, te nudus membra Pirazzus
470Fecit et in durum vertit azale caput.
Ferro pectus habes in me, sed pectus ofellae
In Bertolino, perfida vacca, tenes.
Tu Bertolinum mihi praefers? Tune Righettum?
Cederene ingenium debet utrique meum?
475Si nos doctrina paragonas, doctior illis
Sum vanigare hortos sumque menare boves;
Si signalatis gestis magnisque prodezzis,
Me meritat regem Franza, Cipada papam.
Deh, voias, Zannina, tuum cognoscere tortum
480Et me, quem stizzus brusat amoris, ama.

³¹ Ayme, quo longe scapolas, Zanina?
Ayme, cur schenam, traditora, voltas?
Ayme, sta mecum, soror: et codognum
Accipe pomum.
485Barbaros vincis feritate Turcas,
Bistonas, Moros, Sviceros, Todescos,
Bestias, serpos, quot habet diablos
Belzebub Orco.
Curre planinum, tibi saxa rumpunt
490Cuncta scarparum sparamenta, solas;
Cancar ortighis veniat, quod ipsae
Crura cruentant.
Deh, quid indarnum sequor hanc ribaldam?
Deh, quid istius sub amore ladrae
495Ducor ad forcam? Mihi troppa lazzum
Doia parecchiat.
Ecce non longe video cavallam:
Est ei pro me misero cavezza;
Ergo cornacchis laqueo picatus
500Esca manebo.
Forca sit nostrae medicina poenae,
Forca tot guaios penitus sconibit,
Forca me picchet pariterque ladram
Forca Zaninam.
505Gratias caelo, quia nunc trovavi
Gaudium, quo me fugient afanni;
Guardiam campis faciam seguram
Gutture pesus.
Haec salix, aut haec erit apta quercus
510Hanc meae vitae satiare voiam.
Heu, quid expecto miser? Est adessum
Hora picandi.
Ito nunc, ito, Zoanina cruda,
Ito: qui semet picat est Tonellus,
515Ibit ad stuvam sine quo, nimisque
Indusiasti.
Laude mancabis, mea namque stanca
Lingua non maium veniebat, ut te
Laeta cantaret, faciente piva
520"Lilili blirum".
Muta tu semper precibus fuisti,
Matta quapropter reputaris esse,
Mortus at postquam fuerit Tonellus,
Maesta crepabis.
525Non dabo non plus tibi poma, figos,
Non rosas, mentam, ricolam, basecchiam;
Non dabo non plus lepores, columbos,
Non dabo non plus.
O mihi giornus maledictus me,
530Ossa cum pro te mihi tota sensi
Obteri dardis ab Amore iactis,
O furor, o mors!
Possit ad terram rigolare caelum,
Possit ad centrum ruinare terra,
535Possit in flammas simul omnis ire
Pontus et aer;
Quin simul cunctae pereant puellae,
Quin simul vacchae moriantur istae:
Quaeque donnarum meritat picari,
540Quaeque brusari.
Rumor et lites veniunt ab illis,
Rixa cum femnis pariter creatur,
Riccus est mundus diavolabus istis,
Ricchior Orcus.
545Semen est mendax muliebre, vanum,
Semen ingratum, petulans, malignum,
Sordibus plenum, putridum, diabli
Stercore plenum.
Troia per solam cecidit bagassam,
550Totus it mundus simul ad brodettum,
Tuque per puttam modo iam, Tonelle,
Temet apicca.
Vado piccari, locus iste non est
Vistus: en sogam iugulo tacavi,
555Vado iam supra salicem... Sed, ah, quis
Volgitur istuc?

³² Omnibus impressis desgratia semper acozzat,
Guastat et intoppis cuncta bonopra suis.
Fare potest caelum quod sic a sorte vetemur?
560Estne canaruzzo tolta cavezza meo?
Sors differre potest, at non prohibere soghettum,
Stat mihi per certos forca parata deos.
Nec liber arbitrii toto retrovatur in orbe,
Nec scitur qualis scripserit autor opus;
565Quaere librarias, seu papae sive Samarchi,
Istius arbitrii non tenet ulla librum.
Certus apiccabor: quamvis disconzor ab illo,
Qui venit inquaium, certa stat hora mihi.
O si cornacchias esset prohibere facultas,
570Occhios piccati quae caput extra cavant!
Nam quae sors mortis, quam forca, est gratior umquam?
Sola est talento congrua forca meo.
Omne genus mortis sub terras corpora cazzant,
Piccatis caelum posse videre datur.

^{33 34} 575Quo, quo frezzoso passu? Sentisne, Tonelle?
Cui dico? Pru, sta! Tibi fo de more somari.
³⁵ Deh, Salvigne, meum noli sturbare viazzum;
Lassa vestitum, lassa, tibi dico, gabanum.
³⁶ Nec tibi vestitum, nec ego tibi lasso gabanum,
580Ni mihi doiosi narres pensiria cordis.
³⁷ Ast ego dico tibi, nisi me sinis ire, corozzor.
Ad corpus lanchi, mistatem rupero nostram
Atque super nasum pugno stampabo medaiam.
³⁸ Ah, Tonnelle meus, nimis es boriolus adessum
585Quid facies hosti, si scorrozzaris amico?
Scire tuos guaios nunc cerco daturus aiuttum,
Et vis ad primam voltam mihi rumpere nasum,
Ne possim posthac tondos nasare melones.
Omnia sunt charo semper dicenda sodali:
590Nonne meus grandem tortum compagnus habebit
Causam doiarum nisi dixerit ille suarum?
³⁹ Oyde, quid in mundum veni stentare tapinus?
Oyde, quid indarnum mater me Agnesa latavit?
Mancum nonne malum mihi tunc et alhora fuisset
595Ex asini caldo fieri pissamine fungus,
Vel petra, vel zoccus, vel - quod volo dicere - stronzus,
Quam saguratus homo sic matris ventre cagari?
⁴⁰ Ah, quid afannaris? Quo desperatio tanta?
Non desperatae plagae medesina catatur.
600Cum fortuna suos dat nobis prava travaios,
Conseium saviis ab amighis tore bisognat
Atque in carnerum deponere verba rasonis,
Sunt quia cordoios bastevola tollere nostros.
⁴¹ Oyme miser, mors sola meum leviaret afannum.
⁴² 605O ben pazzus homo, qui calzos ferre legeros
Nescit mosconum, nisi mortis chiamet aiuttum.
Visne, Tonelle, mori? Qua morte? Rasona coellum,
Forsitan et tecum mihi voia morire venibit.
⁴³ Ecce meae mecum cavezzam porto cavallae.
⁴⁴ 610Cerno quod hanc portas manibus, sed nescio quare.
⁴⁵ Quare? Quod volo me stessum suspendere ligno.
⁴⁶ O cermisonem, temet piccare cavestro?
Tu bene piccares alios, tibi parcere nolens.
Non dubium, quoniam est amentis amantis us
615Nolle salutarem compagni audire ricordum.
Per causam: numquid borsam tibi ladro robavit?
⁴⁷ Non, vermocagnus, sic est, quia perdere vellem,
Borsam, quattrinos, pegoras, casamenta, cavallam,
Plus prestum quam te, quam te... - nil dicere possum,
620Sanglottus stoppat sorramen namque fiati -,
Plus prestum quam te, mea lux, mea vita, Zanina,
Quam te, garofolum pomumque et bella rosina.
Est, Salvigne, mei scanacori causa Zanina,
Sola Zanina meum potis est morzare brusorem,
625Sola Zanina suis me snembolavit ocellis;
Hanc amo, nec redamat; brusor, nec porca movetur,
Immo bertezzat, soiat chiamatque gazanum.
Sola iuvare potest et quod sit sola spiavit,
Unde superbescit nostrisque altera cadenis
630Alzatam portat crestam beccumque levatum,
Ut gallina solet, si grossum fecerit ovum.
Dic, Salvigne, precor: crudelis nonne vocanda?
Illa potest nec vult medio succurrere morto.
⁴⁸ Doh, codosella, ergo cruciaris amore Zaninae?
⁴⁹ 635Est ita; mo cancar, num cosa novella videtur?
⁵⁰ Cosa novella quidem: fuit haec sentitio prima.
Estne Zanina Petri Gambonis filia? Scisne?
⁵¹ Est, est; oyme, istud me tantum nomen amazzat.
⁵² Meraviliabam quod eras sic fronte rapatus,
640Qua te fastidis monstrabas essere pregnum,
Tamque magrum vidi, tam gramum tamque striatum,
Ut mangiata lupis pareres vacca famatis.
Deh, poverelle, istis noli te credere fomnis,
Noli post ipsas cervellum perdere ladras,
645Noli, dico tibi, Veneris seguitare putellum.
Ille cavestrellus faciet tibi rumpere collum,
Ille orbisinus totum sfrantumat honorem;
Est Amor angascae speties mentisque diavol,
Est Amor errorum capitanius estque putanae,
650Filius, est proprii domenticatio iuris,
Est quoque vergognae contrarius estque maligna
Pestis et a nulla morbus guarribilis herba,
Per quem perdit homo ius, robbam seque medesmum.
Fac sennum matti: deh, lassa, Tanelle, talopram,
655Nam secchiam merdae tandem cascabis in unam.
Noscere vin causam cur nan habet ille mudandam?
Est quia vergognis oculos bindamine stoppat.
Noscere vin quare puer est numquamve senescit?
Nam facere impresas pueriles cogit amantes.
660Noscere vin quanti sit damni causa ladrettus?
Hic exempla tui solum statuamus avantum.
Si, Tonnelle, modo zuras mihi dicere verum,
Est tibi nullo modo vaccarum cura tuarum:
Primum secca illis garlettas merda boazzat,
665Nam velut usabas numquam tua stalla netatur;
Si mungis, mungis talqualiter: omnia puzzant.
Omnia tristant praeter doniare puellam,
Quae tibi cervellum rapuit, sennumque robavit
Inque guchiarolo retinet putanella ficatum.
670Cessant mascherpae, cessat cagiada, botirus,
Humida formaium corrumpit muffa levatum;
Itque in mallhoram pecoris speranza torellus
Inque malum puntum substantia tota ruinat:
Vigna tui broli sine palis, piena ruidis,
675Clamat a longe zappam nonanta mearos;
Vadunt ad sguazzum campi, lagus arva covertat,
Namque cavedagnis numquam fossata cavantur:
Dormit zappa domi, forcatus, vanga, badilus,
Cuncta sui culpa veniunt ruginenta patronis.
680Hic ille acquistus qui fitur amare puellas,
Hunc mullazzus Amor tibi dat, Tonnelle, guadagnum.
Perdis amicitiam multorum, perdis honorem,
Et patri matrique tuae paris, improbe, guaios.
Hunc de cervello tostum, precor, excute grillum,
685Ne bovis accipiat panzam bustumque gigantis
Et modicus fiat grandis montagna fasolus.
⁵³ Ista meam rupit circumparlatio testam,
Per dextramque intrans laevam passavit orecchiam.
Dans vento calzos umbram, Salvigne, misuras,
690In ghiazzam scribis solis scaldante lusoro.
Plus tostum caschet mundus caelumque roversum,
Plus tostum mulosque asinosque volare videbis,
Cornacchiasque iugo faciemus arare ligatas,
Plus tostum talis nascat verzonus in horto,
695Quod minor ad totam Bressam det foia menestram,
Quam sinat umquamcum Tonnellus amare Zaninam;
Et licet hanc vellem, non possem linquere femnam,
Et licet hanc possem, non vellem linquere nympham.
Vade, nec impresa me quisquam toiat ab ipsa.
⁵⁴ 700O sine cervello zentaia genusque matescum:
Se cruciant quod amant et amorem sponte sequuntur.
Cazza foras istam de testa, pazze, matezzam
Teque tibi stesso prudenti torna vedero.
Hic amor ad stuvam mandat finaliter omnes
705Tuque capraeque tuae sparavero andabitis ultro.
⁵⁵ Mentiris, nec amor fit eorum causa malorum.
Nonne quis est similis zocco similisque puvono,
Quem non mordet amor, quem non capit ulla puella?
Dic, gioandussa: quid est virtus nisi germen amoris?
710Virtutem sborravit amor, sborravit amorem
Summa dei beltas, quae corpora nostra galantat
Inque Zoanninam venit bellasque putinas.
Numquid ego potius merlottus amabo cavallam,
Quam donnam sensuque rasoneque plenam?
⁵⁶ 715Potta meae - quod non volo blastemare - madregnae,
Argumenta facis magno bastantia Scotto.
Sum contentus: ama, quia quemque bisognat amare;
Sed ratio, non mens lassiva gubernet amorem.
⁵⁷ Doh, diavol, amor non est subiectus et istinc
720Debet amor potius rationem flectere quo vult.
Nonne vetus proverbol habes "Amor omnia vincit"?
⁵⁸ Heu, bene parlasti, meschine, quod omnia vincit,
Namque tibi robbam, famam tulit atque saperum,
Plusque Zoanninam curas quam mungere vaccas.
⁵⁹ 725Pur ibi te fichet, nescis voltare galonem;
Num tu Zanninae vis me praeponere vaccas?
⁶⁰ Non, sed ama pariter vaccas vaccamque Zaninam.
⁶¹ O veniat cancar tibi nunc, manigolde, quid inquis?
Tune Zoanninam praesumis dicere vaccam?
⁶² 730Perdonanza, precor, nolique cridare, fradelle:
Nam meus incauto dictus muzzavit ab ore.
Immo Zoanninam stellam chiamabo dianam,
Dummodo non voias te desperare per illam;
Quod si desperas et vis te tradere corvis,
735Non pur eam vaccam, sed ego clamabo putanam
Et semper dicam quod amor tibi colla tiravit.
⁶³ Numquid amor boia est, quia dicis "colla tiravit"?
⁶⁴ Ut quid habes manibus pro te appiccare cavezzam?
⁶⁵ Non amor, ast odium quod fert mihi cruda Zanina
740Me quasi sforzavit contradam perdere drittam.
⁶⁶ Ut quid amas illam, si te sdegnosa refudat?
⁶⁷ Troppus amor quem porto sibi facit esse superbam.
⁶⁸ Ergo troppus amor te vult piccare bonhomum;
Ne stupeas, boiam si dixi nomen amoris.
⁶⁹ 745Crimen amoris enim non est, at culpa puellae,
Troppus amor non esse potest, at troppa superbit.
⁷⁰ Dissimula fingasque aliam seguitare morosam.
⁷¹ Dissimulare nequit vel fingere pazzus amator.
⁷² Heu, quia vicisti: cedo, Tonnelle, nec ultra
750Disputo, nam tua me sententia docta ligavit.
Non de cadreghis doctae venit ista Bolognae,
Non Pomponazzi processit ab ore Peretti;
Talia non donant zappae, nec aratra saputis,
Solus amor docuit, potis est qui alzare biolcos
755De ruto stallae scarlatti ad culmina brettae.
Victor es et speciem formamque agnoscis amoris.
Est gentilis amor, vult cor gentile, galantum,
Dulce, saporitum, tandem dulcedo fit ipsa.
Et iuro, Tonelle, tibi: renovabo Zaninam
760Hancve tibi faciam dilectam, lassa pauram;
Lassa mihi curam, me guarda staque segurus;
Vade casam laetus cordamque retorna cavallae.
Sol ruit in saccam, grillique per arva tricantant.

⁷³ Oyde meus venter, mea milza meusque magonus,
765O mea tercentis testa piena grylis!
O quales lancos, o qualia cancara porto!
Poena minor poenis est codesella meis.
Nil sunt giandussae, nil vermocanus ad istas
Quas pro te sofro, gnecca Zanina, doias.
770O mea puta, fero pro te malapasca, malannum;
Sis mortis causa ribalda meae.
Schioppo, brusor, picolum nec trovo ripossum,
Nec datur almancum posse morire cito.
Affannus maior meus est quod vivus amazzor,
775Mors nec amazzatum me rapit ulla viam.
Tu tamen hic rides, cantas semperque solazzas,
Nec pietas mentem dentegat ulla tuam.
Quo magis in poena crido, magis, improba, soias,
Me, tibi qui sempro tempore schiavus ero.
780En ego, si mangio, videor mangiare lusertas,
Sdegnaris quoniam, vacca Zanina, mihi.
En bibo, quando bibo, solimati vina botazzi,
Sdegnaris quoniam, porca putana, mihi.
Cum dormit, paret forcam montare Tonellus,
785Sdegnaris quoniam, ladra picanda, mihi.
Ipse sonus pivae mihi gnaolare videtur,
Sdegnaris quoniam, gata lecarda, mihi.
Paret garofolus nasanti merda Tonello,
Sdegnaris quoniam, brutta carogna, mihi.
790Non mihi mangiandi voia est, non voia bibendi;
Sdegnas Tonnellum, bella Zanina, tuum.
Nulla repossamen mihi nox longhissima praestat;
Truffas Tonnellum, nympha galanta, tuum.
Nulla malenconicas removet sordina gramezzas;
795Treppas Tonnellum, dolza recotta, tuum.
Nulla meo gradant florum spiramina naso;
Soias Tonnellum, grassa polenta, tuum.
Ergo finatantum spresias, pignata, coverchium,
Puzzat Tonnello maccaronaea tuo.

^{74 75} 800O fortuna nimis povero crudela Tonello,
Qua causa tanti per te mihi dantur afanni?
Cur non hanc animam streppas de corpore tandem?
Nonne tibi satius un trattum fundere vitam,
Quam totis giornis ter mille morire fiatas?
805Es fortuna, canis stronzus gattique carogna,
Es tamen a pazzis lac, zuccar melque vocaris,
Quos utinam facias tete cognoscere tandem!
Nonne finadessum meque huc meque arripis illuc
Et Florentinae iactas de more balettae?
⁷⁶ 810Quid turbulentus facis hac, Tonnelle, sub umbra?
Nonc ego rampatus longam scalvare pioppam,
Ut virdo possim foiamine pascere capras,
Audivi lacero te suspirare magono.
Te precor ut voias marzam buttare deforas:
815Tu scis non pocum strettos nos esse parentos,
Tu scis quam savius villa sum dictus in ista,
Conseium quapropter ego cotale trovabo,
Quod pones zosum fors et dabanda travaium.
⁷⁷ Nunc nunc pensabam quia me grezzare venires.
820Vade viam quantumque potes te porta dequium.
Ad corpus sancti - quod blastemabo - ... lupini,
Si, Garille, loco non te distollis ab isto,
Plus de cinquanta parebimus esse Todescos.
⁷⁸ Nonne tibi dico quod sis, Tonnelle, maruffus?
825Guaios scire tuos inguro daboque socorsum,
Et vis ad primam sic me cazzare parolam?
⁷⁹ Deh, guarda guarda, non magnus bastat afannus,
Qui mihi nocte cavat milzam giornoque coradam,
Si non hic etiam veniat mihi iungere doias.
830Expecta, poltrone, volo tibi rumpere schenam;
Fors fors pentibis mihi nunc venisse davantum;
⁸⁰ Vade pianinum, rogo te, mi chare Tonelle;
An, poverine, tuum tolerabis battere barbam?
⁸¹ Si tibi perdono, veniat mihi pinfer in occhis.
835Guarda, vilane, dabo quod cercas quodve talentas.
⁸² Horsu, ne facias, es mattus? Atriga furorem!
Qui sumus ignoras? Sta retro, dico, padimma!
Mo sagurate, tuum sic fers tractare parentum?
Sta quetus, requia: quid dixi? Quid tibi feci?
840Nonne parolinas usavi dire melatas?
⁸³ Nonne simelmenter tibi dixi "Vade, Garille"?
Scire quid importat mea te pensiria? Numquid
Sub sagramento tibi sum parlare tenutus?
Guarda meos oculos, si vis cognoscere doiam.
⁸⁴ 845Do, Tonelle, tibi perdonum doque rasonem,
Te quia comprendo nimiam sburlasse gramezzam.
Attamen un pocum voias audire sodalem
Perque guisam nullam compagni verba refudes.
Dic su cuncta mihi, marzum mihi spuda figatum;
850Quamvis penserum tua mangiet corda cativum,
Omne tamen charo debes scoprire Garilla,
Taiandumque bono medico praebere bagna
Qui mala cervelli pensiria pacificagat,
Si tamen infirmus malathiam significagat.
⁸⁵ 855Quid mihi tu tantum sine fructu rethoricagas?
Vin quod ego dicam verum tribus omne parolis?
Unxisti fortasse musum flascumve basasti,
Et mihi ieiuno venisti orare quatrhoras:
Num sine crevello valeam purgare ceserchiam?
860Si mihi sorbottum das vini, cuncta sborno;
Cuncta foras butto, quia vinum cuncta palesat,
Dummodo sit vinum civis, non vappa vilani.
⁸⁶ Si non una tibi bastat gorgada botazzi,
Ecce meo totum socio do, dono botazzum;
865Sunt ad comandum chari mea quaeque Tonelli,
Nec tibi torchiati datur pissacara vini,
Nec quae ranarum nascuntur supra culattas:
Musta Visentinis haec sunt spinata tinazzis.
Hoc mea donavit modo me patrona fiasco,
870Namque tuli binos illi de more caprettos.
⁸⁷ Da mihi: clo clo; bibi: non gustat Roma miorem.
⁸⁸ Quid Romam allegas? Non nostrae regna Cipadae
Tam bona gustavit, gustat, gustabit avantum.
⁸⁹ Tu quoque barillo da me cernente bufettum.
⁹⁰ 875Sum contentus: eris nunc satisfactus ad unguem.
Lassa netare musum; clo clo, iam mezzus habetur.
Tuque ancum, compagne, sona, day, stricca, Tonelle!
Nonne bonum? Muffamne sapit? Dic hora, comenza,
Dic tua Garillo maestae pensiria testae:
880Ecce orecchiarum busos deslazzo gemellos.
⁹¹ Ah Iove principium buttae, vini omnia plena.
Boccalides Musae, paulo meliora bibamus:
Non omnes vinessa iuvat picolique marelli;
Si hibimus gregos, greghi sint gutture digni.
885Sed quid ego, fradelle, tibi contare volebam?
⁹² Doh, cancar, testamne tulit possanza botazzi?
Gratta caput: revocat capitis gratatio mentem.
⁹³ Nunc scio quid sit amor, veteres migrate coconi.
O imbriaghe puer, nimium ne crede barillo:
890Vina adaquata cadunt, vernazza, ribula leguntur.
Mi Garile, fugit me quidquid dire parabam:
Nescio qua mihi nunc grossedine testa gravatur;
Quos habeo dentrum plene cognosco travaios,
Lingua tamne parlans zoccos streppare videtur.
895Dicam domanum passutus quinque manestris,
Seu sint panizzae, seu sit muliebre polenta,
Namque polentarum sensus mangiamen aguzzat.
Ahn, sed ego tandem recolo, iam tornor acasam.
Oyme, quot et quales sub milza porto rasoros!
900Non bastat quoniam squarzant sine fine tapinum,
Sed quid ab ognuno ceu vulgi fabula soior?
Non tibi sanglottos, tibi non suspiria narro,
Quae per iter colli vellent uscire magonem,
Sed quia sunt troppi, quia se l'un l'alter adossant,
905En per iter culi braghis sorantur ah imis
Efficiuntque meras suspiria multa corezzas.
⁹⁴ Iam perdono tibi, narrasti cuncta per orden.
Numquam pensassem te tosum prendere gattam
Et disguantatum nasos moccare civettis.
910Certe bisognabit tandem cagare stopinos.
Quid me sponsonas? Intelligo, labra sugasti:
Ecce barillus adest iterum, bibe rursus et ancum.
⁹⁵ Goffa refudaret talem zentaia bevandam.
Clo clo, panza tumet, nolo plus, testa caminat
915Fertque caput secum. Verum quid dire volebam?
⁹⁶ Dicebas quod panza tumet: rallenta corezzam.
⁹⁷ Nescio si potero mollare: "tof"; altera: "tuf tof".
⁹⁸ Non sic aio tibi, voias lentare corezzam;
Dico, centuram fibiis ammolla solutis.
920Heu, quianam tantae cinxerunt astra fumanae?
Guastatur tempus: ne fors bagnemur, eamus.
⁹⁹ Tu quoque caldus eris, ni fallor, ab igne botazzi:
Ecce stat ad mediam gambam sol altus, et inquis
"Guasatur tempus, cinxerunt astra bocali".
925Sed recitare volo bellam, Garille, fiabbam.
¹⁰⁰ Hor la, comenza. Sed, o vadit totmundus atornum!
Quo casamenta volant? Quo caprae? Quo mea vacca?
Quo mea vacca, inquam, volat alta viamque menatur?
¹⁰¹ Perdere nolo capras!
¹⁰² Nec ego volo perdere vaccam!
¹⁰³ 930Curre, Garille, retro, quo curris? Volta dequaium!
¹⁰⁴ Tu quoque delaium! Quo, quo? Tonnelle, ritorna!
Quo sine me? Casco, veniat codesella fiaschis
Atque Visentinae creppent in frotta barillae,
Quae mihi cervellum tot ghebbis imbratarunt.
¹⁰⁵ 935Es coctus plus quam crudus, compagne, nec ipse
Sum liber: cepi gattam simiamque piavi.
¹⁰⁶ Sta, Tonelle, susum! Quid cascas? Surge gaiarde!
Huic palo te tacca manu, quem strettus abrazza!
Heu, quia non unum video, sed mille Tonellos.
¹⁰⁷ 940Sic ego non unum video, sed mille Garillos.
O quot quot pegorae pascendo per aera vadunt
Turchinamque gerunt lanam: montonus azurrus
Sturlat cum vacca virda... Bona sera, patrona!
Vos dare bon vinum Grillo, briagare Tonellum.
945Trincher, tartofen, io io, mi star sine testa.
¹⁰⁸ Ne tibi penserum des, o Tonnelle Panada:
Tantum quem stringis manibus ne desere truncum,
Donec trapasset vini scalmana paditi.
Hui, quantas ego cornutas contemplo civettas!
¹⁰⁹ 950Non sunt scornutae, non sunt, Glirille, carettae,
Sed quem taccatum portas gallone balestrum:
Octo tirasti frizzas, ego quinque verettas.
Stas frescus, nec me zenari mesus aghiazzat.
O quantis tantis impletur testa saiottis!
¹¹⁰ 955Ecce lagus paiae! Quid erit? Nodabimus ambo?
Ambone ranocchii nodabimus arte sotacquam?
¹¹¹ Despoiare libet: sum nudus, tuque camisam
Tira, Garille, foras; en paiae nodo per undas.
¹¹² Sic facio, sed cur non bagnat paia culattas?
¹¹³ 960Immo cavant occhios buschae, immo pulvis anegat,
Immo quidquid ago, video tangoque, botecchia est.
¹¹⁴ Me miserum, Tonelle, iuva, me prestus aiutta:
Una caret forzis nervo mihi gamba tirato;
Oyme, tirat nervus, est granfus, porge botazzum.
¹¹⁵ 965Tune botazzum iterum? Faciamus: prende botazzum!
¹¹⁶ Da cito, ne tarda, morior, volo vivere: clo clo;
Ecce bibo rursumque bibo, bibe tuque, Tonelle.
Gratia sit semper savio renduta fiasco:
Me sua de grandi prigolo reverentia traxit.
970Imbriagus eram nuper, sum nettus adessum.
Sic morzare focum focus alter saepe solevit,
Sic modo vinorum purgarunt vina fumanas,
Pro quibus intrarat nos quinta essentia talis,
Qualis non intrat Lanzos in tempore brindes.
¹¹⁷ 975Ecce serenantur nobis solaria caeli,
Quaeque suo primo res est tornata logino.
Sum Tonellus ego tuque es, Garrile, Garillus.
¹¹⁸ Ergo repossemus nos ambo glande sub ipsa.
Non sine proposito fuerit dormire quatrhoras.

^{119 120} 980Tu solus, Tonnelle, iacens stravacatus in umbra,
Castrono similis cum nullas mastegat herbas,
Quas phantasias per zuccam volvis adessum?
Nonne soles fazzam mihi promere semper alegram?
¹²¹ Ecquis es, ut venias amalato rumpere testam?
985Si, Bigoline, cupis velut ante siamus amici,
Vade viam curaque tuas seguitare pedatas.
¹²² Dextrius, o Tonelle, pocum: quid faris amico?
Siccine me primo vis tractu pellere boschis?
Scire tuas opto poenas, dabo forte reparum:
990Ne dubita, semper qualcus retrovatur aiuttus.
¹²³ Quem, streppone, dabis, vel quem dare credis aiuttum?
Non es bastevolus mihi descalzare stivallos,
Et, macarone, putas me consolare parolis?
Hinc te tolle viam, dico; tu anchora manebis?
¹²⁴ 995Nolo andare. Quis es, qui sic bravose comandas?
Si non basto tibi frustos sgambare stivallos,
Bastabo e panza fortasse cavare budellas.
Quid, Tonelle, bravas? An fors non nosco Tonellum?
Scis modo quid cercas? Sed praestat mittere garam;
1000Vult hic contra alios sdegnum smaltire Zaninae.
¹²⁵ Si, Bigoline, tuum velles compire caminum,
Inter non similis non orta baruffa fuisset.
¹²⁶ Quis dedit impazzum? Duo sto lontane cavezzos.
At scio bisognum: o quam bona sonzia boschi
1005Ungeret un trattum tibi brazzos atque schenazzam!
Tanta tuo fugeret fors fors de ventre matana
Scordaresque bragas Menghi scufiamque Zaninae.
¹²⁷ O Bigoline, nisi guardes quod dicis, amici
Non erimus: taceas faciesque tacendo bel'opram.
¹²⁸ 1010Tu prius in coleram nulla ragione salisti:
Sic prius est licitum te stare tacendo quietum.
Guarda istam frascam quam tanta superbia brancat.
¹²⁹ Tu mihi non unam, sed noias mille dedisti,
Quas supportandas non amplius esse putamus.
¹³⁰ 1015Scilicet andamus vignas taiare novellas,
Ut de nocte meas taiasti, deque polaro
Zamboni septem robasti, ladre, galinas.
Immo, quid alterius damnum scuitare bisognat?
Nonne meas gallis, gallinis atque polastris
1020Continuo stanzas, cortivum tectaque vodas?
¹³¹ Hui hui, rex parlat, loquitur reverentia papae,
Qui tot habet stanzas, tot habet miracula rerum.
Me porcile tumm - scelus est chiamare fenilum -
Vili compactum fango marcisque canellis
1025Sgalinasse baias? O cancar, guarda quod inquit,
Guarda quod hic furfans, furfantum gloria, parlat!
Vix pollastruzzum sua coniunx nutrit in anno,
Et bravat plenum tot rebus habere casalem.
Scilicet a vestris pendet gula nostra galinis!
1030Verum quis nescit te nocte catasse Zanolum,
Dum quattus quattus stabas post terga fenili,
Ut sibi tunc natum posses robbare caprettum?
Ille sed accortus fingens dormire bofabat,
Te tamen occhiatum pridem scaltritus habebat;
1035Interea dum tu levibus calcagnibus ibas
Atque caprettinum subito agraffare parabas,
In pede saltatus preso bastone Zanolus
"Dayque lupo, day, dayque lupo!" pleno ore
Teque bonis stringhis caricans tutavia scapantem,
1040Velles non velles, fecit deponere furtum.
¹³² O quales retrovat falsas hic boia fusaras!
Dicere praesumis me bastonasse Zanolum,
Me, qui bastarem Gattam affrontare Melatam
Aut Bertolottum Marchesca in gente Coionem.
1045Ecquis erit tanti, qui se scire istud avantet?
¹³³ Hoc scio, sed melius tua schena scit illa provando,
Talis et impresae durat signale sinhoram,
Namque videtur adhuc gesiae taccata solaro
Mazza gropolosi cornalis more trophaei,
1050Cui traxit noster Bigolinus tergore scorzam.
¹³⁴ Doh, facies drittum tales non dire cotalas,
Ne cum cervello rupto porteris acasam.
Fors ego spoiavi, forcas montando, picatum,
Ceu tu spoiasti, cui nec camisola remansit?
¹³⁵ 1055Ergo age, si piccant ladros, piccaberis ipse,
Teque meum iuxta morem spoiabo ladronem,
Et promitto tibi nec solam linquere bragam.
¹³⁶ Fac sennum matti: taceas, Tonnelle, nec ultra
Quas habeo ad nasum voias incendere vespas.
¹³⁷ 1060Non vespas, Bigoline, tuas ego stimo coellum,
Nec mancum impletur galabronis testa Tonelli.
¹³⁸ Non plus supporto, volo sbizzerire matanam:
Accipe pugnadam, tua sic, sta saldus, un'altram
En pia non mancum meiorem. Tun fugis? Ecce
1065Tertia...
¹³⁹ Quid pensas me spaventare?
¹⁴⁰ Videbis!
¹⁴¹ Non tibi tres pugnos parco, me cancar amazzet...
Hic etiam tuus est, ahn sic? Sta salde! Quid inquis?
Non tacio stimam de te, poltrone, ceresam.
¹⁴² Non stimam tacis? An talem me ferre bufettum?
1070Certe non patiar; si possum supra ganassam
Hanc dare tartuffam... guarda: te verbero, "tach tach".
¹⁴³ Tu quoque, "tach tich toch", an plus? Spudasne cruorem?
Quin bravaris adhuc? Heu, casco!
¹⁴⁴ Res bene vadit!
¹⁴⁵ Horsu, ne facias, oy, oyme, parce Tonello!
¹⁴⁶ 1075"Tof tof".
¹⁴⁷ Oyme caput, mea trippa meaeque ganassae!
¹⁴⁸ An tibi non ancum callant, manigolde, bravarae?
An mihi vis etiam repetare? Quid esse putabis?
Es nondum satius? Volo te tractare per altram,
Ecce, viam!
¹⁴⁹ Bigoline, sinas me stare! Quid? Oyme,
1080Oy, quia me striccat, mihi me baricocola streppat!
¹⁵⁰ Te castrare volo: smemorabis forte Zaninam.
¹⁵¹ Dico tibi, me stare sinas, oy, oyme, diavol!
¹⁵² Sentio rumorem, quid erit? Volo cernere factum.
¹⁵³ Straccus es anchoram? Non, non volo perdere vitam.
¹⁵⁴ 1085Quomodo se sforzat de sopra venire gaioffus!
Non, Tonelle, viam cepisti, appunta gaiarde.
Tune putas nostris tete subtrare ginocchis?
O fortuna, quid hoc superor!
¹⁵⁵ Sta saldus, an istud
Esse putas falsum, quia tandem supra venivi?
1090Sta, boiazza: superveni, volo rendere tonfas,
Rendere panzadas, tot goffos totque bufettos
Atque sonaiorum striccamina dira meorum.
¹⁵⁶ Te bene guardabis; quid agis? Meus oyme galonus!
¹⁵⁷ Expecta donec pedibus tibi panza foletur:
1095Sic sic in tinis uvas calcare solemus.
¹⁵⁸ "Chiap chiap".
¹⁵⁹ Allentas sic sic, asinazze, corezzas?
¹⁶⁰ Parco tibi, Tonelle, mihi quoque parce tapino.
Heu, mea panza, "lof", heu, "lof lof", crepabo daverum.
¹⁶¹ Ah manigoldorum puzzor, fex, stronzus et oybo!
1100Aium mangiasti, tuus aium venter amorbat.
¹⁶² Quid facitis, cancar? Horsu, Tonelle, padimma,
Lassa Bigolinum! Quo tanta est quaestio? Lassa!
¹⁶³ O, quia sum mortus! Mi, mi Salvigne, ribaldum
Hunc tira dadossum, da, da, compagne, socorsum!
¹⁶⁴ 1105Non, Salvigne, tibi noiam fecisse recordor,
Quapropter nostris ne te trammitte baruffis.
Nescis quam peius me tambussabat adessum.
¹⁶⁵ Ah, Tonelle, precor, quo smania tanta? Tonelle,
Cui dico?
¹⁶⁶ Salvigne, iuva!
¹⁶⁷ Tonelle galante,
1110Fac mihi gratiolam solam: sta denique susum.
¹⁶⁸ Hic mihi promittat pacem sic stratus arenae
Tuque segurtatem fac illi, quod mihi pacem
Tam longo servet, quam longo tempore vivat.
¹⁶⁹ Hic bene promittet: sic te, Tonelle, seguro;
1115Quod si non faciet, tibi carrum spondeo foeni
Mazzatichi, quo se tua vacca Bonella satollet.
Nonne petis pacem vel das, Bigoline, Tonello?
¹⁷⁰ Ah, Salvigne, mihi nimis haec iniuria pesat.
Sentio sub calzis eius gravibusque zenocchis
1120Mudandam imbratasse meam, dum copia sborrat
Multa corezzarum, dumque os suspirat abassum,
Et dabo sive petam sic sic menchionice pacem?
Attamen importat multum, cum quaia tenetur
Ungue sparaverii, vel cum sorighinus in ore
1125Vivit adhuc iuvenis gatti, qui forte scapabit...
Sit pax: tuum firmetur propter amorem.
¹⁷¹ O bene pensatum! Virtus sanctissima pax est;
Iret abrodettum sine pace creatio rerum.
Surgite, compagni; nulla est offesa travobis,
1130Ponite post schenam cerebrum, scordate parolas
In colera dictas; basa, Bigoline, Tonellum
Tuque simelmenter Bigolinum basa, Tonelle.
Ambo venite simul mecum cenare staseram,
Nam simul expectat nos dudum paper arostum.

¹⁷² 1135Magna bachiocheries hominis, ratione dobati,
Et cui soletto fazza levata datur,
Velle per has tenebras orbum seguitare mulazzum.
Orbus Amor drittam non docet ire viam,
Velamen quod fert occhis stoppatque vedutam.
1140Quam melius fiat braga tegatque nates!
Nam pars quae nullum deberet habere copertum
Sconditur, et quae pars est tunicanda patet.
An maius reperire queas signale ribaldi,
Qui, ne vergognet, lumina stoppa gerit?
1145Nunc, o nunc tandem vistam sbindare comenzo,
Nunc, o nunc visu mascara tolta meo est.
Menchionazzus ego sequor unam sponte regazzam,
Quae mihi perpetuo tempore scornus erit.
Me video solum, poverum mentisque balordum,
1150Non sine scaldata vado tapinus aqua.
Haec barbera pilos barbae levat absque rasoro,
Docta filistocchis attrapolare suis.
Veronesa suam iam vaccam prendat Arena,
Quam vix quatrino turba rognosa paghet.
1155Vos ergo, quoscumque tenet busa gabia mundi,
Pro specchio hanc sortem semper habete meam.
Cernite strazzatum, fuerat qui riccus, amicum:
Vodata est soldis borsa, rasone caput.