Cantalicio Cantalice 1445 - 1515, bucolica, bucolica buc. bucolica (Liliana Monti Sabia, 1996)

^1
2 Moestus eram et, veluti confusa mente solemus,
Per Latios fines nullo comitante vagabar,
Membraque sub patula quercu defessa levabam
Nescius ipse mei, mihi quo tunc esset eundum,
5Quum mihi qui fuerant longo iam tempore noti
Epolus et Ruffus cunctorumque Elinus hospes,
Inter pastores Latios non gloria parva,
Borgiadum laudes mirandaque verba sonabant.
Protinus ad nomen conversus et ora loquentum,
10Ad me mortifero posito moerore redivi.
Epolus ad Ruffum sic primum est ore loquutus,
Elinus inde suas supplebat in ordine partes.
³ Ruffe, quid huc properas, quidve huc properando requiris?
Dic, rogo, quicquid id est, si fas est scire rogando.
15Anne novi quicquam nostros fortuna per agros
Attulit, ut solita est nostram turbare quietem?
An potius captus sic mente vagaris et erras?
⁴ Epole, non possum tecum hic nunc, parce, morari.
Nam, cur sic properem, nequeo tibi dicere, nec sum
20Demens: sunt nostri, sunt gaudia causa furoris
Maxima; mitte precor, tibi sic armenta gregesque
Crescant et faciles subeant ad aratra iuvenci,
Atque ubi sit noster, cui gaudia talia porto,
Elinus et pascat dic qua regione capellas.
⁵ 25Non dicam certe, nisi me prius, ipse rogatus,
Participem facias. Scio se qua valle receptet
Et qua nunc moestas teneat sub rupe capellas.
⁶ Nunquam hodie vinces, ut quae sunt gaudia primus
Epole, percipias; potius miracula dices
30Et sunt, crede mihi, miracula maxima, vel quae
Maxima mortali raro dare Iuppiter audet:
Elinus haec primus volo me referente resciscat,
Cura revertentis cruciat quem saeva doloris.
Tu nobis ostende locum, quave ille moretur
35Parte doce; mecumque veni, si talia sic tu
Scire cupis, vel, quaeso, meum tu dirige gressum.
⁷ Quin potius tecum quam sic remanere profecto
Ferre pedem statuo; sic me hac tu, Ruffe, sequaris.
Elinus ad quercum veterem sub rupe capellas
40Continet atque suos tristes cum matribus agnos.
Tuque meum interea pecus observare memento,
Crispe, rogo: raptim (non est via longa) revertar.
⁸ Tandem te video, tandem qua parte moraris,
Eline care, scio; quid stas moestissime, quid stas?
45Huc ades et lachrymas, gemitus, suspiria, planctus
Comprime, et antiquos tua fistula cantet amores.
Carpere iam poterunt deserta salicta capellae
Et cythisum tondere suum. Resipisce, quid obstas,
Eline? Moestitiae non est locus amplius ulli.
⁹ 50Ruffe, quid apportas, quidnam mihi dicito, quidnam,
Quo liceat tantos tandem mollire dolores?
Sed cave ne fingas quicquam mihi, Ruffe, iocando:
Nota tibi est nostri nam maxima causa doloris.
¹⁰ Quid dubitas fictis me fingere gaudia rebus?
55Extinctum nuper quem flebas, Borgia noster
Vivit, ab Elysiis hodie tibi redditus oris.
Quid miraris et haec miracula ficta putasti?
¹¹ Heu heu me miserum, renovas quid, Ruffe, dolores?
An licet huic vitae qui concessere relictae
60Aethereas illis iterum remeare sub auras?
Quid me, quid miserum, quid spe sic ludis inani?
Borgia vivit, ais? Vivit, puto, Borgia fama,
Vivet et astriferum donec teget omnia coelum.
Ast ubi tam claro facies veneranda decore est,
65Illius et radios aequantia lumina solis?
Sunt ubi nectareos redolentia verba liquores?
Est ubi magnanimi tam pectoris ampla facultas?
Est ubi tantus amor, quo se pastoribus ille
Praebuit et nostras iussit sperare capellas?
70Parce, precor, nostros igitur renovare dolores,
Hasque sinas inter me deperiisse capellas.
¹² Eline, pone tuas lachrymas et crede quod audis:
Borgia quem lachrymas vivit, mihi crede, reversus
Iam fuerat qualis, rutilo decoratus honore;
75Nam, te ne ulterius videar deludere, sic tu
Accipe quae dico: frater germanus eosdem
Cardineos apices accepit Borgia noster
Atque omnes titulos, quos iam germanus habebat.
Borgia sic noster, sic est a morte reversus.
¹³ 80O faustam laetamque diem! Procul omnia verba
Tristia et ad tegetes villae redeamus ovantes.
Hinc quoque vos celeres mecum properate, capellae,
Nam licet et vobis ad pascua prisca reverti
Uberaque assueto melius distendere lacte.
85Vos quoque, quae mecum noctesque diesque dolentes
Tristitiam sensistis, oves, deponite curas
Et refovete novis vestris balatibus agnos;
Fundite laetitiam: vivit nam Borgia noster,
Borgia noster adest, quem flevimus hactenus omnes!
90Vos quoque per campos altaria ponite cuncti
Undique, pastores, pinguisque ab ovilibus aris
Victima quaeque cadat; non est mora, macto ducentos
Ipse agnos, centumque hedos, totidemque iuvencos.
Quaeque per undenos siluit moestissima menses
95Vincat, ut Arcadicos faciam, mea fistula, cantus.
¹⁴ O bene quam factum est! Cur haec me, Ruffe, rogantem
Gaudia celasti? Scis me quoque non minus esse
Borgiacum, quam quos produxit Borgia proles.
Sed quid cessamus? Cur hic producimus horas?
100Ad sacra iam tendamus iter; sit curta supellex
Quanquam, Ruffe, mihi, pecoris grex parvus habento
Quicquid id est arae, simul haec genialis agatur
Et iucunda dies, rediit quia Borgia noster,
Borgia, quo nobis crescent armenta gregesque.
¹⁵ 105Non mihi sunt ovium foetus, non, Eline, tauros
Non vitulas habeo, rapuit nam Gallia nobis
Omne pecus, Latios nuper populata penates;
Sunt tamen argenti veteris sestertia centum
Et puto sunt nummi fulvae mihi mille monetae:
110Haec et si qua mihi restant patrimonia cuncta
Fundite, Borgiacos atque instauretis honores,
Et pastoralem positis per compita mensis
Rite vocate chorum. Cressis lux pulchra per agros
Est signanda notis, fument altaria. Quid stas,
115Eline? Carpe viam, simul et properanter eamus
Hinc omnes; properant Pyrous, Eous et Eton
Oceani fines rapido contingere plaustro.
¹⁶ Vera ait hic fateor, nimium nam, Ruffe, moramur;
Ocyus hac nostras moveamus parte capellas
120Hosque greges ovium, quae persentire renatos
Nec non Borgiacos gestire videntur honores.
Cur non interea, dum sic simul imus, euntes
Borgiacas canimus magnas ex ordine laudes?
¹⁷ O utinam vox illa mihi, qua dulcia quondam
125Carmina vincebam cygnorum, et carmina quae iam
Remige celato cautus vitavit Ulyxes:
Nympharum omne genus cantu superosque moverem!
At, quaecumque mihi sit vox, tamen ecce canamus,
Borgiacasque alacres tollamus ad aethera laudes,
130Cantando sed tu gere partes, Eline, primas;
Tu sequere, atque tuas serva post, Epole, partes;
Tertius ipse meas depromam pectore voces.
¹⁸ Immo omnes una melius nunc, Ruffe, canamus,
Alter et alterius toleremus voce laborem.
¹⁹ 135Borgiacas laudes resonet latus omne viarum:
Borgia te praeter nil nostro in pectore vivit.
Promptius Oceani magni memorabimus undas,
Quam nos voce tuas referamus, Borgia, laudes,
Quotque orbis nutrit memorabimus ante capellas
140Et quot pascuntur per Daunia rura iuvenci;
Immo etiam ranas memorabimus ante palustres
Et convexa polus citius quot sidera pascit.
Felix quae nobis genuit te, Borgia, tellus,
Inter et Hispanas fortunatissima mater.
145Pascentes nostrae duce te per aperta capellae
Et duce te melius distendent ubera vaccae.
Borgia, vive diu, Tithoni secula vincens
Nestoreosque dies, Priami quoque vince senectam.
Si tibi nostra canit quae fistula, Borgia, amabis
150Maior erit nobis non Tityrus aut Meliboeus.
Qui te quique tuas non cantat Borgia laudes
Carceris obscuris semper lachrymetur in antris.
Ex animo quisquis non est tibi Borgia amicus
Illius aspectus fugiatur ut ora colubri.
155Ad sacra sed propere, quia sol inclinat, eamus;
Illic Borgiacos melius referemus honores.