1. ad regem Ferdinandum
Tristis eram et tristes uoluebam pectore curasNec poterat flendis uox aperire viam
Cum calamum sumpsi; sumpto, cum scribere coepi
Tum lacrimis charta est oblita facta meis;
5Cumque iterum sumpsi, deterso lumine tristi,
Et verti ad sacras corda manusque preces:
"Phoebe faue docteque mihi aspirate sorores,
Flectenda est, dixi, Caesaris ira mei.
Nunc mihi (si quando) faciles estote roganti,
10Nunc mea pierius irriget ora liquor
Nec vos detineat timor aut reverentia facti:
Causa leuis, culpa non scelus esse potest.
Et flecti facilis mens et placabilis huic est;
Micius hoc toto nil uidet orbe dies;
15Parua mora est paruusque labor: nam tota resedit
Huius quae nunquam pectoris ira comes;
Orandus semel est, indulget, parcit et audit
Uota deus noster sollicitusque parens."
Haec ego; cum Phoebus pariter dicteque sorores
20Non exaudita uerba tulere prece:
"Scis quociens nostrum, non laeso rege, petisti
Numen et accepto pectore gratus eras.
Fauimus et nunquam poscenti uota fuere
Non rata. Dic quando Musa negauit opem?
25Siue erat ulla tuis unquam flectenda querelis,
(Scis ope tu nostra quam cito mollis erat!)
Siue aliquid magnum, seu quid graue ferre uolebas,
Fecimus ingenii uela secunda tui.
Dum tu gratus eras regi, tibi leta fuerunt
30Numina; nunc laeso, tristia ferre decet.
Rex sacer et sacro stat nobis phoedere iunctus:
Quo nos uix ullus qui colat orbe magis
Nec qui tam laute nostros substentet alumnos,
Nec qui tam sancte conuocet amne deas.
35Quos colit hic, colimus; pariter quos odit et ...
Odimus ac posita bella paramus ope.
Placa igitur dominum mundi, cui Iuppiter ...
Imperium loetis annuit auspiciis,
Quem pylie solum uoluit superesse senecte
40Et cui pro uoto cuncta secunda cadant,
Cassida cui Mauors cessit, cui Gorgona pectus,
Quis fieret tutus quolibet hoste fero.
Munere non opus est, uituli nec sanguine coesi:
Porrige conuictas ad sua templa manus.
45Haec sunt quae capient animum, quae dura remictent
Pectora, quae poterunt flectere sola deum".
Foelix quem facilis spectas, quem lumine laeto,
Et cui tam sacri numinis ora fauent.
Huic faciles superi, huic pleno pectore anhelant
50Omnes, huic largo munere cunta fluunt.
At contra cui nullus amor, cui gratia nulla
Spirat et aduerso substinet arma deo,
Quam miser est! Ether non audit uota nec ullus
Supstineat: tantum Caesaris ira potest!
55Quare, hominum rector, longo mox tempore caeli,
In mea conceptas comprime damna minas.
Peccaui, fateor, sed non ut carcere dignus.
Est error: cause non data culpa meae.
Errori concede meo, per pignora, quaeso,
60Cara tibi et cunctis moxque futura deis,
Pignora quae firment sub te foelicia mundi
Secula, quae claudent templa severa dei,
Pignora quae domito succedent auspice patre
Orbi, quae tellus, ether et unda colant.
65Hoc te docta cohors musarum et carus Apollo,
Qui tua pierius irrigat ora liquor,
Hoc rogat et quicquid post hos mea pectora possunt,
Pectora fulminibus territa aragoneis.
Sic tibi foelici cessit quae Iuppiter astro,
70Firmet et eternum det pater ipse frui.
2.
Casta parum, formosa nimis, Theonilla, moneris:Quod forme superest adde pudicitiae;
Sic pariter cunctis casta et formosa nitebis,
Sic Helene fies, sic pia Pelenope.
3. in necem trium sororum
Tres sumus inque uno deprensas crimine natasNon exoratus strangulat Hippolytus.
Sic decuit periisse: satis nam debuit illas
Hippolyti nomen praemonuisse patris.
4. ad Isabellam regis filiam
Tres uidisse deas fertur priameius heros:In te una uideo tres, Hysabella, deas.
Iudice me, coedunt omnes tibi, coedit honore,
Ingenio, forma Iuno, Minerua, Venus.
5Iratas sensit quas spreuerat ille: ego qui tres
Post te pono tuo nomine tutus ero.
5. ad Auroram puellam
Si geminos soles, geminas uidisse sororesQuis ferat aut forsan charta loquatur anus,
Credite: res uera est; causam scripsere periti.
Naturae tacitas quis labor ire uias?
5Plura ferunt anni nobis miracula rerum,
Non tarnen haec causis aut ratione uacant.
At geminam mundo nullus qui uiderit auctor
Auroram auratis emicuisse comis.
Res mira est nostris hoc euenisse diebus,
10Digna sacro Phoebi carmine, digna lyra.
Cernimus hoc omnes quoties; fulgentia caedunt
Sydera et eoo surgit ab orbe dies,
Cernimus Auroram geminam, quarum altera solem
Preuenit et solis lumine uicta cadit;
15Altera post solem, cui sol cum lumine cedit
Uictus et obducta nube latenter adit.
Aurora est quodcumque uiget, quodcumque corusco
Lumine: sydereas excutit ore faces
Aurora in tenebris; haec luce est clarior ipsa,
20Sole recens orto, sole cadente nitens;
Haec radiis praecincta caput roseoque decore
Gestit apollineum uincere sola iubar.
Lilia non equant, non hanc candore ligustra,
Non nix quae gelido uertice pigra iacet,
25Non rosa, non uiolae; tyrius non sufficit ardor.
Quae rubet in nitidis gracia rara genis,
Non hanc complexus senioris foedat amantis;
Candida tota mea est, tota pudica mea est.
Sollicitant superi formam: formosa pudica
30Sola uiris negat, haec sola puella deis.
Fastu sola decens, fastu formosa uideri
Uult tantum; faciles posse placere negat.
Hinc ludit miserum, nostros hinc ludit amores,
Nescia quam dubio stet sua forma gradu.
35Forma uirens flos est, qui dum se tollit in auras
Luce uiret prima, luce cadente cadit;
Forma parum uitae, forma est mortalis et ipsa
Tam celer in cursu quam celer ipse dies.
Illa igitur uiuet quam dilexere poete,
40Cumeos uincet illa uel illa dies.
Carmine gemmatus uolitat cum matre Cupido,
Substinet haec regni sceptra superba sui.
Carmine tartarei dum fertur regis ad aures
Persephone facta est grata rapina deo;
45Sic Lede est formosa Ioui sic grata tyranno
Equoreo Thetis et dea facta maris.
Hoc sine, tempus edax formam corrumpet et illa
Quae ridet uultu gracia rara cadet;
Hoc sine, non Phoebi non Lune lumina coedent:
50Vesper eris, summo sis licet orta die.
Te mea Musa canet, nitidi haec preconia uultus,
Haec faciet forme tot monumenta tue.
Aurora auricoma atque auro fulgentior ipso,
Quam uereor ne sis proeda futura Ioui,
55Induat et satyri faciem formamue iuuenci
Aut fiat niuea tectus amator aue.
Si sapis, hos fugias semper; mentitur in illis
Iuppiter et falsis ludit imaginibus:
Impleuit gemino sic et Nycteida foetu,
60Mnemosinem lusit sic et Agenorida,
Sic Ledam atque alias quarum meminisse molestum est.
Sit satis iis animum commonuisse tuum!
Iuppiter ex tot querit quid nisi nomen amicis?
Contemptumque illi copia tanta parit.
65Illis laesa graui coniux saturnia damno
Instat et in poenas semper acerba furit.
Inachis exemplo bos est et Parrhasis ursa,
Inuitae quanquam concubuere Ioui.
Quam uereor, fias ne cum noua preda deorum
70Contemnas numeros facta superba meos:
Contemnas licet usque meos fugiasque calores,
Te sequar et nostro pectore sydus eris,
Ante oculos formosa meos Aurora nitebis,
Ipso lucidior splendidiorque die,
75Aurora auricoma atque auro fulgentior ipso,
Sola uiris, summis digna puella deis!
6. ad Petrum Grauinam
Carbonius malim quam Carbo dicier; ignisAcrior ignito est plusque caloris habet.
Sic me flama minus, sic me minus ureret ignis
Sicque minus candens ignis in igne forem.
5Flama magis, magis ignis edax quam flameus et quam
Ignitus: uaria est uis in utroque sua.
Quare ego qui Carbo uixi, Grauina, preustus,
Auspice te uiuam fac, rogo, Carbonius.
7.
Anceps nauta sue uitae est cum uela charinaeTrinacrio cernit turgida facta mari.
Hinc timet audacem Syllam, pauet inde Charybdim;
Haec furit illa graui uertice uela rapit;
5Instanti tandem laxatur pinus ab unda
Et uocat in medio gurgite nauta deos.
Sic ego cum uestros subeo, Peneia, uultus
Teque tuos oculos, lux mea, Virbiola,
In uarios aestus rapior, quo lumina uertam
10Nescio: sic uotis cogor abire meis.
Tu mihi Scylla rapax, haec est mihi saeua Charybdis:
Scinditur in partes sic mea uita duas.
8. ad Theonillam
Quum cecinit Phoebus uictori bella Tonanti,Non fuit in sacro dultius ore melos
Nec quum Dyrceus, cythara confisus eburna,
Construssit leni moenia tacta sono,
5Carmine threicio non sic rhodopeius Orpheus
Permulxit rapidas cum Phlegetonte feras,
Quam tu, quum fidibus digitos imponis eburnos
Et dulces nitido ducis ab ore sonos.
Equora mitescunt, uolucresque per alta uolantes
10Attonite referunt in tua tecta pedes
Et uocem expectant tacite reprimuntque querelas
Et discunt docta garrulitate frui.
Te duce, uernat Ythis, duce te, Theonilla, canente,
Cogitur in ueros quaelibet ire modos
15Et quod non potuit Circe, tu flectere Ulyssem
Carminibus posses in noua uota tuis
Et durum mollire animum, saeuosque calores
Ignicere et longa detinuisse mora;
Ingenium superasset amor. Quem non tua uincit
20Forma, deos summo digna mouere loco,
Et color et uultus roseo collatus Eoo
Quicquid et in toto clarius orbe micat?
Foelix cui tamen facilis deus annuit, ut te
Spectet et attonita carmina mente notet
25Uel cui tam dulci spirat tua uocula cantu
Ut uideat uestris scripta sonare modis.
Quare cum multos celebres, mea uita, poetas,
Hos inter uiuam fac, Theonilla, precor.
9. saficus
Cantet heroos alius triumphos,Ilion clarum ueteresque Thebas,
Siue supremos hominum labores
Collocet astris
5Siue phlegreos memoret tumultus,
Qualis in celum furor arma sumpssit,
Ac Iouis tandem iaculata summos
Fulmina montes;
Tu quoque assuetos moduleris ignes
10Dum tibi indulget Venus et Cupido
Nec minus posthac soniturus alto
Proelia cantu.
Me iuuat faunos driadumque amores
Desidem nostris agitare syluis
15Et modo crates uiridi sub herba
Texere iuncos,
Fontibus sacris modo praeter undam
Inter argutas iacuisse frondes,
Arboris somno positum sub umbra,
20Margine ripe.
Hic erit nobis Heliconis antrum
Et nouem docto numero sorores;
Hic Equi fontes laticisque sacri
Pocula nobis;
25Hic oues inter medias, agresti
Fistula incomptas mediter Camenas;
Seu mihi pugnam liceat minantem
Cornibus hyrcum;
Hic Palem solis operemur agris
30Panaque et nymphas satyros amantes,
Dum colas isthic noua templa diuum
Postibus altis.
Iam modo a nostris nihil ipse siluis
Arduum expectes nisi rusticanum
35Carmen et sparsas sine lege nugas;
Haec mea musa est,
Musa quae priscos uelut ante cultus
Nescit agrestemque sapit poetam
Cuius, ut nullo fatear rubore,
40Crassa Minerua est.
10.
Saeuiat et caelum, tellus, mare, nubila, uenti;Nil facient: uirtus me mea sola teget.
12.
In pretium Danahes mutatus tecta subiuitIuppiter: in pretium quaeque puella ruit.
13. ad Antonium Palmerium
Auspice te et duce te, uicti super ardua montisInstituam latio parta trophea Ioui.
Atque seram longo uictrices ordine palmas
Quae referent nomen tempus in omne tuum;
5Quaelibet in uestrum crescet decus, omne sonabit
Palmerium, Antoni, Palmeriumque nemus.
Te duce, cana Fides, rectum seruatur et ecum,
Auspice te, Virgo hoc tempore diua rediit.
Salue magnorum exemplum lumenque uirorum,
10Delitium patrie presidiumque tue!
Sub te iura uigent, te nunc sub iudice recto
Cedunt fallacis iurgia uana fori.
Iure igitur potero uictor sperare triumphum,
Sub duce pugnandum cum mihi Palmerio est.
14. ad Catossum amantem Perlae
Si loqueris, Perlam loqueris; si scribis, eandem;Si cantas, Perla est quae tua plectra mouet;
Si dormis, tecum in somnis tua Perla moratur;
Si uigilas, uigili pectore Perla tua est;
5Perla tuum numen, Perla est tua fama, Catosse:
Perla tuas uires auget et ingenium.
Denique nulla magis resonat quam Perla per orbem.
Andromede Perla est, Perla est Hermione;
Cynthia Perla tua est; tua Delia Perla; Chorinna
10Est Perla et docto Lesbia amata uiro.
Foelix sorte tua, tantum cui fata dedere,
Perla, tibi ut sacris mixta habeare choris!
Inuidie es, cuntis quod sis praelata puellis,
Inuidie es Veneri, Perla, Charique sue.
15Inuidiam sed temne dee, sed temne Ericinae,
Temne puellarum iurgia, temne minas,
Dum modo Pierius faueat tibi, Perla, Catossus,
Dum modo Pierium, Perla, tuum foueas.
Hoc duce, tartareas uitabis, Perla, tenebras,
20Fulgenti, hoc, dabitur lumine, Perla, frui,
Hoc, formosa uiros accendes, Perla, deosque
Perque uirum, hoc, ibis pectora perque deum.
Iure tuum posthac complectere, Perla, Catossum
Et te non superet Sapho in amore pari.
25Sic numeris exculta nouis super astra ferere
Sicque tuum numen numen amoris erit.
15. ad Petrum Grauinam
Sum, fateor, Grauina, pati quodcumque paratus:Et quodcumque meum caedat in opprobrium.
Ianua claudatur nec non et ianitor ipsse
Uerberibus caedat pectora nostra, feram,
5Dummodo me ueris conuincat diua querelis
Et damnet mores publica causa meos.
Non ego iudicium metuam: nam conscia facti
Mens facit ut quouis iudice tutus eam,
Cui semel addictus: "Iuraui in uerba puelle;
10Iuratam statui tempus in omne fidem
Illi et perpetuo et nullo mutabilis euo
Seruire, ac fido semper amore sequi.
At uereor ne forte alio mens concita amores
Ipsa leuis culpet effugiatque meos.
15Sed fugiat licet, usque sequar, sequar usque, nec unquam
Sentiet a tergo me procul esse suo".
Instans ipsse adero, donec te iudice recto
Uicta suos questus comprimat et lacrimas,
Donec in amplexus ultro quoque ad oscula currat
20Et dicat: "Fasse parce, precor, misere!"
Tunc ego uotorum compos, tunc laetus ouansque
Ante fores uicte serta feram domine
Atque ibi constituam sacris de frondibus arcum,
Atque ibi, composita pace, triumphus erit.
25Talia sed scriptis apponam uerba tabellis,
Quae populo ualeant pretereunte legi:
"Haec domus illius est quae, falso questa, fatetur
Iudicio uictas supposuisse manus".
16.
Rex edit et longum garrit Sincerus ad aures,Corvinus sanctis cum uacat ille focis.
Cur coenam, queris, sacram, cur turbet uterque?
Inuidet hic epulas odit et ille deos.
17. ad Caesarem
Sic tibi Pierides, laeto sic Cynthius oreAnnuat et laeto Laodamia oculo,
Sic noua te capiat semper teneatque uoluptas,
Uiuat et amplexu Laodamia tuo,
5Sic tecum in culto iaceat bene culta cubili
Et foueat tenero Laodamia sinu,
Sic tibi succurrant Veneres lususque iocique
Et tecum nudo nuda puella cubet,
Sicque modis mille et numero sine ludat ametque
10Te plus quam proprium Laodamia animum!
In nos siste tuos, Caesar, destringere morsus,
Siste Lycambeo bella mouere odio.
Est tuus Opheratrus, tibi mens sua dedita fuit,
Est Carbo et nulli quam tibi plura cupit.
15Marcus erit Pylades, Carbo tibi fidus Horestes:
Sic unus trinus, trinus et unus eris.
18. ad Alfonsum
Ni te plus oculis meis amarem,Alfonse, Aonidum nouella cura,
Ni te plus oculis suis amarent
Cum nymphis Charites, Amor, Voluptas,
5Urbs tota et iuuenes quique et puelle
Et quae te nimium coquit premitque
Fletu turgidulos habens ocellos,
Illa, inquam, tua quae ciet mouetque,
Urit pectora, conficit medullas,
10Qum te lumine spectat, intuetur
Seu tristi aut hylari, ruis et liquescis
Et magno rapidus tremore palles,
Mistus sic calor et gelu recursant
Per cordis penetrale, per recessus,
15Sic ut deliquium repente fias;
Non ferrem, misere ah nec ah dolenter
Quod te conficeres, tenelle lector,
Inter Virgilios Horatiosque
Inter et numeros propertianos,
20Quod quies tibi nulla, quod voluptas,
Quod semper tetricae uaces Mineruae
Nec ullam tibi, nec reponis horam
Tot tot qua uigiles premas lucernas.
Sit tandem posite modus Thalye,
25Alfonse, et studiis uaca seueris,
Etas cum riget, albicant capilli.
Nunc te dum cupide illa et illa et illa
Optat et tenero fouere sinu,
Iungi et basiolis catullianis,
30Hispanos fuge quae secuta amores
Et nouam tibi compara puellam,
Seua sit licet et superba, fiet
Attritu facilis tuique amatrix,
Dones dum modo passerem Catulli.
19. ad iudicem grammaticum Thomam
Si tibi difficile est paruos legisse libellos,Est etiam carmen scribere difficile.
Si labor est paucas, iudex, euoluere chartas,
Grammatice, et misero reddere iura uiro,
5Est labor et musas Phoebumque arcessere, quando
Auersa fugiunt ab Helycone uia.
Frustra tunc doctos temptat qui scribere uersus,
Frustra compositis ducere uerba modis;
Tunc mens ipsa furit, digitos tunc mordet et ungues,
10Tunc calor immistus frigore membra quatit.
Num haec, inuigilas sacris cum legibus ipse,
Profers num similis fit labor inde tibi?
At te iura tenent prima uel nocte quietum,
Curis nocte sopor membra grauata leuant.
15Non est, crede mihi, idem currere et idem
Stare; labor lassat, sed iuuat ipssa quies.
Nostri igitur, queso, non immemor, effice, Thoma,
Quod facile est, quando feci ego difficile.
20. in Attaldum
Neptunus faueat: te sic ut subruat unda,Sic pater ut misso fulmine membra petat,
Sic pars igne cadas, pars unda, Attalde, furenti,
(Nequiciis quando haec digna ruina tuis),
5Auguror; eueniet: caelum, mare, terra dehiscent,
Te uinctum ut stygiis carceribus teneant.
21. in Carrafios
Iusta parat laute... conuiuia parceCarrafa: assiduas uiuat in exequias.
22. ad Grauinam
Expleui Venerem liquore multo,Grauina; est Veneris liquor refusus
In ipsam Venerem; petit nil ultra,
Ultra nil queritur; satis satisque
5Expleta est Venus et liquor refusus.
Iam tuto poteras adire; adito:
Nil de me queritur, nil minatur,
Non manant lacrime per ora fuse,
Non suspiria corde ducta ab imo,
10Non Phedre furor ille, non Thiestes,
Non non, ut prius, in caput minatur
Nostrum: composito serena uultu,
Totam se mihi tradidit fruendam.
O dulcis liquor, o benigna uena,
15Iram quae domine tepere cogis
Facisque domine interire questus
Et luctus simul et simul dolores;
O, lusus, delicias, facetiasque
Mesto quae reuocas ab ore, risus
20Quicquid et Veneris Cupidinisque
Urens mollibus insidet medullis!
Quare eam facilis labore nostro
Et laeto pariter, Grauina, uultu,
Uultu quo facili nitescit aer,
25Quo graui nitidus nigrescit ether,
Non est quod timeas adire, adito
Et nostri memor, usque et usque et usque
Usque quo recinat (nec inde abito!):
"O dulcis liquor, o benigna uena!"
23. ad Victoriam puellam
Non tibi quod sumptis belli fortuna sub armisCesserit, hoe uicto nomen ab hoste refers,
Nec quod mortales forma superasse puellas
Contigit et priscae laude pudicitiae;
5Sed Venerem quod uincis, habes. Victoria magna est
Uincere, quae primas uicerat ante deas.
24.
Dum sitiens uitreis spectat se Phosphora in undisProtinus e mediis uulnera sensit aquis.
Dumque nouis incensa oculos et pectora flammis
Uritur, et uultus deperit ipsa suos,
5Ne pereat, mox hausit aquas, quibus hauserat ignem
Igneque tum simul est igne leuata siti.
Forma nocens dilecta sibi nocuisset amanti,
Ni quae perdiderat unda tulisset opem.
26. carmen de Hectore Fieramosca
Disce, hospes, quicumque Italam peruenis ad oramHectoris haec quantum uiribus aucta sui est.
Conspicuus quondam Phrygius florebat in armis
Quo ferus Aeacides saepe repressus abit.
5Alter et his bello meus est, qui Marte feroci
Ferre hominum docuit colla superba iugum.
Victor ab euictis rediit, spolia ampla reportans,
Deuictis Gallis nomen in Ausonium.
Hectoris auspicio praepes uictoria fluxit
10Et peperit magno magna trophea Duci.
Huius ab auspicio uictores uincier ipsi
Coepere, antiquum, et deposuere decus.
Hic uires labenti animo, Martemque reduxit,
Coepit et intrepido Marte merere cohors:
15Quaeque diu uirtus uallo muroque tenetur,
Hoc duce in aduersos exilit aucta manus.
Quisquis in hunc prodit, Patroclus in Hectora prodit
Nomen et Hectoreum pallida turba timet.
Salve Hector, uictore prius quo Magnus in armis
20Uicit et imperium restituit Domino.
Salue Campanae decus et spes ipse iuuentae,
Ausoniae salue gloria militiae.
Quaere alio sub sole solum patriamque parato,
Haec uestrum quando non capit una decus.
25Sic magni fecere Duces, quis nil satis unquam,
Heroes titulis sic nituere suis.
Si quid in aduerso tibi sors et fata minantur,
Maius ab aduerso nomen in ora uenit.
Exime uirtuti certamen et exime pugnam,
30Inter blanditias illa iacebit iners.
Ni mala sint, esset nullus Tyrinthius heros,
Nullus et Aegides, nullus et Aesonides.
Sola Itacum terris fecere pericula notum,
Cui sors ad laudes per mala fecit iter.
35Notus ita est Indis, Lybicisque ita Liber in oris
Maxima cui mundi pars famulata fuit.
Quin etiam laribus iuuenis Pellaeus auitis
Cessit, ut in toto quaereret orbe locum.
Sic tua ne uirtus maneat; sic gloria, uerum
40Externum pariat perpetuumque decus;
Quaere etiam Vatem, tua qui post gesta reponat;
Aeneidas condat, condat et Iliadas.
Sic numeris exculte nouis, super astra ferere;
Creuerit et titulis Ausonis ora tuis.
27. ad libellum carmen
Vade liber dominumque tuum geniumque saluta,Vade, dabunt faciles uentus et unda uias.
Inuenies qui, te nostrum cum senserit, ore
Excipiet laeto fouerit inque sinu.
5Nec te detineat pudor aut reuerentia tanti
Presulis, aut sacre turba uerenda domus.
Cuique licet sacro sacros intrare penates,
Cuique licet genium semper adire tuum.
Expositus cuique est, nunc hos, nunc excipit illos.
10Mitius hoc toto nihil uidet orbe dies.
Sed tu cum fueris doctas admissus in edes,
Et dabitur tanti presulis ore frui;
Pronus humi facito, sed nudo uertice dicas:
"Huc me per terras et freta longa Lopes
15Ille tuus misit: pauca haec qui scripta reportem,
Scripta tibi multos euigilata dies.
Si qua tamen cernes cultu non dicta latino,
Materia efficit me, pater, ipsa rudem.
Scis bene quam obscure Schotus sua dicta reuoluat;
20Scis male quam currant per loca senta pedes.
At tu cui tantum naturae archana ministrant
Et caeli et terrae cognita causa patet,
Accipe qua fulges serenata fronte libellum,
Praesul, qui uultu statque caditque tuo.
25Sic tibi dent superi, sic rex, quodcumque mereris,
Sicque tuum trino surgat honore caput.
28. Hieronymi Carbonis patricii Parthenopei | uiri disertissimi ad lectorem
Sunt he quas sapiens caelo deduxit in urbes,Quo genus humanum sanctius omne foret,
Uita hominum meliore usu et sine labe probata,
Extremis media sisteret oppositis.
5Qui colit has, colitur terris, caeloque potitur.
Ante obitum felix, postque beatus erit.
Pascitur his animus, mentisque capatior alte,
His solum eternas nouit adire domos.
Lector, ab humanis que sint celestia disce,
10In caelum e terris cum remeare datur.
29. Hieronymi Carbonis patritii Neap. | carmen in summontianam editionem
Pontani manes, et sacri Musa Poetae,Cui nunc Elysium concinit omne nemus,
En tua iam uolitat doctas post fata per aures
Fama, nec a longa posteritate timet.
5Te manus omnis habet, senior iuuenisque puerque
Obseruans cupido detinet usque sinu.
Hoc tibi post obitum praestat Summontius, uni
Dum cura est, cineri te superesse tuo
Ut quae saeua duces uincit mors, saeua tyrannos,
10In te unum doleat iuris habere nihil.
Ipsa licet gelido consumpserit ossa sepulchro,
Non terere ingenii tot monumenta potest:
Quae non longa dies, rapidus non laeserit ignis,
Nullaque ab irato fulmina missa Ioue.
15Nec satis hoc: maius nomen tibi crescit in horas,
Astraque sublimi uertice summa ferit.
30. Augustino Nipho Medice philosophorum primario
Niphe, laborantes postquam decurrimus annosProposita et celeri meta subacta rota,
Liber ago in terris uita, sine turbine rerum,
Sollicitant animum uota nec ulla meum.
5Res erat arcta domi, census tamen auctus honesto,
Despicio Attalicas imperiosus opes.
Nam licet et toto Mars saeuiat impius orbe,
Atque hominum multa caede cruentet humum,
Concurratque ferox Gallus, concurrat Hiberus,
10Et Latium forti pectore in arma ruat,
Me tamen impauidum feriet fortuna, sit illa
Saeuior et nostris ingeniosa malis.
Armorum auditus sonitus, clangorque tubarum
Non mentem studiis eripuere suis.
15Nunc ego Musarum choreis sum proximus, et nunc
Latius Aonio labra fluore natant:
Namque uidere iuuat, duplici tua tempora fronde
Et Phoebi et Martis, Dux Aquauiue, premi;
Tuque etiam, Melphi Princeps, decus addite Musis,
20Accedis gemino cinctus honore caput;
Atque una comes ipse sacras Gesualdus ad undas
Concinit, et posita cuspide, plectra mouet.
Me rapis interdum recinens, Syncere, sub umbra,
Mystica uirginei sacra puerperii,
25Et pecus et syluas, piscosi et numina ponti
Et quae littoribus fert Sinuessa suis.
Saepe animum flectit dulci Cabanilius ore,
Dum canit et doctas euocat amne deas.
Ipse forum exornans et consultissimus aequi,
30Post tot sollicitis reddita iura reis,
Capycius mea tecta subit, positoque rigore,
Disserit et grato multa lepore refert.
Quin etiam nostras uisit pater Aelius aedes,
Quem sequitur sacri candida turba chori;
35Et qui Sebethum patrio modo praetulit Arno
Puccius, etrusci fama decusque soli,
Quem, culti eloqui tanta est facundia, credas
Posse mouere homines, posse mouere deos.
Nec minus exhilarat nostros Grauina recessus,
40Eloquio et doctis quos mouet arte iocis,
Praecipue mihi dum Pallaeni narrat alumni
Fertile tam multis dotibus ingenium.
Ovicula assidue mecum est, cui sacra Maronis
Musa fauens molli tempora fronde tegit.
45Vopiscus, graia insignis latiaque Minerua,
Assidet et pleno pectore fundit opes.
Quos inter nostras demulcet Anisius aures,
Pindaricos uaria dum canit arte modos.
Inuisit cultos Siripandus sedulus hortos,
50Ingenii repetens tot monimenta sui,
Doctaque Parrhasii scripta et memoranda per aeuum,
O fidum sanctae pectus amicitiae!
Quem non alterius Siripandi fulmina terrent,
Cum tonat et caeli numina laesa dolent?
55Ille tamen, pietate grauis, uitaque uerendus,
Excolit hos sancta relligione lares.
Nobiscum una fallit Summontius horas,
Carmina dum tractat grammaticosque sales.
Atque etiam paribus studiis et pectore culto
60Dignatur nostras Pous uterque domos.
Nam quis Aprani, quis te placidissime Sangri,
Ignorat curas demere saepe meas?
Quorum ego uirtutis uel adhuc exosculor alta
Semina, per numeros quanta futura suos.
65Nec te, Philocale, excipiam, cui munere sancto
Aonium lepido profluit ore melos;
Et siue Aualidas celebras, seu scribis amores,
Nos facit attonitos illud et illud opus.
Haec bona sunt; uerum sensus animamque fatigat
70Quod non Fernandi principis ore fruor,
Cui manibus noua serta suis sua Musa parauit
Et Phoebus numeros quos canat ipse dedit.
Hunc sacro Aonides enutriuere sub antro,
Et puerum molli continuere sinu,
75Hunc Venus et Mauors concordi mente tuentur,
Hic bello, pace haec, hic pater, illa parens.
Salue magnorum exemplum specimenque uirorum,
O decus et uerae nobilitatis amor!
31. in opus Augustini Niphi De caelo et mundo
Hoc caelum mundumque tibi (nam dignus utroque es)Perpetuo Niphus dedicat obsequio.
Tu qua concilias homines tibi mente deosque
Accipe et, a magnis dum uacat, ista lege:
5Inuenies aelementa, quibus se complicat aether;
Qua repetant cursus sidera queque suos.
Num genitus fuerit Mundus coelumque creatum;
An ne ullo aeternum sit sine principio.
Sic tua sublimis dum mens percurret Olympum,
10Constituet, quanam sede locandus eris.
Unde triumphali sero tamen ore nitebis
Atque nouum terris conspiciere iubar.
Interea cum sis ad publica commoda natus,
Ne desis homini uiuere, uiue diu.
15Sic caelo terraque potens tua plurima uirtus
Una hominum mentes uincat et una deum.
32. ad Aug. Niphum
Rege nihil melius, nil peius, Niphe, tyrannoScribis; et hoc populis consuluisse fuit.
Magna quidem uirtus, sed maior principis huius,
Qui tam praeclarum condere iussit opus.
5Tu, Princeps, tu, magne, tuum complectere Niphum.
Heroes titulis sic nituere suis.
Notus ita extremis iuvenis Paelleus in oris:
Et qui phryxaeae uellera uexit ouis.
Et nisi moeonius cecinisset pergama uates,
10Aeacides nullo nunc in honore foret.
Inde, licet domitum teneas mitissimus orbem,
Si tamen haec desint munera, saeuus eris.
33. Actio Syncero
Cum tibi caelesti faueat de Virgine natusMystica cui uatum sacra canenda dedit,
Cumque ingens noua Musa decus, laudemque pararit
Innectens capiti Delphica serta tuo,
5Famaque cum uolitet circum plaudentibus alis,
Gestiat et sacrae limina adisse domus:
Quid cessas, Syncere, fores reserare, Deamque
Excipere, et docto continuisse sinu?
Illa tibi referet, quanto expectata triumpho
10Carmina et ingenii sint monimenta tui.
Surge igitur, uiuensque piae cape praemia curae:
Post cineres sera est gloria, serus honos.
34. in Metaphysic. P. Feltrii
Quisquis es o, Feltri qui Sacra uolumina tangis,Perlege, et auctori leta precare suo.
Abdita naturae atque oculis imperuia nostris
Pandit et aetheriis nos facit esse locis.
5Hic docet aeternum qua ui Cillenius orbem
Ambiat; et motus temperet usque suos
Qua sol, quaque alii, quibus est natura peremnis,
Et que sit nullo corpore forma potens.
At tu, sancte pater, tribuit cui Iuppiter ipse
10Iura hominum et coeli posse aperire uias,
Accipe, qua deus es clementi fronte, libellum
Inque tuo semper numine uiuat opus.
