1. ad Peraphanum Riberam, Principem Optimum
Principibus placuisse viris non ultima laus est,O Princeps nostris Sol date temporibus.
Verum illos placuisse aliis est gloria prima,
Quod tamen ipse unus tu Peraphane facis.
5Nam quis te melius metitur passibus aequis
Singula? Quis melius deprimit, odit, amat?
Deprimit elatos, rectos amat, odit iniquos:
O vere auspiciis aurea secla tuis.
2. fontis inscriptio
Naiades, fontis quibus est tutela propinqui,Si vestra veniet lympha perennis ope,
Largus ut arentes foecundet rivulus hortos,
Pellat ut aestivam villica turba sitim,
5Prima dabit vobis sitientis cultor agelli
Lilia, prima olerum munera, prima rosae.
Nec tantum teneris dabitis, mihi credite, plantis,
Quantum donata vos capietis humo.
3. de Nigella
Aegida Pallas habet, sunt et tibi spicula Mavors,Fuscina Neptuno, rete Diana tibi est;
Sunt thyrsi Baccho, Maiae talaria nato,
Alcidae clava est, ignea tela Iovi.
5Unde caret facibus tantum Cytherea? Sagittis
Unde Amor? Haec oculis arma Nigella gerit.
4. ad eandem
Quod tu purpureos, albos ego mittere floresAssuescam, haud mira conditione venit:
Quae tua sunt, nostro de sanguine dona rubescunt,
Quae nostra, heu nostris candida de lacrymis.
5. de Marte et Phoebo
Daphnidis infaustos dum Mars deridet amores,Delius erubuit, risit et alma Venus.
Cui risum vultu simulans proclamat Apollo:
"Quid si non caelo retia nota forent?".
6. in Polydori pictoris mortem
Invida cui potuit natura ignoscere, quamvisVicta tua toties sit Polydore manu,
Nesciit infidi crudelis dextera alumni
Parcere: sic auri vicit avara fames.
5Infelix semper Polydori nomen, ut aurum
Perdidit, ut nocuit semper amica fides.
7. Rosa Campana loquitur
Quae modo Campanos fueram Rosa culta per hortos,Heu decus Idaliae, deliciumque Deae,
Nunc feror iratis Tyberis demersa sub undis,
Nec patitur certum Nais habere locum.
5I nunc, crede Deis: poterat servasse Dione,
Debuerat Veneri parcere Martis aqua.
8. in obitu Prosperi Columnae
Dum stabas, tua Roma simul stetit, alta Columna,Prisca stetit patriae gloria, priscus honos.
Heu ruis, ecce iterum ruit alto a culmine Roma:
Prisca ruit patriae gloria, priscus honos.
5Iure sed excidium hoc aliis praeferre ruinis
Roma potest. Penitus nunc iacet: ante ruit.
9. fontis inscriptio
Quisquis amas vitrei pastor bona commoda fontis,Pelle gregem: sacer est, tangere parce manu.
Fons Veneris natus lacrymis, dum luget Adonim,
Dum discerpta fero membra requirit apro.
5Tu tibi parce, potens gelida latet ignis in unda:
Ne bibe, nam flammas tuque, pecusque bibes.
10. de Fernando Davalo Piscario et Victoria Columna coniugibus
Sat tibi, sat Davalus debet Victoria: vicitTe duce tot populos, te duce totque Duces.
At tibi plus Davalus debet Victoria coniux,
Carmine si potuit vincere fata tuo.
5Utraque sat tribuit; dedit at plus carmine coniux:
Haec dedit, ut mortem vinceret, illa Duces.
11. ad Nigellam
Miraris, quod victa tibi sint lumina Somno,Quodque vetet lassos ipse aperire oculos.
Non mirum: cum tanta tibi vis luminis insit,
Ut nequeat Somnus captus abire oculis.
12. ad Mortem
Mors propera, miseris spes o certissima rebus:Mors propera, et vitae stamina rumpe meae;
Sed tacito pede curre, animus ne noscat adesse:
Nam prae laetitia nunquam ego deficerem.
5Res Amor infelix. Optat fugienda; resurgit
Tristibus: o mira conditione malum.
13. myrtus loquitur
Amplexam Paphia quid vitem vellere myrtoContendis? Saeva parce colone manu.
Pace tua Vulcane; tua Gradive: Lyaei est
Iure Venus, Veneris iure Lyaeus erit.
14. de Io. Francisci fratris obitu
Legerat aeterno donari mortis honore,Siquis pro patria vellet obire sua.
"Sic moriamur" ait pugnans Franciscus, "et o nunc
Me quoque me Decium patria" dixit "habe".
15. in statuam hominis durissimi
Ne mirere hominem fictum de marmore. VivusMarmor erat: nunc est, quod prius ipse fuit.
16. Tinnae votum
Hoc tibi remigium alarum iucunde FavoniAffixum salicis cortice Tinna dico:
Quas, niveos artus vitreo dum fonte lavabam,
Surripui armato nuda puella Deo.
5Aestus erat: liquidas potatum venerat undas
Lassus Amor: tota strinxerat arma die,
Atque super virides resupinus straverat herbas
Languidulus somno membra soluta puer.
Tu cape: sic semper per florea prata vagantem
10Te foveat blando Chloris amata sinu.
Fac meus ipse tuam venatu ut fessus Iphalcon
Sentiat ardenti sidere semper opem.
17. de Micco
Ergo erit ut pereat Neptuni Miccus in undis,Natus Celtarum montibus in mediis?
O fines vitae incertos, iniustaque fata:
Debuerat Bacchi fluctibus ille mori.
18. in Quintum
Non Quintus, sed primus eras fallacibus ausis:Atque utinam nullus perfide Quinte fores.
19. de Carolo V Caesare
Dum celer exuperat praeruptas Carolus Alpes,Dumque fera innumero milite bella movet,
Contremuere alto longum saxa invia motu,
Mirata Augusti vimque, animosque Ducis.
5Quin Dryades perculsae armis latuere sub imo
Cortice, et haec tremulo verba dedere sono:
"Gallia fiere potes: remeat iam Caesar.
Es olim Victa: sed in cineres nunc prope versa rues".
20. Nisa loquitur
Hac rosa cingam Lycidae capillos,Quae patet verno saturata rore,
Cum diem Titan reserans Eoo
Litore surget.
5Hac et innectam studiosa frontem,
Quae latet parvo bene septa nodo,
Per me ut Auroram superet nitenti
Frontis honore.
His et implebo calathum ligustris
10Quem modo intexit Pholoe Vesevi
Nata, et intextum mihi misit, ut mox
Unus haberet.
Hisce et involvam iaculum corymbis,
Quo feras certo ferit acer ictu
15Ille, cui summis potuit Diana
Cedere sylvis.
Mox sit ut carae memor ille Nisae,
Hac leves lauru calamos ligabo,
Saepe queis ipsum potuit canentem
20Vincere Pana.
Hac tegam myrto baculum virenti
Aegla Sebethi soror, Aegla quam mi
Carpsit, it dum luciduli pusillas
Fratris ad undas.
25His coronabo violis iuvencam,
Quam diu munus iuveni dicavi,
Quamque vel credas iterum placere
Posse Tonanti.
Tu veni huc inter Lycida genistas,
30Dum per herbosos pecus errat agros,
Pauca pro centum mihi clam rependens
Basia sertis.
21. Scalae vinosi tumulus
Scala obiit: vos flete cadi, vos flete lagoenae,Vos phialae, et calices, vos paterae, et cyathi.
Flete illum vos praela, utres, vineta, lacusque,
Largius et vites spargite vos lacrymas.
22. Fama ad Carolum V Caesarem loquitur
Etsi pressa cadet tantae sub pondere vocis,Vel mediis penna deficiente viis,
Exoptat plura ora tamen, duplicesque volatus,
Ut referat laudes nuntia Fama tuas.
5At nescit quo Caesar eat: sunt te omnia plana.
Nil ultra, quo iam progrediatur, habet.
23. de Nisa
Nulla meo Nisae sine nomine surgat agelloArbor: ita est cautum Cypria lege tua.
Crescite iam lauri, myrti iam crescite, amicum
Nomen et in tenero cortice quaeque ferat.
5Sic ego vel sacras Parnasi rusticus umbras
Despiciam, Elysium despiciamque nemus.
24. ad Nisam
Dum centum manuum osculationesAdhaerens tibi mittit hic, et ille,
Ah quantum mea Nisa das timoris,
Ne, dum sic manuum osculationes
5Ingerit tibi vita, basiando
Incautus comedat manus voretque:
Et sint non manuum osculationes,
Verum sint manuum vorationes.
Mellitae niveae manus tenellae
10Sunt dignae nimia osculatione:
Quin dignae subita voratione.
Sed velim potius manus vorari,
Quam (sic aestuat ira) basiari:
Hae nostro madidae manus cruore,
15Hae sunt. quae rapuere me mihimet.
25. Io. Francisco fratri solvit inferias
Quis te tam subitus florentem perdidit imber,Imber, qui fratri tot peperit lacrymas?
Vix ingressus eras placidi bona tempora veris,
Vix Phoebi ad radios flos novus exieras,
5Cum te tristis hyems rapuit, cum dextera pressit,
Dextera visceribus facta cruenta meis.
Pro patriis cecidisse focis pulchrumque, decensque
Duxisti: haud moritur, si quis ita emoritur.
26. ad Nisam
Quas bona Flora rosas Paphiis modo legerat hortis,Excoluit tenera quas Cytherea manu,
Uberibus madidas lacrymis tibi mittit Amyntas,
Ac simul his animam floribus implicitam.
5Nisa cape: his poteris niveas ornare papillas,
His poteris nitidas nectere Nisa comas.
Floris honos brevis est: brevis est quoque gloria formae;
Dum licet, ah verno tempore disce frui.
27. de Vate et Iulo Romano
Quod potuit laribus sacri modo parcere Vatis,Relligiosa nimis Tybridis unda fuit.
At, quod praecipitem nequiit modo perdere Iulum,
Relligiosa parum Tybridis unda fuit.
28. ad Rogerium Naccium
Vincere fortunam nulla est victoria, Nacci:Foemina fortuna est, foemina et ipsa nihil.
29. ad Aeglam de villa sua Rota
Ite iam blandae, procul ite nugae:Urbis hic tandem liceat querelas,
Hic forum invisum aufugere, hic potentum
Limen avarum.
5Hic mihi mentis liceat procellas
Pellere, hic curas animum vorantes,
Vivere hic saltem breve tempus, hic mi
Reddere memet.
Ecquod o nunc profugium? Ecquis unquam
10Tutior portus? Male iam sat olim
Lusimus, quot iam male vana amantes
Flevimus annis.
Aegla tu castae generosus undae
Fons, et umbrosis Helicon viretis,
15Tu mihi lauri nemus, et canorum
Phocidos antrum;
Tu parum cautis locus aptus annis,
Tu parum firmae requies senectae,
Forsan optata mihi cana cinges
20Tempora fronde.
Colle tu parvo mihi das natantes
Aequore hinc Nereidas, hinc Napaeas
Cernere errantes loca pulchra circum
Consita citris.
25Tu mihi das Pausilypi recessus,
Tuque craterem pelagi videre, et
Antra, et in primis veneranda magni
Busta Maronis.
Ut iuvat tecum canere impotentis
30Nunc cruentatam pueri pharetram,
Nunc facem, nunc et medicata multo
Tela veneno.
Nunc comas auro nitidas Nigellae,
Nunc duas, sedem Veneris, papillas,
35Nunc rosas, nunc lilia, nunc micantis
Sidera frontis.
Ut iuvat poma, ut violas recentes
Carpere, ut ramos resecare inertes,
Murmure ut frondes agitantis aurae
40Fallere somnum.
Sic tibi ver perpetuum corollas
Suggerat, sic te Venus ipsa Cypro
Praeferat, sic te colat usque pleno
Copia cornu.
30. Gigantes depicti, ad Carolum V Caesarem
Aspice, ut armatas scelerato pectore turmasImpellat praeceps in sua damna furor;
Aspice, ut imposita tentet manus impia mole
Scandere, et invicto bella parare Iovi:
5Utque ille hanc subito detrusam fulminet ictu,
Erigat ut medio parta trophaea polo.
Disce quid hinc pietas, quantum temeraria possit
Mens hominum: haec surgit semper, at illa ruit.
31. ad Luciam
In tenebris mihi lumen ades, lacrymasque ministrasLucia Phoebea lucida luce magis:
Tuque eadem absenti tenebras, lacrymasque ministras
Lucia. Sic semper noxque, diesque mihi es.
32. iocus
Qui torrem sufflas, faculamque accendere tentas,Huc propera, flammas pectora nostra dabunt.
33. ad Gaudinum
Hasne tuae taedas natae Gaudine parasti?Haecne tibi optatus gaudia praebet Hymen?
Ut dum quisque hilares contendit adire Hymenaeos,
Proh dolor, ecce venit moestus ad exequias;
5Et qua forte die thalamo spectanda mariti
Nupta erat, invisum ducitur ad tumulum.
Et tu vivis adhuc nata Gaudine sepulta,
Nec potis est vitae rumpere fila dolor.
I pater infelix, vivum te conde sepulcro:
10Nec tibi dent nomen gaudia, sed lacrymae.
34. de Antaea et Cerrauno
Arserat Antaeam longo Cerraunus amore,Saevitiae exemplum sancta Erycina tuae.
Iunxit Amor, tandemque bona dum pace fruuntur,
Et miscent animas, blanditiasque simul,
5Ecce inter subito blanda oscula fulminat ictu
Invidus humani Iuppiter ipse boni.
Nec tamen amplexu potuit divellere amantes
Ira Iovis: tanta vinxerat arte Venus.
Semper amatorum miserum genus: ut neque tuta
10Fulminibus patris sit Cytherea sui.
35. ad Luciam
Cum cantas Venus es, Venusque cantat;Cum ludis, Veneris puerque ludit;
Cum rides, Charites simulque rident.
At nunc Lucia quod gemis, Venus iam
5Iam luget, Veneris puerque luget;
Quod ploras, Charites simulque plorant:
Quin nox perpetua immineret orbi,
Ni tuis oculis dies veniret.
36. deflet Io. Baptistam Rotam fratrem, | inspecto agro Ravennate
Hocne tibi fatale solum, fatale sepulcrum?Hicne tibi inferias, hic tibi iusta parem?
Hicne fuit frater clades deflenda Ravennae,
Eripuit cum te Martis iniqua manus,
5Nec voluit reducem miserae te reddere matri,
Nec quaesita diu membra domum revehi?
Ah quando est vetitum funestam ducere pompam,
Pompa tibi hoc carmen, pompa tibi hae lacrymae.
37. ad Auram
Aura, quae blando resonas susurro,Aura, quae flores vaga ludis inter,
Quaeque rorantes nova prata circum
Concutis alas,
5Quam Venus ridens, Charites, Iocique
Passibus semper comitantur aequis,
Quam leves circum volitant Amorum
Mille cohortes:
Hi venenatas acuunt sagittas,
10Hi rosa multa iaculum coronant,
Hi faces laeti quatiunt, et aura
Suscitat ignem.
Tunc aqua Nais calet omnis ima,
Tunc novis ardet nemus omne flammis,
15Tunc et insueta face quaeque summa
Aestuat arbos.
Iamque pastores, segetes, ovesque
Urerent aestus penitus voraces,
Ni meo fletu populata campos
20Flamma periret.
Si parum flatu recreas benigno
Quam mihi laurum posui virentem,
Dum nocens nudos Canis urit agros,
Dum sitit herba,
25Aegla connectet tibi nostra flore
Mille fragrantes vario corollas,
Quas suis posset Zephyro parare
Chloris in hortis.
Mox lyram trunco Lycidas amico
30Vota suspendens tibi solvet, ut te,
Voce perflabis quoties canora,
Personet unam.
Tu modo o votis faveas, et adsis:
Aspice, ut grata spatietur umbra
35Laurus, ut pandat tibi tota frondes
Aura, nec audis.
38. de Natali nocte Christi Domini
Nascere sancte puer nocte hac, qua purior unquamNon fulsit rutilis Lucifer ipse comis.
Te nato occumbit letum, dirumque, malumque,
Pravaque relligio, sollicitusque timor;
5Te nato nova vita oritur, rectumque, piumque,
Et longo exilio spesque, salusque redit.
Magne puer, quem regna manent terraeque, polique,
Quem manet evicti debita palma Erebi,
Nascere: dumque micat nox haec nitidissima, nunquam
10Affer ab Eoo litore Phoebe diem.
39. fontis exsiccati inscriptio
Quid mirum seu pastor ades, seu potor, ad aurasSi venit hinc parca Nais iniqua manu?
Aret humus domini prae magno pectoris aestu,
Dum flammas pennis ventilat acer Amor.
5Hinc exire timet Nympha, hic latet: ipse sed undas
Si cupis, hinc dominum pelle, et habebis aquas.
40. de Iano foeneratore mox poeta
Ianus ubi hos illos nudavit foenore, MusisFurta parans, nullo scripta pudore rapit.
Nec vos Pierides movet hoc: potuisset adulter
Si foret hic, vestra virginitate frui.
41. in Palmerium
Quod sis pollicitis largus, quod rebus avarus,Proficiant nulla quod tua verba die,
Palmeri haud miror, quando huc te misit Idume:
Aeque homini, ac patriae est insita conditio.
5Floret Idumaeis uberrima palma viretis,
Non foecunda Italis hospita surgit agris.
42. de Mannio Nucerino
In Veneris pugna reperit cum patre sororemMannius, atque unus strangulat ipse duos.
Mox ait: "Infandum facinus testaberis Orco,
Tu, quia passa patrem; tu, quia nata tibi est".
43. ad Luciam
Da mihi te totam mea Lucia; da, rogo, tot miSuavia, quot Charites, sunt Veneresve tibi.
Da mihi posse manu niveas tractare papillas,
Brachia et optato condere nostra sinu.
5Sed quid ego? Aufugit mi animus, tecumque moratur:
Ad nos nec curae est amplius ut redeat.
44. de Taurino decoctore
Taurinus patriis nuper decoxerat oris,Infidae toties ira, iocusque Deae.
Fugit ad extremos Indos novus incola, vitam
Posse novam sperans degere in orbe novo.
5Fata sinunt: mutat mutato incommoda caelo,
Dives quam parvo tempore, nuper inops.
Mox remeans patriis tandem cum sisteret oris,
Dimensus longi magna pericla maris,
Ecce Cilix spoliat miserum, nudumque relinquit,
10Estque iterum parvo tempore factus inops.
I, fuge vim fati: fugias quocunque, sequetur.
Nusquam tuta fuga est: invia nulla via est.
45. de Nisa ad Auroram
Desine purpureos coniux Tithonia vultusPandere: quid nobis lux tua? Quidve dies?
Nisa oculis noctem removet, pellitque tenebras:
Una oculis lucem praebet, et una diem.
46. ad Carolum V Caesarem de Prospero Columna
Quid tibi rex geminae? Geminas iam lingue columnas.Bis tibi plus ultra haec una Columna dabit.
47. in Bonam
Quod Bona dicaris, falso bona nomina iactas:Non bona, crede mihi, corpore, non animo es.
At bene quod semper Veneris mala munera tractes,
Hinc Bona, crede mihi, caetera tota mala es.
48. Isabellae Aragoniae triumphus
Isabella rosas inter dum lassa quiescit,Lassa homines dudum, lassa ferire Deos,
Credit eam Venerem, tacitis circumvolat alis,
Non ausus somnum rumpere matris; Amor.
5Non tantum tamen abstinuit, quin lumina adiret,
Hinc ratus ipse novas posse animare faces;
Dumque genas nimis ala premit, somno excita tentat
Prendere: sed se oculis virginis abdit Amor.
49. Minuti tumulus
Cum genere, ingenio, fortunis, corpore parvum,Fecissent dominum fata maligna loci,
Condier exiguo mandavit marmore: sic se
Huius ab exemplo noscere quisque potest.
50. ad Luciam
Nil mirum, rides medio si Lucia fletu:Hoc est, quo miserum me magis excrucies.
Sic Aurora micat, dum ros per gramina manat,
Sic Phoebus mediis imbribus ipse nitet.
51. ad Io. Franciscum Rotam fratrem
Cum tibi vix coeptae Mors fregit stamina vitae,Spicula Mars fregit, spicula fregit Amor;
Nec non fiere Deos homines si credere par est,
Ad tumulum haec flentes dicta dedere tuum:
5"Magnus Amor, magnus Mavors vivente Rotilo,
Nulla Deum extincto gloria, nullus honos".
52. ad Nisam
Dicebas mea Nisa credituramNunquam te miseros meos amores,
Etsi me aspiceres mori misellum;
Nunc, quod spiritus ipse iam reliquit,
5Versasque in cineres vides medullas,
Affirmas mihi cuncta credituram,
Et veros nimium meos amores:
Quin dicis nimium esse me misellum.
Verum credulitas quid haec iuvabit?
10Si non poenituit mali peracti,
Eheu nil pietas iuvat sepultum.
53. Nilus marmoreus Parthenopen alloquitur
Quid tibi cum Nilo, Siren male blanda? CanentemTe dudum fugiens terra ego delitui.
Infensi cives cur me prompsistis, ut eheu
Cogerer invitis cernere vos oculis?
5Quis bene discordes animos, quis barbara iussa,
Tempora quis ferro deteriora videt?
Obruite o cives, Sebetho aut mergite, ni mox
Discetis laesi numina quanta Dei.
54. eiusdem abitus
Nilus abit, licet ipse senex, licet ipse minutaParte lapis, trunco sit licet ipse pede.
Urbs mihi culta vale: tecum male vivitur ultra.
Foemineum imperium quis bene ferre potest?
5Crede Deo: eventus docuit Cleopatra futuros.
Semper enim infauste foemina bella gerit.
55. ad Berardinum Martiranum
Martirane tui decus immortale poetae,Cui dedit arbitrium pater uni
Virginei Phoebus laticis; cui serta virenti
Fronde legunt redolentia Musae;
5Musae, quae tibi me sic devinxere, ut iniqua
Vix poterit Lachesis resecare
Stamina, concordi quae iunxit Gratia nodo,
Mansura ad cineres quoque, et ultra;
Quae coepere tuam tam longa oblivia mentem?
10Quae tibi nunc mala gramina Circe
Miscuit? Aut triplici quae detinet ore Chimaera,
Ad patrios rediture penates?
Nam licet ipse geras Curios, licet ipse Catones
Mille animo, imperium tamen olim
15Vidimus infidae lacrymantem ferre puellae,
Ac tristes te fundere questus.
An ne tuo residet magnus qui pectore Caesar,
Caesar deliciae, atque amor orbis,
Qui virtute auro ditat nova secula prisco,
20Huc supero demissus Olimpo,
Optatos differt reditus, optata retardat
Gaudia, in hoc tantum minime aequus?
An ne cadaver iners passae tot funera Romae
Detinet incassum sacra busta
25Mirantem, atque urbis magnae simulacra dolentem
Largo non sine flumine fletus?
An ne alia evinxit valida te compede Nympha,
Nympha comis, oculisque beata,
Quam pater usque imo Tyberis suspiret ab antro
30Fontibus in mediis male flagrans?
An Bembus Veneta historia vel carmine Molsa,
Quos penes est animus meus omnis,
Quos absens video semper, quibus et mea saepe
Carmina grata, licet iuvenis sim,
35Te retinent lentum procul a felicibus hortis
Leucopetrae, a nitidis procul undis?
Leucopetra est, sylvis qua non formosior ulla,
Qua toto non aequore Nympha:
Quae tibi non tantum violas, mollesve hyacinthos,
40Non quicquid laetus parit annus,
Sed lectas etiam vicino e litore conchas
Servat amans, uni placitura.
56. de Laura Rota sorore
Dum pia turba parat lacrymas, dum spectat ademptoQuid faciat nato perdita Laura suo,
Ipsa ubi vix animam retinens legit ore suprema
Oscula, sic fatur: "Qui dedit, hic rapuit".
5Quisne uni huic igitur Spartanas, quisve Sabinas
Conferat? Has chartis vidimus, hanc oculis.
57. ad Peraphanum Riberam, Principem optimum
Vere opus egregium, te magno et principe dignum,Relliquias prisci temporis excolere,
Et statuas animare, vorax quas perdidit aevum,
Truncaque nativo reddere membra loco.
5Hoc deerat Peraphane tuis illustribus actis,
Esse aequum, esse pium te quoque marmoribus.
58. ad eundem
Conspicuas statuis ornare insignibus aedes,Hoc est aequoreis addere flumen aquis.
Nam quis te veterum maior, quis clarior Heros?
Ornantur domino satque superque suo.
59. in imaginem Victoriae Columnae Piscariae
Quae Dea? Cui tantus decor est, quam Daedala pinxitDextera, quae mutae vivere dat tabulae?
Num forte est, nigro dum sic bene fulget amictu,
Cynthia, cum fusca lucida nocte micat?
5An Venus haec potius iuvenis moestissima fato,
Cum saevus tenerum perculit inguen aper?
Cynthia non nobis, non sic Venus ipsa videtur:
Cynthia sed tamen est, et simul ipsa Venus.
Haec referens utranque Deam Victoria sola est:
10Quaeque sit, haec poterit vel Dea picta loqui.
60. ad Mirinam
Mira animo, mira es forma, Mirina, fatemur,Mira agis: hinc miro numine nomen habes.
Das lacrymas, flammasque simul das tempore in uno,
Utque abeam in latices, utque abeam in cineres.
5Stillat ab igne liquor, lacrymis nutritur et ignis:
Ne peream, hoc varia est conditione malum.
Vis ne igitur moriar? Vis solvar compede? Deme
Alterutrum: sic tu laeta, ego liber ero.
61. in Lunam malum poetam
Ut Parcas, bellum, lucos, letumque solemusDicere, mendaci nomina ficta ioco:
Sic quoque te Lunam credam dixisse parentes,
Luna vel infernis noctibus atra magis.
5Credideras lucem perituris tradere chartis,
Cum longis miseras obruis heu tenebris.
I, Stygias i pelle umbras male lucida Luna:
Hic cupimus noctes te sine perpetuas.
62. Ferdinandi primi Neapolis regis
Fernandus fueram felicis conditor aevi,Qui pater heu patriae, qui decus orbis eram;
Quem timuere duces, reges coluere, brevis nunc
Urna habet: humanis i, modo fide bonis.
63. Ferdinandi secundi
Heu quando mors saeva adeo mortalibus unquam?Heu quando tantum fata dedere mali?
Flos Regum Fernandus adit dum prima iuventae
Limina, Romanum dum superatque decus,
5Mors gremio Italiae florentem surripit, ulla
Ne moriente illo spesve, salusve foret.
Et querimur nos morte rapi, nos cedere fato,
Quando etiam assuescant numina et ipsa mori.
64. Federici Neapolis regis
Infelix Federice, dolis data praeda tuorum,Quis poterit fati non meminisse tui,
Quandoquidem immerito sceptris spoliatus avitis
Occidis, et profugum barbara terra tegit?
5Heu sortem indignam: quae sustinuisse cadentem
Debuerat, stantem perdidit illa manus.
65. de Carolo V Caesare et Francisco Gallorum rege
Gallus ut armatas molirier undique pennasVidit avem, magno quae gerit arma Iovi:
"En maris, en terrae fuga iam praeclusa: quid ergo
Restat?" ait "Caelum num quoque habet volucres?".
66. apud villam Faustinianam
Valle sub hac tenuis calamo contenta poetaeMusa veni: est vallis vocibus apta tuis,
Donec vicinus poterit dare commoda collis.
Saepe habuit parvus numina magna locus.
67. ad Antonium Sebastianum Minturnum | Crotoniatarum pontificem
Linque iam vulgi strepitum profani,Linque ventosam patriam forumque;
Vive nunc paulum tibi: pelle et atra
Nubila mente.
5Aegla te ad mensam viridem reposcit,
Pauperes ad divitias agelli.
Dives est multis epularum ad usum
Hortulus herbis.
Est mihi, quamvis gelido December
10Imbre tellurem penetrarit imam,
Est, licet flatu rigeant perusta
Arva nivali,
Multa vis florum, atque olerum: est in hortis
Angulus, quem nec pede Faunus unquam
15Conterit, per dum sequitur Napaeas
Florea prata.
Est mihi eruca, est mihi menta, quae iam
Suscitent tardam Venerem, ac palatum:
Est et in primis patriis amica
20Brassica campis.
Nil nocens caepa est, male nil olenti est
Allium fibra: poterit puella
Quod pati, haud sponda recubans suprema,
Quod simul esse.
25Sunt mihi (quamvis penus omne nil sit)
Multa durati sale terga porci;
Est capus passa bene fartus uva,
Est tener haedus,
Quem manus nostri rapuit coloni
30Matris a pingui modo lacte, nunc et
Parvus (haud fallo) mihi verna odoro
Gramine pascit.
Quin licet plenus mihi non vetusti
Sit cadus Graeci, neque sit Cirellae,
35Nec Masaquanae mihi blanda, nec sint
Vina Vesevi;
Sunt tamen quae Pausilypus dat, et quae
Dives arbusti mihi Faustiana
Mittit antiquo lare, culta ruris
40Nympha paterni.
Et quod est mensae magis ociosae
Dulce, quod carum magis est amicis,
Laeta frons, salsus lepor, apta castis
Gratia verbis
45Condient mundo tenue apparatu
Prandium: quis scit, tibi si futura
Fulserit lux? Vive hodie, manet cras
Flebilis urna.
I puer, quisnam retinet? Reposta
50Ligna (iam poscit focus) adde, mox et
Affer in primis mihi grata magni
Carmina Flacci.
68. Pyrrhi Camerotani pietas
Dum Palinure tuas rapitur Montana per undas,Heu Cilicum dira praeda subacta manu,
Evolat ad gemitum Pyrrhus, raptamque secutus
Non dubitat matris vincla subire suae;
5Dumque natat pietate celer, pietate fit audax,
Strataque iam faciles praebuit unda vias:
Reddita tum mater, natus nova praeda relictus,
Sensere et miseram libera colla vicem.
Praeclarum pietatis opus: dum servus haberis,
10Liber es, et victus vincere Pyrrhe potes.
69. pro Scipione Gennario amico
Vidit ut illisam scopulo fregisse carinam,Ac socium irato vix superesse mari,
Tyrrheni Lycidas piscator litoris, ut tum
Retia forte imis plena trahebat aquis:
5"Haec Neptune" inquit "tibi do servatum ob amicum
Munera: Lina, hamos, vimineasque casas.
Sic votum est: alii posthac tua regna lacessant,
Squamigerumque agitent uda per arva gregem".
Dixerat ille: fremens totis Deus annuit undis,
10Terque sonum pelago fuscina mota dedit.
70. in Scalam
Cum moriens circum flentes spectaret amicosScala, tui in primis gloria Bacche chori,
"Ecquid" ait "fletis? Nequicquam fletis amici,
Vos mihi pro lacrymis fundere vina decet.
5Posthac Elysios habeat sibi, qui volet, agros:
Styx mihi cara magis, si modo vina ferat".
71. in eundem
Linquere vinosos properat dum spiritus artus,Plus vini infernis manibus esse ratus,
Scala illum exoptans revocare, "Immergite vino
Corpus" ait "constat spiritus ipse mero".
5Nec plura. En subito patera est allata cubanti:
Atque anima in vinum, quo prius orta, abiit.
Tu quicumque sitis, posthac mala vina caveto:
Non vinum, ast hominem, si bibis, ipse bibes.
72. in eundem
Marmora sint aliis, praecingant busta coronae,Mutus et Eoo spiret odore cinis:
Mi cadus est tumulus; crateres busta coronent,
Annoso madeant ebria membra mero.
73. Lycidae iuvenis iocus
Quae sunt, quae roseis spirant mea Nisa labellis,Heu bona nata meo satque, superque malo?
Hinc color exuperat Paestana rosaria, et illinc
Stillat, cui similem non habet Hybla, liquor.
5Quinetiam prae illis Veneres, Charitesque, et Amores
Crediderim patriam posthabuisse Paphon.
Atque ego cum faciles furtiva per oscula lusus
Experior, raro etsi datur id misero,
Tum me animus linquit dulcedine captus amica,
10Mox iterata animum basia restituunt.
74. ad Petillam
Nescio quem fama est, ne ferrea secla videret,Exeruisse sua lumina cara manu:
Sic ubi te novi mutata mente Petilla
Venalem pretio deseruisse fidem,
5Debuimus, quae te spectarunt lumina primum,
Ne te ipsam aspicerent amplius, exerere.
75. in Plactum
Placte nihil debes, nil debes Placte fatemur:Debet enim, si quis solvere Placte potest.
76. tumulus Davali Piscarii
Quid sceptra ad tumulum? Vincti quid compede Reges?Quidve tot invicta parta trophaea manu?
Quid galeae, quid scuta nitent? Quid pila? Quid enses?
Quid viret aeternis laurus amica comis?
5Num Mars, an Davalus tumulo iacet? Hic situs ille est
Heu Davalus, quin Mars cum Davalo ipse iacet.
77. iocus furentis
Suavia quot tibi surripio mea Lucia tot suntVulnera, Apollinea non medicanda manu;
Suavia quotque mihi tu non invita retorques
In me tot saevus spicula torquet Amor:
5Spicula figat Amor, stillent iam membra cruore,
Dum modo surripiam suavia, et accipiam.
78. in funere Salvatoris Rotae fratris
Haud querimur, quod nos lacrymis, tenebrisque relinquas,Quodque abeas gremio tam cito rapte meo;
At querimur tantum, sine te quod vivimus: hoc est
Quod facit aeterno velle dolore queri.
5Tu longaeva satis vixisti tempora: quando
Tempora sunt meritis, non numeranda die.
79. de Phausina Niphi
Pulchra nimis vehitur roseis quae Dia quadrigis,Phausina humano lumine pulchra nimis.
Utraque luce orbem exhilarat, lucemque ministrat:
Hoc differre tamen credere utranque decet.
5Illa olim iuvenem potuit vix flectere amantem,
Haec etiam gelidum perdit amore senem.
80. de eadem
Nil mirum si Niphus amat, si deperit unamAuroram insueto perditus igne senex:
Nam fatis cautum est, terris excludat ut unum,
Utque alium caelo diligat illa senem.
81. epitaphium Hylli
Hyllus erat, nunc pulvis iners; mors vita sedVenit: erat nihilum, nunc tamen est aliquid.
82. de Mergillina Actii
Quicunque Aonio perquiris vertice Musas,Quaere alio: hinc abeunt, hospitium est aliud.
Mergillina tenet felici litore: tu si
Quaeris eas, montem desere, litus adi.
83. ad amicos Romae degentes
Guide, Caesari, Capilupe, Palon,Quos penes vivit mea mens, et omne
Quicquid est nostri reliquum, valete:
Cogor abire.
5Iam vale o sacri pater alme fontis,
O triumphati caput orbis, o qui
Ducis a caelo Tyberine magni
Fluminis ortum.
Me vocat Siren patrias ad undas,
10Dulcis ad notos scopulos arenae;
Me vocant horti Hesperidum, perenni
Flore nitentes.
Me Rotae gratos vocat ad recessus
Aegla curarum requies, paratque
15Quae meis lauros faciant virentem
Crinibus umbram.
Iam vocat me Pausilypus, canenti
Plaudit et clari tumulus Maronis,
Me vocat toto veneranda Mergil-
20Lina profundo.
O vale tandem mea Roma, iam te,
Quae solent curae teneant inanes,
Me iuvet semper vacuum serenas
Ducere noctes.
25Me iuvet cantu revocare ab imo
Aequore ad litus liquidas sorores,
Dum vehor Tuscis per amica primus
Caerula remis,
Dumque piscantum varios amores
30Cantat ad parvi leve murmur amnis
Musa, et aeternis studiosa tentat
Vivere chartis.
84. de Nisa et Venere
Tela reperta tui viridi sub gramine natiEn tibi Nisa Venus cortice fixa dicat.
Tu modo ne puero (nulli scit parcere) reddas:
Ni facis, ipsa iterum fabula turpis eris.
85. Minerva ad Cosmum Medicen, | Magnum Hetruriae ducem
Seu pacem, seu bella geras Dux inclyte, semperTecum adsum aetherei vertice nata Iovis.
Me tibi dat comitem tua virtus: linquere Olympum
Tu facis. An posset plus pater in superos?
86. in obitu Octavii Pappacodae
Dum se se ostentat miles, Mars glande coruscaHeu iuvenem matris percutit in gremio.
Quis fatum fugiet? Fugientem saevius urget:
Quas volet inveniet mors inopina vias.
87. de Lucretia Brancia matre
Pro patria ut vidit perculsum vulnere natumBrancia, praestanti pectore sic loquitur:
"Non lacrymis te nate sequar, sed te sequar eheu
Mente, animo: haec tibi do, cum dare plus nequeam"
88. ad Io. Baptistam Arcucium
Vivet Arcuci, mihi crede, vivetCarmen invita Lachesis severae
Dextera, invito nimium voracis
Temporis haustu.
5Sperne fatorum invidiam obstinatam:
Quid mihi invisi tenebrae sepulcri?
Surget extremis cineri favillis
Fama superstes.
Te colunt Musae, tibi plaudit antrum
10Aonis, casti fluit unda fontis;
Ima sat nobis potuisse saxa
Lambere Pindi.
89. ad Rodulphum Pium cardinalem
Insignis pietate Heros, si dira Celaeno,Si percussa tua corruet Hydra manu;
Si cernam valido devinctum Protea nodo,
Qui nos insuetis ludit imaginibus,
5Non te marmoreum Tyberina ad flumina ponam,
Sed vivum nostro pectore numen eris.
90. de Georgii Montii interitu
Ah fatum infelix, ludens cur Martia pubes,Cum dare credideras gaudia, das lacrymas?
Aenea glans celeres volitans ignita per auras
Incauto iuveni funera caeca tulit.
5Parcite: quem petitis, non est invisus Adonis,
Seu Vulcane paras, seu male Mars facinus.
Ingenio excoluit Pallas, Cyllenius arte:
91. ad Antonium Caracciolum Salvatoris filium
Solvimur in lacrymas, cum findit Sirius agros,Liquimur in flammas, cum premit arva gelu,
Quinetiam medio prorumpit Nilus ab aestu,
Eque meis lacrymis Aetna alia exoritur.
5Nec liquet inter aquas quae sit nova causa caloris,
Nec cur perpetuo manet ab igne liquor;
Antoni, cui notus Amor, mihi consule, cur sic
Fons abeam in flammas, flamma abeam in lacrymas.
92. ad Decium Serium
Sat tibi mi Seri discordas nomine, cum sisSerius haud unquam, semper at ipse iocus.
93. de Donato Antonio Altimaro medico insigni
Viderat Altimarum medica Mors saepius arteMortales manibus surripuisse suis:
Invidit, gemuitque furens. Mox mala veneno
Imbuit: ille vorans Tartara pene subit.
5Phoebus at immeritum nigro revocavit ab Orco,
Ne simul humanum perderet ipsa genus.
94. de Amore marmoreo dormiente
Captanti somnum ne credas hospes Amori:Cum dormit, magis est ad tua damna vigil.
95. de eodem
Quid si marmoreus? Quid si super arma recumbit?Idem marmoreus, idem et inermis Amor.
96. de eodem
Ne credas puero, simulans nam claudit ocellos;Nulla fides puero: si sapis ipse cave.
97. de eodem
Dormiat aeternum, ne cures rumpere somnum:Experrectus agit fortius arma puer.
98. de eodem
Somniat assuetas caedes, rixasque, dolosque:Cum dormit malus est, cum vigilatque malus.
99. de eodem
Iactat adhuc flammas, letales dirigit ictus,Dum parvo incisus marmore dormit Amor.
100. de eodem
Si tu iterum tractes, dices, ita spirat imago,"An ne anima est marmor? Marmor an est anima?".
101. de eodem
Hunc credam potumque merum, pastumque papaver,Cum tuba nec somnos excitet ulla suos.
102. de eodem
Quantumvis stertat, quantumvis lumina claudat,Non credam, iuret tela, facesque licet.
103. de eodem
Ad gemitum dormitat Amor: lamenta, querelaeSunt illi cantus, sunt gemitus citharae.
104. de eodem
Pelle puer muscam, quae tentat rumpere somnum:Cum requiescit Amor, tunc requiescit amans.
105. de eodem
Lassus Amor dormit, ventos agitare flabelloNe pigeat: pugnae membra labore calent.
106. de eodem
Carpe iter o tacitus, leviter vestigia tende:Poeniteat, si te sentiat ipse puer.
107. de eodem
Surge Amor, en medium Titan conscendit Olympum:Laus est pervigilem surgere ad arma ducem.
108. de eodem
Dormit Amor? Dormit, somnum ne rumpere tentes:Pertimuit vigilem fingere Praxiteles.
109. de eodem
"Marmora quando animat, dormire et marmora cogit:Uni Praxiteli cedimus", inquit Amor.
110. de eodem
"Nescio" Praxiteles dixit "num spiritus hoc sitMarmoreus, num quod fingo animata silex".
111. iocus
Sive Dryas, seu Nais ades, lege carmen amicum,Haud risu indigna est res, mihi crede, novo.
Dormieram, aggreditur Veneris puer, excitor armis,
Dum tractat tenera tela cruenta manu.
5"Pone arma" exclamo "tecum quis dimicet armis?".
Mox puerum apprehendi, detinuique sinu.
Ille fugit, matrique refert, sed mater ab ulnis
Reiicit: optato Mars aderat gremio.
Tum puer in matrem regerit convicia, mater
10Verberat: ad gemitum conveniunt superi,
Quos inter praeceps currit Vulcanus, et amens
Labitur, hinc pedibus claudus utrisque iacet.
112. ad Antonium Auriam
Magne senex, vasti cui parent regna profundi,Serva et aequorei caerula turba chori,
Auria tu dici, seu mavis Doria utrunque
Convenit, ipse parum tu modo verte notas,
5Seu, te quod decorent ingentia et aurea facta,
Sive, quod ex ferro haec aurea secla facis,
Seu, quod sit mater Doris, vel Adorea, certent
Mille triumphati quae dare serta maris.
Vive senex victor, Neptuni quem decet unum
10Fuscina: dum vivent aequora, vive, senex.
113. ad Marium Galeotam
Quas Charites pictis violas iunxere corollis,Quas Venus auratis implicuitque comis,
Quasque rigavit Amor, lacrymis quas lavit amantum,
In primis lacrymis mi Galeota tuis,
5Ecce ferus subito foedatis unguibus Ursus
Colligit, intactum dedecoratque decus.
Deceptum agricolae semper genus: i, cole flores:
Quas meruit violas Iuppiter, Ursus habet.
114. ad Gellam
Esse Deos, meritas scelerumque reposcere poenasTu satis exemplo es perfida Gella tuo.
Nempe doles dentes: num forte impune putabas
Semper amatorum corda comesse hominum?
115. poetae picti ad Serenos academicos
Servate aeterni vestigia nostra Sereni,Reddat ut hic pictos vos quoque posteritas.
Qui favit nobis, idem nunc regnat Apollo:
Quae fuit, est eadem nunc Heliconis aqua.
116. in funere Io. Baptistae Actii, Tertiae domini
Actius et Phoebus, Syncerus et Actius alter,Actius hos inter Tertius ipse micat.
117. de eodem
Quod tua dilectae placuissent carmina Lunae,Nempe tuo fas est credere ab interitu.
Perpetuo retinet sopitum te Dea somno:
Endymiona brevi tempore restituit.
118. epitaphium Thomasii Duri et Iuliae Rotae coniugis
Felices, quibus una fuit mens semper, et unaQuos tulit hora, simul quos lapis unus habet.
119. ad Franciscum Pasqualinum, | de Iacobo Puteo cardinali
Pasqualine, sacri Putei caelestibus undisSi dabitur longam pellere posse sitim,
Tunc mihi non puteus, vere sed Castalius fons
Ille erit, et putei nectaris instar aqua.
120. in caput marmoreum
Indicat ante fores adaperto marmor hiatuAccensum dominum sanguinis esse siti.
121. de Andrea Rege, laqueo interempto
Andream regem immeritum mala strangulat uxor,Mox vili imprudens condit alumnus humo.
Connubium infelix, pietas nimis impia: utroque
Laeditur. Haec laqueo strangulat, hic tumulo.
122. Amoris servi tumulus apud Rotam Villam
Serve Amor, hortorum custos, dominique voluptas,Hoc te sublimem constitui in tumulo:
Ut quae tanta fuit viventi, haec ipsa sepulto
Incustoditi sit tibi cura loci.
123. in aurum
Seu quod formidet fures, seu criminis aurumQuod poenam fugiat, pallet et usque latet.
124. epitaphium catelli
Latravi ad furem: tacui, cum venit amator:Sic et hero placui, sic et herae placui.
125. ad Decium Serium, de Lucretia Tusca
Tusca pudicitiae renovans Lucretia nomen,Cum foret hostili praeda petita manu,
Praecipitat primum se se de culmine tecti,
Ne laesus caderet virginitatis honos.
5Atque ubi iam novit frustra cecidisse, propinqui
Arni ponte ruit, nec pia mersit aqua.
"Ecquid" ait "poterone mori? Moriamur", et undis
Obruit invictum terque, quaterque caput.
Cedat Seri igitur Tuscae Romana puellae:
10Utraque casta, sed haec ter cadit, illa semel.
126. Quinterii tumulus
Quintus adhuc tumulo lites intendit, et omnesCum Quinto lites, insidiaeque iacent.
Tu fuge quisquis ades: vereor, ne te quoque fallat:
Dum legis, insidias ossa sepulta parant.
127. in turri apud Faustinianam villam
Huc fugite o Dryades, dominus loca tuta paravit,Ne vos, dum sequitur, Pausilypus rapiat.
128. Antonius Epicurus Scipioni filio solvit inferias
Quas tu debueras lacrymas mihi nate parenti,Quae iuvenis misero solvere iusta seni,
Heu tibi fatorum non aequa lege paravi
Infelix simulacrum, umbraque moesta pater.
5Et quando semper mecum tua vivet imago,
Sit tibi pro tumulo mens, animusque patris.
129. Portunus de Caesare navigante
Nusquam abero, donec victorem litore sistam,Qua sol Eoos lustrat et Hesperios.
Cede pater Neptune: uni parere necesse est.
Terrestri posthac serviat unda Deo.
130. de Petro Gambacurta
O Hymen roseas para corollas,Accende o faculas Venus gemellas
Perlustrans Paphio domum liquore:
Gambacurta venit novus maritus,
5Currit ad thalamum salax, procaxque:
Verum somniat, haud canit Poeta,
Non non ipse potest maritus esse,
Hostis qui thalami impotens, et acer
Gaudet coelibe rex, deusque vita:
10Gambacurta frequens puellularum
Sectator, colit aula quas beata,
Quas comptus niveus, nitorque mollis
Nutrit perniciem in malam aulicorum,
Gambacurta iocus puellularum,
15Totus delitiae, facetiaeque;
Quin totusque puella, totus aula.
131. Vectula de tumulo loquitur
Quae vaga per colles currebam, perque lacunasNon contenta urbis ire, redire vias,
Vectula bigarum labor, indefessa pedumque
Tempestas, vix hoc marmore detineor.
5Ne tollas lapidem: si tolles, ipsa resurgam
Bigarum ad caedem, perniciemque pedum.
132. de Caelio Magno Veneto
Areat omnis ager, lacrymans si Caelius adsit,Aridus humescet protinus omnis ager;
Humeat omnis ager, suspirans Caelius adsit,
Humidus arescet protinus omnis ager.
133. in Poetam fugientem
Hostis adest, litusque tenet, tum veste relictaAd montem fugiens scripta poeta rapit.
O mens caeca mihi, series praepostera rerum:
Crede mihi, melius perdere scripta foret.
134. ad Franciscum Plantedium
Plantedi procul hinc CatonianumSit supercilium, et Sabina ruga:
Quis neget iuveni iocos poetae?
Quis neget fatuae iocos iuventae?
5Licet desipere in loco: et iocari
Interdum licet, ac furens videri.
Lingua mi blaterat, ruit, rotatque,
Lubrico ut rota currit acta divo:
Praeceps labitur in profana verba,
10Persaepe et vomit id, quod ipse nolim.
Hinc me poenitet esse sic locutum.
Obscoenus calamus, pudens voluntas.
Parcendum iuveni semel poetae,
Parcendum fatuae semel iuventae.
135. ad Iulium Caesarem Caracciolum compatrem
An manus ulla tua teneros descripsit amoresCompater, an ne iocos dulcius, an ne sales?
Sis modo ne chirager, podager sis usque licebit,
Nam pede non scribis, scribis at ipse manu.
136. in Nellum Gallum
Scrutatur statuas, scrutatur carmina Nellus:Iactat utrunque miser, nescit utrunque miser.
Infelix censor statuarum, et carminis idem,
Quam male cum statuis, carminibusque tibi est.
5Felices statuae, felicia carmina, felix
Ipsa domus, cui non sensus et auris inest.
137. de P. Paullo Riccomanno et Alfonso Tamaso
Huc huc hendecasyllabi trecenti,Quos Riccus meus, et meus Tamasus
Promunt ingenio, rigantque chartis:
Huc piae lacrymae, potensque fletus:
5Huc huc illecebrae, precesque blandae,
Ira Lucia saevit impotenti.
Nunc opus lacrymis, potente fletu,
Nunc nunc hendecasyllabis trecentis,
Quos Riccus meus, et meus Tamasus
10Promunt ingenio, rigantque chartis.
Verum si miserum parum iuvabunt,
Ira et Lucia saevit impotenti,
Valete o lacrymae, potensque fletus,
Valete hendecasyllabi trecenti.
138. ad Ioannam Aragoniam
Cum modo conferrent tibi tradita munera, PhoeboIudice (sic placitum est) Iuno, Minerva, Venus,
Divitias Iuno, formam tribuisse Dione,
Iactat et ingenii Pallas amica decus.
5"Cedite" ait potius Phoebus "lis omnis abesto;
Una Aragona, una est Iuno, Minerva, Venus".
139. ad Franciscum Pasqualinum et Hippolytum Capilupum
Si vos tuta meis fulsistis signa procellis,O animae illustres ore, fide, ingenio,
Pasqualine mei pars, et Capilupe laboris,
Quis neget esse novos vos mihi Tyndaridas?
140. ad Hadrianum Gulielmum
Uror, amo, excrucior, divellor, saucior, odi,Surripior, iactor, restituor, iaceo,
Irascor, fugito, sileo, queror, insequor, opto,
Despero, spero, decipior, metuo:
5Haec in amore meo sunt mi Gulielme, nec ipse
Heu morior, cum iam vivere desierim.
141. ad Io. Baptistam Portam
Cum dormit mea Nisa Venus, Venus ipsa videturCum vigilat: semper sic mea Nisa Venus.
A Venere hoc tantum differt: prece Cypria quondam
Victa fuit; non haec sanguine, non precibus.
5Quid faciat, mi Porta, tuus Rota, consule: quando es
Ipse Dionaeae pars bona militiae.
142. ad Hieronymum Ruscellium
Scribis, ego ut scribam: non est, quod scribere possimRuscelli, Aoniae rivule dulcis aquae:
Iussit Amor reticere diu, ne forte triumphum
Quem de se retulit Lucia, detegerem.
5Mene igitur poteris servum damnare silentem,
Qui premar imperio, quo premitur dominus?
143. de Pallade et Baccho
Undique septam oleam vidit pendentibus uvis,Et risum simulans talia Pallas ait:
"Nulla Lyaee tibi ratio cum Pallade: nam tu
Ebrius, incestus: sobria, casta soror".
144. ad Iordanum Pascasium, de Mariano agro in Marsis
Dic, nive cur media vireant sata laeta MaraniPascasi vatis pars adamata tui?
Dant lacrymae pluviam, suspiria nostra calorem:
Est Amor, est nostri temporis agricola.
145. de se ipso et Amore servo
Servit Amor domino, dominus cur servit Amori?Alter Amor dominus, servus et alter Amor.
146. de eodem servo Amore
Imberbem puerum satis tenellum,Castum, candidulum Deum putabam
Amorem, ac dominum omnium Deorum.
Ast Amor secus atque ego putabam
5Repertus, genus Afer, impudicus,
Custos compede vinctus hortulorum,
Et qui serviat omnibus colonis,
Cui pili obsideant genas rigentes,
Cui barba obrigeat viri iam adulti,
10Non quidem pueri satis tenelli:
Est Amor secus atque ego putabam.
147. ad Nitedulam
Quid circum volitas nocturna Nitedula sepem,Fida comes nostri conscia propositi?
Siste parum, carae dum nos ad limina Nisae
Mittit Amor, tenebras luce repelle tua,
5Quando ustum ingenti pectus mihi flagrat ab igni,
Nec vel tantillum luminis inde venit.
Siste procul tamen ipsa, meo ne forte calore
In flammas abeas tuque, nemusque tuum.
148. in praeposteros mores
Est modo sancitum de muris busta revelli:Hoc asinum est per caudam et capere, et trahere.
O seriem rerum inversam! Via recta terenda est:
Vellendi mores, non tabulae, aut lapides.
149. ad Camillum Paganum, de Marco Antonio Columna
Optet Idumaeas sibi quisque Camille columnas,Dum Romana tuae sit comes una viae.
150. ad Ferdinandum Loffredum, Trivici dominum, | de Peraphano Ribera, principe optimo
O Luculleae villae, virtutis et heresLoffrede, antiquae lux nova militiae,
Dic, qua voce feram Peraphani ad sidera laudes:
Non sum qui tanti Principis acta sequar.
5Quis vastum Oceanum rimosa claudet in urna?
Innumeras stellas quis numerare queat?
Hunc quocunque tamen pinget mea Musa colore,
Saepe orbem immensum parva tabella refert.
151. ad Alfonsum Carrafam, cardinalem Neapolitanorum
Cum simul in te uno splendescant ordine miro,O iuvenis sacrae spesque, decusque ratis,
Admirata olim quaecunque est docta vetustas,
De te quid digne dicere quis poterit?
5Tu satis unus eras aeterno carmen Homero,
Virgilio carmen tu satis unus eras.
Mi sat erit spectare procul tua lumina, ceu quis
Eois Solem surgere cernat aquis.
152. ad Phoebum, pro Paulo quarto pontifice maximo
Collis o sacri decus, o beatiFontis, o pulchri nemorisque custos,
Phoebe Musarum pater, o perennis
Luminis auctor;
5Phoebe mundi spiritus, atque ocelle,
Quem dies circumvolitant, et horae,
Qui soles aegros etiam nigranti au-
Ferre sepulcro,
Desere argutae iuga laeta sylvae,
10Lingue iam suetas choreas, et umbram
Arboris frustra olim adamatae, et antri
Saxa canori.
O veni, o dexter faveas, et affer
Quicquid herbarum, medicive succi est:
15Dum patrem sacrum retinet molesta
Febris, et urit.
Ecquis o Musis locus, ecquae erit spes?
Nulla posthac gloria, nulla erit laus:
Si cadet, secum cadet ipse ab alto
20Vertice Pindus.
Ecquem habebit relligio nitorem,
Barbara squalens scabie, relinquet
Ille si caecis abiens tenebris
Obruta secla?
25Cerne, muscoso Tyberinus alveo,
Ut modo in ripam exiliens propinquam
Amne votivam tibi pronus aram
Supplice ponat.
Te lyra iam posthabita precatur
30Nobilis nunc Parthenope, vovetque
Iam novos Siren numeros, novoque
Pectine chordas.
Quin Maronis mox tumulo excitabit
Inclytam umbram, carmine quae superbo
35Efferat Paeana tuum, canatque
Fortia facta:
Ut cute erepta in laticem ire coepit
Impari cantu, imparibusque fatis
Marsya, ut Titania celsa ab arce
40Turba repulsa est,
Utque victrici cecidit sagitta
Anguis, ut Cyclops iacuit peremptus,
Ut coma intonsa niteas decorus,
Fortis et arcu.
45Verum ego innixus leviore plectro
Daphnidis fatum referam, fugamque,
Et canam in flores pueros acerbo
Funere versos.
Aegla ubi ad nostros gemitus resultat,
50Aegla iucundi mihi testis oci,
Saepe quam gaudes alacris relicto
Visere Cyntho.
153. de Maria Aragonia
Dum petit Inarimen Divum pater, ac sua iactatFulmina, teque sua victe Typhoee manu,
"Quid iactas?" Maria exclamat "Si vera fateris
Nostra tuis praestant lumina fulminibus.
5Cernere vis, oculis quae sint nova fulmina nostris?".
Annuit ille, oculis fulminat ipsa Iovem.
154. ad Musas de Carolo V Caesare
Custodes sacri laticis, bona numina, PhoebiLecta cohors, quibus est vincere fata datum,
Scribite virginei hoc excisis cautibus antri,
Aevi quod nunquam deleat atra manus:
5"Cedite Romani ductores, cedite Graii,
Quod nequiere omnes, Carolus unus agit".
155. ad Peraphanum Riberam, principem optimum
Es similis Peraphane Deis: sed quod colit unumAustriades, tanti te facit, ecquid eris?
156. ad Bernardum Tassum
Sume rosam, utque scias medio cur nata DecembriEst rosa, crede, tuae Phyllidis orta genis.
157. Laura Cossa solvit inferias Ferdinando Rotae coniugi
Laurus eram viridis: sine te nunc arida quercus,Fulmine sum duris Alpibus icta Iovis.
Quae tamen ipsa mei reliqua est pars, si tamen ulla est,
Illa iacet lacrymis usque rigata meis.
158. in Mendaculum
Non tibi non credam quicquam Mendacule mendax,Et si mi iures astra tenere Iovem.
An tibi vis credam, tacito quae pectore condis,
Cum sint falsa tibi qualiacunque patent?
5Sunt exerti oculi, sunt et tibi crura retorta,
Singula prava tibi, singula ficta tibi.
159. ad Hadrianum Gulielmum et Io. Baptistam Portam
Ecquis te melius poterit Gulielme referreFurtivas scripsit quas modo Porta notas?
Ecquis item melius poterit te Porta referre
Quae Gulielmus habet signa vetusta domi?
5Dat lucem chartis alter, dat vivere saxis
Alter: ita ingenio, ut sanguine, utrique pares.
Alter utrunque refert: sic uno nomine si quis
Alterutrum dicet, dicet utrunque simul.
160. ad Nigellam
An ne Nigella times nitidum pallescere florem,Quando humor vitam semper et aura dabunt.
Humor erunt lacrymae, suspiria pectoris aura:
Nulla deficient humor et aura die.
161. ad Paulum Suardum, de Trutta Marso
Quod Trutta in rapidum praeceps se miserit amnem,Cuncta Suarde domi dum ferus hostis habet,
Naturae ingenitae vim tu mirabere? Pisces
Est vetus in patriis degere fluminibus.
162. in Serpillulum
Quid tibi si minimum cogar nec credere verbum?Est tua mendaci barba retincta nuce.
Tene vocem corvum, cum sis Serpillule cycnus?
Tene vocem iuvenem iam cariose senex?
5Tunc adhibenda fides, cum tu verteris in illum,
Qui fueras: nuper (quis putet?) alter eras.
163. ad Hieronymum Spinulam
Spinula si placas animos, si pectora mulcesIngenio leni, moribus ingenuis,
Non tu crede mihi, spina es, quae pungit et urit,
Sed quae perpetuis floret amica rosis.
164. ad Beatricem Davalam
Ah tibi cur falso nomen posuere Beatrix,Si per te veniunt et lacrymae et tenebrae?
Vix lucem extuleras, patriam vix luce bearas,
Cum tecum extinctos mortua nos sepelis.
165. in hominem durissimum
Ne mirere hominem fictum de marmore: vivusMarmor erat, nunquam saxeus ipse minus.
166. ad Antonium Guidum Mantuanum
Unde hyeme in media redolent violaria? Et undeTerra viret? Veris possidet unde decus?
An mi Guide domus superum, Iovis an ne penates,
Dum peregre terras hunc coluisse ferunt?
5Hos superi posuere lares, domus una Deorum est
Mantua divini patria Virgilii.
167. de Diana et Amore
Dum modo fonte lavor venatu fessa, lavantemAggreditur iaculis me male cautus Amor.
Tela tuli, fregique arcum, mox fracta per omnem
Sevi agrum: sacrae parce viator humo.
5Si nescis (Diana monet) tractare caveto:
Retia, tela, ignem semina iacta dabunt.
168. miserrimi tumulus
Infelix vixi, tandem dolor ipse peremit.Nescio cur vixi, sed scio cur perii.
169. ad Nigellam
Ut quis per lucem quoquo vestigia vertit,Ipsummet sequitur corporis umbra sui,
Sic ego, sic mea lux quoquo vestigia vertis,
Te sequor huc illuc corporis umbra tui.
5Non ego, quod videor, certe sum; verum ego, quod tu es,
Sum miser: et parcis non tamen ipsa tibi.
Hoc est, me miserum, quod te sequar usque vel umbra,
Hoc est, quod memet nil fugere usque iuvet.
Verum ubi fata volunt a nobis te procul esse,
10Nedum ego, quod soleo, sum umbra, sed ipse nihil.
170. ad Vincentium Cornelium, Ostunensium pontificem, | de Portucarero et Garzia Ara
Non est, quod timeas pravi contagia sedi,Cum sit Corneli Portus, et Ara tibi.
Portus ab irato servabit turbine rerum,
Araque placatos reddet amica Deos.
171. in Lycium
Orator Lycius, medicus, sophus, atque poeta:Non ergo est unum, quatuor at Lycius.
172. de Didaco Davalo cardinale Aragonio
Haec fuit Ascraeis modo lex sancita puellis,Phoebea lauri cortice scripta manu:
"Iam Davalum posthac unum cantate poetae:
Unus erit cunctis carmen, et ingenium".
173. ad Placidum Sangrium
Sangri, quid pictor, quid vivos reddere vultusNititur, ut vana mens relevetur ope?
Pectoribus nostris vivet Mendocius heros,
Dum vivet recti, dum pietatis amor.
174. ad Hippolytum Capilupum, Fanensium pontificem
Dent aurum Capilupe alii, dent quicquid EooAd nos Hesperius litore nauta refert.
Plus dederis, si dulce dabis pro carmine carmen:
Ex animo tanti est quid dare, et accipere.
175. ad Io. Franciscum Brancaleonem, medicum et oratorem
Cum media hybernae resonent aestate procellae,Cum rigeant canae flava per arva nives,
Cur mirare fidem nullam mortalibus? Ipsam
Non servant anni tempora, et astra fidem.
176. de Fonte Varvareo in Marsis
Pegaseos latices habeat sibi quisque poeta,Dum mihi Varvarei copia sit laticis.
Ipse simul fecit validum, fecitque poetam:
Haud cecini, haud valui; nunc cano, nunc valeo.
177. ad Dionysium Athanasium
Athanasi, Hadriacas vehitur dum Nympha per undas,Teque oculis media torquet, et urit aqua;
Nuncque Thetis visa est, patrio nunc Cypria ponto,
Addita Nereidum nunc nova Diva choris:
5Crede mihi in subitas abiissent aequora flammas,
Ni foret a lacrymis fiamma perempta tuis.
178. de Hippolyta Gonzaga
"O quibus invita Lachesi dare munera vitaeIus datur, Aoniae turba diserta Deae,
Nectite, qua digna est, aeterna e fronde corollam,
Et viridi Hippolytes cingite honore comam".
5Dixerat haec Phoebus: numeros cum forte puellae
Audiit, et reticens invidia obstupuit.
179. in libellos editos a Paulo Manutio
Elysii manes, quos nunc quoque cura fatigat,Ne Latium sordes imbuat atra decus,
Dicite: quas Paulo sedes, quae serta futura,
Cum vestrum felix incolet umbra nemus?
5Ille dat, excultis quae sint imitanda libellis,
Squalenti quae sint obsita verba situ.
Magna quidem pietas, fortunatique labores:
Roma secunda redit, barbara lingua silet.
180. ad Aloisium Sancium
Sol radios, mare praebet aquas, dant gramina flores:Tu dulci Sanci dulcia dona animo.
Sol aestus, mare dat scopulos, dant gramina virus,
Nos et amaro etiam munera amara animo.
5Carmine pro dulci sic tu cape carmen amarum:
Saepe solent varia dona placere vice.
181. ad Ferrandum Davalum regii patrimonii praefectum
Nescio Ferrandus cur tu dicaris: ab ipsoNomine sat differs moribus, ingenio.
Aureus est animus, dicta, et facta aurea: ferrum
Quid tibi? Cum ferro nil, mihi crede, tibi est.
182. ad Nigellam
Siquis te spectat nec deperit haud puto vivum;Siquis non spectat vivitque hic mortuus hic est.
183. de Flavio cardinale Ursino
Inclyta cum veteres defleret Roma ruinasEt sacrum in peius cerneret ire decus:
"Quid lacrymas?" Tyberinus ait "Delapsus ab astris
Ursus adest, Ursas qui nitet ante duas.
5Hoc duce Roma iterum stabis, meliorque resurges:
Iam Lupa, nunc Ursus conditor urbis erit".
184. infantis tumulus
Heu simul infanti tumulum, cunasque parate:Nam matre extincta nascitur et moritur.
185. ad Marium Carrafam Neapolitanorum pontificem
Summe Heros patriae tandem lux tradita nocti,Quem pietas genuit, relligio erudiit,
Vellem ego, sed nequeo de te quid dicere: dicam
De te aliquid, demas tu modo de te aliquid.
186. ad Amorem
Non Venus tibi mater, ociumquePater, crede mihi puer proterve;
Non ioci, illecebrae, sales, lepores
Fratres, non Charites tibi sorores:
5Luxus, mollities tibi parentes;
Fraudes, insidiae, doli, pericla
Fratres sunt Amor, et tibi sorores.
187. Statuarius filiae solvit inferias
Quid iuvat ah longos artem didicisse per annos,Cum mea dextra tibi nata sepulcra paret?
Et ferrum, et marmor crudelia, ferrea dextra,
Hei mihi tam magnum quae peperere malum.
5Et ferrum et marmor felicia, dextera felix
Si pater hoc tecum conderer in tumulo.
188. ad Nereidas
Dicite Nereides, quae circum luditis undas,An maiora meis aequora sint lacrymis?
Dicite formosae, Platamon quam deperit, Aegles
An ne magis duri pectore sint scopuli?
5Credite iamdudum nostro res nota periclo est,
Nempe minora meis aequora sunt lacrymis,
Credite formosae, Platamon quam deperit, Aegles
Quod vel dura magis pectora sunt scopulis.
189. ad Franciscum Lombardum
Maximus es meritis, vita bene maximus acta,Te tamen et nequeo dicere Pontificem.
190. ad Menelaum Infrosinum et Simium Campanum
Forte, quo se habeat modo, rogatis,Est qui carior omnibus poeta,
Qui vos diligit, omnibusque praefert:
Exussit laceras Venus medullas,
5Sunt longae misero dies tenebrae,
Nec quicquam retinet, quod olim habebat.
Quin vultis, referam, quid ille nunc sit?
Umbra perpetuis perusta flammis.
191. ad Lucretiam
Non, quod lucreris gemmas, Lucretia dicta es;Sed quod lucreris corda hominum, atque animos.
192. in funere Hieronymi Seripandi cardinalis
Res nova, res nimium tristis, res digna querelis,Iam furit in magnos mors violenta Deos.
Tune ille heu moreris pravi spes ultima secli?
Tune iaces sacri lux Seripande chori?
5Ah quantum amisit Christi respublica: quantum
Lucrata est caeli regia morte tua.
193. ad Virginem Christi matrem
Praecipiti rueret cum biga exterrita clivo,Nec foret alipedes qui cohiberet equas;
Totaque pene domus currenti abscondita ligno
Pessum iret, quin iam lapsa iaceret humi:
5Tu, cui sunt curae miseri sanctissima Virgo,
Ecce ades, et tantis eripis una malis.
194. in Longinum
Romanam Fabii quondam mora restituit rem:At mora Longini perdidit ipsa meam.
195. pueruli tumulus
Matris ad inferias iacet hic puer editus: illumEdere nam mater dum parat, ambo obeunt.
Tune igitur puerum felicem flebis, ademptam
Qui nolens matrem cernere, sic periit.
196. de Iulia Rota sorore
Carmen sint aliis aliae, mihi Iulia carmenRomanas referens, et Lacedaemonias.
Exhibuit talem raptivse funere nati,
Invidiae ut dederit non minus, ac gemitus.
197. in effigiem auream Peraphani Riberae
Non ego te vivum spirans quod reddidit aurum,Effigiem novi magne Ribera tuam.
At subito ut legi, TERRAS ASTRAEA REVISIT,
Non alius dixi quam Peraphanus erit.
198. de nuptiis Vespasiani Gonzagae et Annae Aragoniae
"Quae bene iunxit Hymen, fovit Concordia, sanxitRelligio, fidei vincla dicavit Amor,
Nulla dies solvat: non rerum perfidus ordo,
Non duri fati rumpat iniqua manus".
5Pro Gonzaga aderat Mavors, pro coniuge Pallas:
Orabat Phoebus vota secunda Iovem.
Annuit, et dixit "Felix, faustumque sequetur",
Iuppiter. Et sic, sic Parca notavit, erit.
199. de eisdem
Qui thalami? Quae taeda? Novi quae pompa Hymenaei?An Iuno est iterum coniuge ducta Iove?
Gonzagae Heroi nupta est Aragonia virgo,
Ut Divum humana gens reparetur ope.
200. de imagine Christi Dei crucifixi, | ad Iacobum Antonium Ferrerium
Siste, dole, lacryma: nam quid lacrymare, dolerePlus potes, hoc si non flere, dolere potes?
201. de Hieronyma Columna
Vos, qui dispositos passim succenditis ignes,Aeris affecti ne mala vis perimat,
Si sapitis, vultisque gravem depellere morbum,
Qui male nunc turbat nos, agitatque metu,
5Pingite caelestis, si fas est, ora Columnae,
Perque urbis celebres picta locate vias.
Extemplo puri veniet clementia caeli,
Diffugient nebulae, diffugietque metus.
At vereor, vitare malum dum creditis igni,
10Ne vos igne urat picta Columna suo.
202. ad Peraphanum Riberam, cum obsessa | e Vuizae Coloniae subsidium mitteret
Aequo Marte alii vicerunt comminus hostes,Omine, fortuna, viribus, arte, mora:
Tu celer, atque sedens victores eminus hostes
Vicisti nutu, consilio, ingenio.
5Quis te igitur poterit mortalem dicere, cum sis
Hoc etiam magno proximus ipse Iovi?
203. de Annibale Mole iureconsulto aequissimo
Tot moles alii, nos admirabimur unam:Natura hanc, illas ars operosa dedit.
Materia e vili sunt illae, et paupere saxo,
Nobilis haec constat divitiis animi.
5Tempus edax illas, hanc nullum destruet aevum:
Mortales illas, hanc posuere Dei.
204. ad D. Vincentium Flumarum monachum Casinensem
Educat ars alios et tellus Daedala flores,At caeli tantum ros alit ipse tuos.
Ne cesses igitur caelestes ponere plantas,
O felix sancti seminis Agricola.
205. ad Ferdinandum Carrafam Diomedis filium, | in sui temporis avaritiam
Oscula divitibus passim surrepta puellisCernimus: est auri hoc, non vitium Veneris.
Est tamen, est aliquid: si non sunt aurea secla,
Aurea sunt nostris oscula temporibus.
206. ad Ioannem Ramirum
Quos noster Iovius misit Ramire libellos,Ut simul inspiciam, suspiciamque simul,
Utque notem maculas, si quas incuria fudit,
Non scripsit Iovii, sed manus ipsa Iovis.
207. in Cynicum
In Cynicum mors dira manus iniecerat: at moxNe male quid de se diceret, abstinuit.
208. ad Ioannem Moronum cardinalem
Cum Tyberis tumido late prorumperet amni,Saevaque vicinos mergeret unda lares,
Haud mirum Morone tuos superesse penates:
Non potuit sacris unda nocere locis.
5Sancta fides tutata fores, penetralia Phoebus,
Virgineus tenuit tecta verenda chorus.
Hinc secura igitur quam sit mens conscia recti
Quisque putet, quam nec perdere possit aqua.
209. ad Antonium Catenam regium consiliarium
Si mala, quae nostris tempestas imminet hortis,Nulla erit, et per te libera poma legam,
Non tibi, quae Chloris, quae dat Pomona, parabo
Munera, sed Phoebi quae bonus hortus alit.
5Hortorum exiguo languescit tempore foetus:
Pieridum nullo tempore foetus obit.
210. ad Ferdinandum Toletum Alvae ducem
Appellent alii quovis te nomine, dicamCarmine te Solem magne Tolete meo.
Sol umbras; tu bella, metum, tu nubila tollis:
Hinc, mala quod tollas singula, nomen habes.
211. de Longo et Curto
Praecipitat Longus causas, Curtusque retardat:I modo nominibus, i modo crede notis.
212. in funere Ferdinandi Gonzagae
Hoc tantum de morte tua Dux magne dolendum est:Debueras acie, non obiisse toro.
213. ad Philippum Austrium regem, de Vespasiano Gonzaga
Nil cum fortuna tibi iam Rex optime: vincetGonzaga invicta bellica fata manu.
Dextera Gonzagae plusquam fortuna, triumphos
Quos tu vix cuperes, vix daret illa, dabit.
214. in funere Rodulphi Pii cardinalis
Ah Pie tune iaces? Non impia Parca pepercit?Ah, tibi quem tumulum, quos titulosve parem?
Sint tibi pro titulis probitas, pietasque, fidesque;
Sint nostra aeterno pectora pro tumulo.
215. in Paleariam
Omnibus es paleae similis Palearia, ni quodOcyor haec vento est, tardior ipse trabe es.
216. in funere Hippolytae Gonzagae
Disrupta ad tumulum pharetra lacrymantur Amores,Restinxit geminas Cypria moesta faces.
Sirenes ululant circum, lamenta Camoenae
Ingeminant, scissis flent Charitesque comis.
5Discite felices quid possint fata mariti,
Discite laetitiam quam prope luctus eat.
217. nova felicitas
Vespere iucundos thalamus coniunxit amantes,Mane iterum tumulus iunxit et ipse duos.
218. de Peraphano Ribera et Portucarero
Sumpserat in Portum saevas Mors atra sagittas,Ut Phoebi et Martis perderet omne decus.
Tum superi exclamant: "Non Portus at ipse Ribera est
Quem petis, ah quid agis? Proiice tela manu".
5Proiecit, flexoque genu rea criminis inquit:
"Parcite, mortalem perdere credideram".
219. ad Ioannem Andream Curtum, | Sacri Consilii Neapolitani Praefectum
Deformant alii leges, minuuntque, premuntque,Negligit alter eas, destruit alter eas.
Tu simul unus eas exornas, erigis, auges,
Servas unus eas, condis et unus eas.
220. ad Antonium Perenotum cardinalem Granvelam
Vellem ego, nec possum, quantus tu, qualis et ipse esMetiri, et si non carmine mente sequi.
Virtutis nam mole tuae sic obrutus ipse es,
Ut te te intra te non reperire queam.
221. ad Ioannem Austrium de victoria navali | per eum parta contra Turcas
Ars, usus, fortuna, animus, solertia, viresInclyta victricis sunt bona militiae.
His est parta Ducum victoria, sed licet id sit
Omne tuum, hoc auget Dux tibi magne decus:
5Quod sperare vetas, quod nos optare triumphos,
Sic spem, sic votum vincis in arma celer.
Non aliter fulmen ferit ante, et territat ictu
Quam sonitu, et primum sternit et inde ruit.
222. ad Lethen flumen apud Pratam ditionis suae oppidum
Salvete o latices Lethaei, o flumen amicumQuod serpis vitreo saxa per uda pede;
Sive dedere olim lethaea oblivia nomen,
Sive dedit letum meta, quiesque mali,
5Sit faustum felixque: tamen quia nomen ab ipsa est
Laetitia, laetum nomen et omen eris.
223. ad Peraphanum Riberam
Turbarunt alii pacem discordibus armis,Tu pacato animo bella profana domas.
Vidimus immersos tranquilla per aequora nautas,
Tu portum iratis fluctibus ecce tenes.
5Ultra hominem tu quicquid agis fortissime Princeps,
Iam colit humanum terra beata Iovem.
224. ad Rannucium Farnesium cardinalem
Iam te Pontificem medio Tyberinus ab amneSuspicit, et iam te Roma beata colit.
Rannuci purae series sic candida vitae
Postulat, et studiis gloria parta tuis.
5At quando votis obstat non apta iuventus
(Et si iamdudum moribus ipse senex)
Canitie subita fias argenteus, ut mox
Aurea te fiant secula Pontifice.
225. ad Vincentium Francum regium consiliarium
Siquis se vincit vera est victoria, victorVincenti, hoc proprium est, hoc mihi crede tuum.
Nam vis nulla via potuit te flectere recta,
Non amor, ira, metus, commoda, dona, preces.
5O legum decus invictum, o te iudice iura
Aurea, et o tanto secla beata viro.
226. ad Felicem Ursinam
Felix, et Phoenix diceris: nomen utrunqueTe decet, o caeli tertius Ursa nitor.
Te te ipsa es felix, fortunae et munere felix:
Phoenix una animi, corporis una bonis.
227. de Andrea Pontio Leone
Traiciam tuto tumidum qui territat amnem,Despiciam rabido quae vorat ore feram.
Tranantur parvo torrentia flumina Ponte,
Diffugiunt viso saepe Leone ferae.
228. de gallina ad Pisanum
Arcis Tarpeiae custos argenteus anserQuod fuit, hoc vocis munus inane fuit:
Aurea sit, ne dum gallina argentea, quae dat
Bina Pisane tibi quolibet ova die.
229. de eadem
Sint aliis volucres argento, et marmore fictae;Argentum, et marmor non tamen ova parit.
Sat gallina tibi si carne, et sanguine ficta est;
Tantum alis careat ne fugitiva volet.
230. ad Secundum Velam gallinae occisorem
Tune Secundus eris gallinae occisor amatae,Omnibus adversus qui potes esse bonis?
Ah potius genus omne avium, quin perdere temet
Debebas, tantum quam facere hoc facinus.
5Saeviat in te unum cui toxica blanda parasti
Mus precor, extinctae strenuus ultor avis.
Ille tibi frangat cyathos, et devoret escas
Et quae peccarunt mordeat ille manus.
231. Pisanus gallinam deflet
Heu, quae debueras longissima vincere seclaQuam gallina cito funere rapta iaces.
Et quae bina die dare saepius ova solebas
Quot suspiria, quot nunc mihi das lacrymas:
5O pereant mala crusta malo medicata veneno,
Tuque inter caeli sydera sydus abi.
232. ad Nigellam
Tantum crudelis, tantum formosa Nigella es,Ut tecum, et sine te vivere quis nequeat.
233. in Auream statuarium
Tu mihi vere aurum si donas Aurea marmor;At mihi si vendas Aurea marmor eris.
234. ad Menelaum Infrosinum
Mitte queri Menelae meis non vivere chartis:Hoc inter flammas vivere, crede, foret.
Dic mihi quid melius: mediis te vivere chartis,
An media vatis vivere mente tui?
5Si tamen id spernis, si tanti est vivere chartis,
Sat tibi sit chartis vivere posse tuis.
235. in fatuum ante fores catenae custodem
Desipis, idcirco custodis iure catenam:Custodire sibi debita cuique licet.
236. ad Nigellam
Id tibi, quod potuit natura indulserat uni,Verum te te ipsam perdere non dederat.
Cum me igitur perdas tu te ipsam perdis: iniqui
Criminis ah novitas, ah scelus, ah facinus.
237. ad eandem
Quam mallem ipse meis oculis edicere legem,Ne tam saepe tuos inspicerent oculos;
Sed vereor legem esse nefas, quae non sinat almo
Sole frui, atque bono, quod super omne bonum est.
238. ad eandem
Cum te finxisset, "Nos ipsos finximus" inquitIuppiter, oblitus numinis ipse sui.
Poenituit fecisse tamen quod fecerat: in te
Nam superum, atque hominum fecerat exitium.
239. ad Vespasianum Gonzagam, de Aloisio filio
In nemus immensum Parnasia frondeat arbos,Et magnum in fluvium fons Heliconis eat.
Iam Gonzaga tibi puerum dat Regia coniux.
Iam creat indigenas Itala terra Deos.
240. ad Pyrrhum Antonium Capuam, Hydruntinorum | pontificem et Sedis Apostolicae apud Venetos legatum
Quod forti spernas animo decreta malignaeFortunae, et surgas quo magis illa premat,
Antoni te digna facis: nam vera mereri
Gloria, non vera est gloria habere decus.
241. in Portiae Capiciae coniugis funere
Dum viridi vernos carpebat gramine floresPociliae Dinus dona futura suae,
Vidit eos atra circum ferrugine tingi,
Et subito in spinas vertier, et tribulos;
5Protinus ad litus descendit, dumque legebat
Candidulam concham, lurida concha venit.
Haurit aquam, dulcis quae puro e fonte fluebat,
Et tamen hanc etiam tristis amaror habet.
Aera tum stupidus suspexit: lucidus aer
10Forte erat, at piceas mox abit in tenebras.
"Ecquid erit?" lacrymans tandem proclamat. Et audit:
"Mortua Pocilia est, mortua Pocilia est".
242. eiusdem tumulus
Pierides tumulo violas, Venus alma hyacinthos,Narcissos Charites, lilia spargit Amor.
Phoebus odoratas lauros, Pallasque amaranthos,
Nos lacrymas sancti pignora connubii.
243. ad eandem
Dum parere heu sobolem credis dulcissima coniux,Quot lacrymas moriens, quantaque damna paris?
Per te ego dicebar felix, per te quoque dicar
Infelix omni tempore morte tua.
5Et tamen ah miseri vitali vescimur aura,
Cum nostri tecum pars melior iaceat.
Quid moror? En tumulo vivum me condite, siqua est
O pietas, quando non obiisse datur.
244. ad eandem
Num vivat pereatne malis qui creditur undisAmbiguum est minimo morte procul digito,
Sic ego te extincta lacrymarum dum trahor undis
Mortuus, an vivus dicar in ambiguo est.
245. ad eandem
Et tantum, et tantum flevi, ut nedum una relictaSit lacryma, heu saltem qua mala tanta levem.
Fluxit et in lacrymas sanguis, fluxere medullae:
Quid reliqui, ni anima haec diffluat in lacrymas?
246. cum e Rosciolo, suae ditionis oppido in Marsis, | Neapolim rediret
Muscosi lapides, qui me per iniqua viarumDucitis, et quo non ducier ipse velim,
Crediderim, vobis aliquis si sensus inesset,
Quod stillaretis mecum etiam lacrymas.
5At quando hoc vetitum est, oculorum flammeus humor
Vos riget, huc illuc fonsque perennis eat,
De quo mox bibat admirans dicatque viator:
"Non alibi medio surgit ab igne liquor".
247. epitaphium Iacobi Brancacii et Laurae Rotae coniugum
Felices cineres una voluere reponi,Ne, quos iunxit Amor, funera dividerent.
248. ad Aloisium Tansillum
Dum senis cantas lacrymas beati,O pium cantum, o lacrymas beatas,
Undique et sacris numeris resultat
Collis, et aequor;
5Dum parat pictam violis corollam,
Dum rosas primas legit, et nitenti
Flore dum replet tibi mille coniux
Casta quasillos,
Nec sat est cari tribuisse agelli
10Dona, at interdum spatiata circum
Litus attritas tibi servat udo
Marmore conchas;
Nos ut immitis dolor urget, ut nos
Cogit, uxorem sequimur sepultam,
15Quo rapit mens saucia, quo trahunt nos
Iura sepulcri.
249. ad Horatium Solimaeum
Si dolor acer erat potis unquam vincere, victumNempe dolore unum me fore credideram;
Et Solimaee tamen vivo, nec vivere certum est,
Ni credam extinctum vivere posse hominem.
250. ad Vollarum et Turbolum mathematicos
Dicite quid faciam, qui caelum volvitis arte,Vollare care mihi, Turbole care mihi?
Quando elementa etiam mutantur, vertitur aether,
Cur meus est idem tempus in omne dolor?
251. coniugis tumulus
Quisquis ades dignam lacrymis venerare sepultamHeu decus intactae grande pudicitiae.
Hic Venus, hic Pallas: quis non loca pronus adoret?
Tres una haec magnas detinet urna Deas.
252. ad Ianum Pelusium Crotoniatam
Pelusi nostras longum miserate querelas,Qui mea saepe tuo carmine damna levas,
Quid dolor ipse nequit? Volui de marmore fingi,
Et poni iuxta coniugis ora meae,
5Ut saltem fictam fictus de marmore cernam,
Marmorea possim marmor et ipse frui.
253. coniugis tumulus
Voce lege haec tacita, non est non mortua, dormitPortia, crede, nefas hanc obiisse foret.
254. sui ipsius tumulus
Cur tumulus manat lacrymis? Cur aestuat igni?Ipse vel in tumulo luget, et ardet amans.
255. ad Gasparem Toraltum
Care Toralte meas dudum admirate Camoenas,Non mors prae lacrymis praeque dolor venit.
Ceu rediviva suo de funere nascitur ales,
Sic ego de lacrymis, deque dolore meo.
256. Genius e coniugis tumulo
At tu quisquis ades, dites qui curris ad Indos,Desere Erythraei longa pericla maris:
Felicem ad tumulum propera, iamque utere terra,
Hic gemmas alias, hic nova thura leges.
257. ad Halcyones aves
Cedite mi tristi quae circum litora cantuRapta tori viduae gaudia fletis aves.
Cedite, quod flemus, quod lamentamur, id omne
Maioris causam, vimque doloris habet.
5Vos maris irati pacatas redditis undas,
Turbatur lacrymis terra, fretumque meis.
Quodque magis miserum est, vacuas clamatis ad auras
Vos bis Ceycem, nos quater Halcyonem.
258. ad Io. Franciscum Spannochium Senensem
Tu libertatem deploras servus ademptamSpannochi nostram sat miserate vicem;
Ast ego servitium deploro liber ademptum.
O rerum inversa conditione vicem !
259. ad Gabrielem Zerbum Bononiensem
Zerbe quid o prodest lustro tumulasse peractoCara peregrino coniugis ossa solo?
Etsi mi iures cineres, manesque verendos,
Non credam lacrymis te posuisse modum.
5Ipse vel extremi fugias ad limina mundi,
Sint tibi vel Pylii secula longa senis,
Nil fuga, nil aetas: ieris quocunque, sequetur
Perpetuis tenebris obrutus usque dolor.
260. ad Marium Altimarum
Portia dicta mihi, non Porcia (parce vetustas):Est, et erat portus fluctibus illa meis.
261. ad Alfonsum Rotam fratrem
Attritum corpus frater, quin corporis umbra,Qui deploratis surgis ab exequiis,
Ne redeas lassae rediviva ad funera vitae
Quod te delectet vivere, quodve iuvet,
5Sed pia te moveat fraternae cura salutis:
Nam si deseris, heu deseret haec anima.
Nec fallor: dum te lacrymans et supplice dextra
Alloquor, et tu me deseris atque anima.
262. de eodem diu aegrotante et praeclare mortuo
Si vitam inspicies, contendes dicere mortem;Si mortem, vitam dicere iure potes.
