Naldi, Naldo Firenze, 1436 - fere 1513, Alpheus, Alpheus Alpheus Alpheus (W. L. Grant, 1974)

Quamvis nostra tibi veniat modo, Cosme, Camena
Heu, Medicum tantis consurgens molibus impar,
Posseque diffidat ludens tua dicere facta,
Qualiscunque tamen, Tuscam dum protinus urbem
5Incolet, hic cives inter versata modestos,
Te canet in triviis, te tota semper in urbe
Audebit verum Patriae dictare Parentem.
At si quando captus amoeni ruris amore
Invisam valles Arni montesque propinquos,
10Agrestes Cosmum silvas resonare docebo.
Usque canent humiles mecum te, Cosme, myricae,
Principium dabis ipse mihi finemque canendi:
Primus eris nostri, tu carminis ultimus auctor.
Tu modo, tu, Medices, castis nunc annue votis
15Et dubiae rege navis iter: tu magnus Apollo,
Tu mihi Calliope gravibus vocitabere coeptis.
Auribus interea placidis te, Cosme, rogamus
Alpheum, Gnomona velis audire canentes,
Pastores, minimum non dedignatus honorem,
20Simae dum viridi pendebunt rupe capellae.
Iam iubar exortum noctis dimoverat umbram
Inque novos latum radios diffuderat orbem,
Gnomoni Alpheus cum primum talia dicens
Incipit e Fesulo prospectans vertice pastor:
¹ 25De senibus dudum priscis audire solebam,
Ut locus hic magnis confertus cladibus olim
Et fuit, et multos hominum contrivit in armis,
Ut saepe incurvus terram dum scindit arator,
Enses inveniat scabra rubigine fractos.
30Nunc et summa quies late tenet omnia montis
Pascua, laetitiaque omnis gestire videtur
Accola, nec pestem pecori timet inde malignam.
Haec ego conspicio; tantae sed causa salutis
Unde sit, ignoro; cupio tamen, et mihi numquam
35Noscendi talis cessat de pectore cura.
Dixerat Alpheus; vos quae responderit alter,
Pierides, vos haec nobis memorate, puellae!
² An ita sis bardus tu nunc, Alphee, rudisque,
Ut, quae non simae tantum, tua cura, capellae,
40Sed lapides duri norint, silvaeque profundae,
Tu tamen ignores, humano semine natus?
Conspicis hanc oculis urbem quae proxima nostris
Constitit, et nitidis Arnus quam dividit undis,
Quae pulchro varias extollit vertice moles:
45Illic et stupeas, fulvos ubi forte leones
Videris exitiumque lupis leporique salutem!
Hic prope Laurenti templum sedemque Beati
Quam Medicum dicunt opibus consurgere magnis,
Ingenti constant excelsa palatia muro.
50Quam pulchri postes subsunt! quam pulchra nitescunt
Atria, de Fesulis late suffulta columnis!
Aula sed interior regali ornata decoro
Cernitur: auratis pendent laquearia tectis,
Aurataeque trabes nitido depicta colore
55Contexunt tabulata modis splendentia miris.
Haec ego, dum caseum Florentem pauper in urbem
Vendendum porto, pingues dum civibus haedos,
Mirando plures consumpsi protinus horas;
Sed locus ipse domus, quo sunt penetralia patris
60Divini, quamquam late patet ille volenti,
Cognitus est oculis non ullo in tempore nostris;
Tantus enim splendor sacro lucescit ab antro
Et rudibus tantus perstringit lumina fulgor,
Ut, nisi qui magnam paulatim cernere lucem
65Praeparet, ipse prius doctus spectare minorem,
Non acies tanto possit durare nitori,
Ut nequit ille novum temptat qui cernere solem
Ni prius assuetus tremulo sit fonte tueri,
Quo vires minuisse suas lux magna videtur
70Atque hebetes nobis oculos minus inde fatigat.
Sed tamen e multis audivi saepe quis ille
Et foret et qualis manet de pectore virtus;
Nam medio sedet ille senex grandaevus in antro,
Tam clarus cunctis hominum cunctisque verendus,
75Ut, manibus falcem si prisci insigne teneret
Saturni, queat ille deus, deus ipse videri.
Hunc alii heroes circumstant undique magni,
Consiliisque petunt ex hoc responsa futuris,
Non aliter quam cum pastores Tityrus ipsos,
80Pastorum primus Fesulis in montibus unus,
Convocat, et iusto cunctos moderamine servat.
Hic pacem dudum nobis, hic tanta paravit
Otia, securamque dedit traducere vitam,
Pro, scelus indignum! quin urbs, pulcherrima rerum,
85Quae manet, ut cernis, domibus constructa superbis,
Culmine iam late bellis cecidisset ab alto
Ni deus hic, humeris suffultus moenia sacris,
Hinc procul, hinc propria Martem virtute tremendum
Pelleret, extremisque ferum religaret in oris,
90Quo nivibus gelidis campi montesque rigescunt
Semper, et in nullis nascuntur gramina terris.
Haec Gnomon; caput inde movens Alpheus in altum
Prospiciens, inquit:
³ Nimirum hic ille beatus
Qui prope nos condit sacras ditissimus aedes,
95Quas habitent casta sub religione manentes,
Pullati Canones, et Christi numen adorent.
Vah, coepi meminisse satus quo forte vir ille est
Colle sub hoc - Medices, miro qui captus amore
Visendi Fesulos, dum late armenta sequuntur
100Pastores, nobis (o, quam mitissimus!) olim
Ingenti villam construxerat aere decoram,
Heu, modo quem tristes etiam flevere myricae,
Quem durae quercus crudeli morte peremptum;
Quin etiam credam, si rite audita recordor,
105Divini egregia doctum virtute parentis
Hieronymo nuper sedem posuisse sacratam:
Durus, qui monitis etiam Gnomonis eorum
Vix memini, quae plura puer cecinisse solebam.
⁴ Cur tam praesentem cunctemur dicere divum
110Dum saturae fient arbusti e fronde capellae?
⁵ Grandior at cum sis, Gnomon, cantare prius me
Incipe; te sequar usque, diem dum claudet Olympus.
Alternis ergo coeperunt versibus ambo,
Insigni quorum laetatae carmine Nymphae
115Saltantes movere pedem Dryadesque puellae.
Et Fesulas quaecunque colunt animalia silvas
Excepere sacros numeros; quin protinus altum
Motavere caput vel durae robore quercus.
⁶ Caulibus ut praestat longissima pinus in hortis,
120Aesculus atque humiles vincit cervice myricas,
Ut puto, sic omnes dedit haec qui tot bona nobis
Exsuperat, nullis hominum virtute secundus.
⁷ Ipse licet faveat silvestri numine primus,
Duras qui docuit cantu mitescere silvas,
125Non queat aeternas huius mea dicere laudes
Fistula, nec possit modulis aequare canendo.
⁸ Felix, o, nimium felix, si funera nati
Non inspexisset, nuper quem vidimus ipsi
Efferri, Nymphis ululantibus; improba quid Mors
130Niteris aspectu sacrum temerare parentem?
⁹ Huius in interitu quis non dedit ore querelas?
Astra quis in tanto non dixit saeva dolore?
Oscula cum gelido figens, heu, tristia nato
Divelli nequit amplexu maestissima mater.
¹⁰ 135Adde quod et tristes hac tempestate capellae
Faucibus exstiterant siccis, nec pabula terrae
Ulla dedere gregi misero, nec flumina cuiquam
Exstinxere sitim: tantus dolor attigit omnes.
¹¹ Si iuvenem luget quidquid mortale peremptum
140Nobiscum et Fesuli vel dura cacumina montis,
Sidera, quod teneant hunc, iam gestire videntur,
Clarus et assumptum nuper laetatur Olympus.
¹² O, talis patrem nati satis usque beatum,
Erigis ingenti dum candida templa decoro,
145Dumque focis mactas pingues castissimus agnos!
Hinc tibi divinos iam nunc meditamur honores.
¹³ Tu nemorum saltus curas, tu, candide, silvas;
Per te maturis flavescit campus aristis;
Liber et ipse pater tibi se debere fatetur,
150Plurima quod per te turgescit vitibus uva.
¹⁴ Hoc duce pastores audent per prata iuvencos
Ducere securi pastum, simasque capellas,
Nec pecori insidiasque lupi tristesque rapinas
Horrescunt: deus hic nobis bonus otia fecit.
¹⁵ 155Rusticus et silvas donec lustrabit et agros,
Optabit fieri salubres dum pastor et agnos,
Hunc precibus vocet usque suis, huic sacra quotannis
Instituat Panique, sacros largitus honores.
¹⁶ Quid referam nostras quantum colat ille Camenas?
160Et nimis, heu, quamquam rudibus tenuive lepore,
Versibus exhibeat placidas mitissimus aures
Neve levem dubitet dignam se ducere Musam?
¹⁷ Quale sibi, o Gnomon, tali pro munere carmen
Reddemus? nam si nobis armenta darentur
165Omnia, non magis est quam si nos ille canentes
Dignetur, tenuem non aspernatus honorem.
¹⁸ Talia, pastores, at si non possumus ipsi
Qualia nunc illum deceant, virgulta canemus;
Alternis eadem nuper quae lusimus ambo,
170Colle sub hoc gracili repetemus carmina voce.
Finierat Gnomon, cum iam nox humida currus
Iungit equis, pastasque domum monet ire capellas.
Haec ego nunc lusi, tenui modulatus avena,
Pauca, sed ingenti Medicis perculsus amore.
175Vos, precor, haec, Musae, faciatis plurima Cosmo,
Cosmo, qui mundi mensuram nomine complet.
Si quando maior nostro de pectore surget
Spiritus, et vates non dedignetur Apollo
Cyrrhaeos tandem me delibare liquores,
180Divinas ausus Cosmi pertingere laudes
Temptabo currus lato deflectere campo.