Fracastoro, Girolamo Verona 1478 - Incaffi 1553, Syphilis, Syphilis Syph. Syphilis, sive de morbo Gallico, ad Petrum Bembum (G. Eatough, 1984)

¹
Qui casus rerum varii, quae semina morbum
Insuetum, nec longa ulli per saecula visum
Attulerint: nostra qui tempestate per omnem
Europam, partimque Asiae, Libyaeque per urbes
5Saeviit: in Latium vero per tristia bellas
Gallorum irrupit, nomenque a gente recepit:
Necnon et quae cura, et opis quid comperit usus,
Magnaque in angustis hominum solertia rebus,
Et monstrata Deum auxilia, et data munera coeli,
10Hinc canere, et longe secretas quaerere causas
Aera per liquidum, et vasti per sydera Olympi
Incipiam: dulci quando novitatis amore
Correptum, placidi Naturae suavibus horti
Floribus invitant, et amantes mira Camoenae.
15Bembe decus clarum Ausoniae, si forte vacare
Consultis Leo te a magnis paulisper, et alta
Rerum mole sinit, totum qua sustinet orbem:
Et iuvat ad dulces paulum secedere Musas:
Ne nostros contemne orsus, medicumque laborem,
20Quicquid id est. Deus haec quondam dignatus Apollo est:
Et parvis quoque rebus inest sua saepe voluptas.
Scilicet hac tenui rerum sub imagine multum
Naturae, fatique subest, et grandis origo.
Tu mihi, quae rerum causas, quae sydera noscis,
25Et coeli effectus varios, atque aeris oras,
Uranie, (sic dum puro spatiaris Olympo,
Metirisque vagi lucentes aetheris ignes,
Concentu tibi divino cita sydera plaudant)
Ipsa ades, et mecum placidas Dea lude per umbras,
30Dum tenues aurae, dum myrtea sylva canenti
Aspirat, resonatque cavis Benacus ab antris.
Dic, Dea, quae causae nobis post saecula tanta
Insolitam peperere luem? num tempore ab illo
Vecta mari occiduo nostrum pervenit in orbem,
35Ex quo lecta manus solvens de littore Ibero
Ausa fretum tentare, vagique incognita ponti est
Aequora, et orbe alio positas perquirere terras?
Illic namque ferunt aeterna labe per omnes
Id morbi regnare urbes, passimque vagari
40Perpetuo coeli vitio, atque ignoscere paucis.
Commercine igitur causa accessisse putandum est
Delatam contagem ad nos, quae parva sub ipsis
Principiis, mox et vires et pabula sensim
Suscipiens, sese in terras diffuderit omnes?
45Ut saepe in stipulas cecidit quum forte favilla
De face, neglectam pastor quam liquit in arvo,
Illa quidem tenuis primum, similisque moranti
Incedit: mox, ut paulatim increvit eundo,
Tollitur, et victrix messem populatur et agros,
50Vicinumque nemus, flammasque sub aethera iactat.
Dat sonitum longe crepitans Iovis avia sylva,
Et coelum late circum, campique relucent.
At vero, si rite fidem observata merentur,
Non ita censendum: nec certe credere par est
55Esse peregrinam nobis, transque aequora vectam
Contagem: quoniam in primis ostendere multos
Possumus, attactu qui nullius hanc tamen ipsam
Sponte sua sensere luem, primique tulere.
Praeterea et tantum terrarum tempore parvo
60Contages non una simul potuisset obire.
Aspice per Latii populos, quique herbida Sagrae
Pascua, et Ausonios saltus, et Iapigis orae
Arva colunt: specta, Tyberis qua labitur, et qua
Eridanus centum fluviis comitatus in aequor,
65Centum urbes rigat, et placidis interfluit undis:
Uno nonne vides ut tempore pestis in omnes
Saeviit? ut sortem pariter transegimus unam?
Quinetiam externos eadem per tempora primum
Excepisse ferunt: nec eam cognovit Ibera
70Gens prius, ignotum quae scindere puppibus aequor
Ausa fuit, quam quos disterminat alta Pyrene,
Atque freta, atque Alpes cingunt, Rhenusque bicornis:
Quam reliqui, quos lata tenet gelida ora sub Arcto.
Tempore non alio, Poeni, sensistis, et omnes
75Qui laetam Aegyptum metitis, foecundaque Nilo
Arva, et palmiferae sylvas tondetis Idumes.
Quae quum sic habeant sese, nempe altius isti
Principium labi, rerumque latentior ordo,
(Ni fallor) graviorque subest, et maior origo.
80Principio quaeque in terris, quaeque aethere in alto
Atque mari in magno Natura educit in auras,
Cuncta quidem nec sorte una, nec legibus iisdem
Proveniunt, sed enim, quorum primordia constant
E paucis, crebro ac passim pars magna creantur:
85Rarius ast alia apparent, et non nisi certis
Temporibusve, locisve, quibus violentior ortus,
Et longe sita principia: ac nonnulla priusquam
Erumpant tenebris et opaco carcere noctis,
Mille trahunt annos, spatiosaque saecula poscunt.
90Tanta vi coeunt genitalia semina in unum.
Ergo et morborum quoniam non omnibus una
Nascendi est ratio, facilis pars maxima visu est,
Et faciles ortus habet, et primordia praesto.
Rarius emergunt alii, et post tempore longo
95Difficiles causas, et inextricabile fatum,
Et sero potuere altas superare tenebras.
Sic Elephas sacer Ausoniis incognitus oris,
Sic Lichen latuere diu, quibus incola Nili
Gens tantum, regioque omnis vicina laborat.
100De genere hoc est dira lues, quae nuper in auras
Exiit, et tandem sese caligine ab atra:
Exemit, durosque ortus, et vincula rupit.
Quam tamen (aeternum quoniam dilabitur aevum)
Non semel in terris visam, sed saepe fuisse,
105Ducendum est, quamquam nobis nec nomine nota
Hactenus illa fuit: quoniam longaeva vetustas
Cuncta situ involvens, et res, et nomina delet:
Nec monumenta patrum seri videre nepotes.
Oceano tamen in magno sub sole cadente,
110Qua misera inventum nuper gens accolit orbem,
Passim oritur, nullisque locis non cognita vulgo est.
Usque adeo rerum causae, atque exordia prima,
Et coelo variare, et longo tempore possunt.
Quodque illic fert sponte aer, et idonea tellus,
115Huc tandem annorum nobis longa attulit aetas.
Cuius forte suo si cunctas ordine causas
Nosse cupis, magni primum circumspice mundi
Quantum hoc infecit vitium, quot adiverit urbes.
Quumque animadvertas tam vastae semina labis
120Esse nec in terrae gremio, nec in aequore posse,
Haud dubie tecum statuas reputesque, necesse est,
Principium, sedemque mali consistere in ipso
Aere, qui terras circum diffunditur omnes,
Qui nobis sese insinuat per corpora ubique,
125Suetus et has generi viventum immittere pestes.
Aer quippe pater rerum est, et originis auctor.
Idem saepe graves morbos mortalibus affert,
Multimode natus tabescere corpore molli,
Et facile affectus capere, atque inferre receptos.
130Nunc vero, quonam ille modo contagia traxit,
Accipe: quid mutare queant labentia saecla.
In primis tum Sol rutilus, tum sydera cuncta
Tellurem, liquidasque auras, atque aequora ponti.
Immutant, agitantque: utque ipso sydera coelo.
135Mutavere vicem, et sedes liquere priores,
Sic elementa modis variis se grandia vertunt.
Aspice, ut, hybernus rapidos ubi flexit in Austrum
Phoebus equos, nostrumque videt depressior orbem,
Bruma riget, duratque gelu, spargitque pruina
140Tellurem, et gelida glacie vaga flumina sistit.
Idem, ubi nos Cancro propior spectavit ab alto,
Urit agros, arent nemora, et sitientia prata,
Siccaque pulvereis aestas squallescit in arvis.
Nec dubium, quin et noctis nitor, aurea Luna,
145Cui maria alta, omnis cui rerum obtemperat humor:
Quin et Saturni grave sydus, et aequior orbi
Stella Iovis: quin pulchra Venusque et Martius ignis,
Ac reliqua astra etiam mutent elementa, trahantque
Perpetuum, et late magnos dent undique motus:
150Praecipue sedem si quando plurima in unam
Convenere, suo vel multum devia cursu
Longe alias tenuere vias. Haec scilicet annis
Pluribus, et rapidi post multa volumina coeli
Eveniunt, Diis fata modis volventibus istis.
155Ut vero evenisse datum est, numerumque diesque
Exegere suos, praefixaque tempora fatis,
Proh quanta aerios tractus, salsa aequora quanta,
Telluremque manent: alibi quippe omnia late
Cogentur spatia in nubes, coelum imbribus omne
160Solvetur, summisque voluti montibus amnes
Praecipites secum sylvas, secum aspera saxa,
Secum armenta trahent: medius pater impete magno
Aut Padus, aut Ganges super et nemora alta, domosque
Turbidus, aequabit pelago freta lata sonante.
165Aestates alibi magnae condentur, et ipsae
Flumina speluncis flebunt arentia Nymphae.
Aut venti cuncta invertent, aut obice clausi
Excutient tellurem imam, et cum turribus urbes.
Forsitan et tempus veniet, poscentibus olim
170Natura, fatisque Deum, cum non modo tellus
Nunc culta, aut obducta mari, aut deserta iacebit,
Verum etiam Sol ipse novum (quis credere possit?)
Curret iter, sua nec per tempora diffluet annus.
Ast insueti aestus, insuetaque frigora mundo
175Insurgent, et certa dies animalia terris
Monstrabit nova, nascentur pecudesque feraeque
Sponte sua, primaque animas ab origine sument.
Forsitan et maiora audens producere tellus
Coeumque, Enceladumque feret; magnumque Typhoea,
180Ausuros patrio superos detrudere coelo,
Convulsumque Ossan nemoroso imponere Olympo.
Quae quum perspicias, nihil est, cur tempore certo;
Admirere novis magnum marcescere morbis,
Aera, contagesque novas viventibus aegris:
185Sydere sub certo fieri, et per saecula longa.
Bis centum fluxere anni, cum flammea Marte
Lumina Saturno tristi immiscente, per omnes
Aurorae populos, per quae rigat aequora Ganges,
Insolita exarsit febris, quae pectore anhelo
190Sanguineum sputum exagitans (miserabile visu)
Quarta luce frequens fato perdebat acerbo.
Illa eadem Assyriae gentes, et Persidos, et quae
Euphratem, Tigrimque bibunt, post tempore parvo
Corripuit, ditesque Arabas, mollemque Canopum:
195Inde Phrygas, inde et miserum trans aequora vecta
Infecit Latium, atque Europa saeviit omni.
Ergo age iam mecum, semper sese aethera circum
Volventem, superumque domos, ardentiaque astra
Contemplare, animumque agitans per cuncta, require,
200Quis status illorum fuerit, quae signa dedere
Sydera, quid nostris coelum portenderit annis.
Hinc etenim tibi forte novae contagis origo
Omnis, et eventus tanti via prima patescet.
Aspice, candentes magni qua Cancer olympi
205Excubat ante fores, et brachia pandit aperta.
Hinc dirae facies, hinc se diversa malorum
Ostendent portenta: una hac sub parte videbis
Magna coisse simul radiis ardentibus astra,
Et coniuratas sparsisse per aera flammas:
210Flammas, quas longe tumulo Sirenis ab alto
Prospiciens senior vates, quem dia per omnes
Coelicolumque domos duxit, docuitque futura
Uranie: "Miseras," inquit, "defendite terras,
O Superi, insolitam video per inania ferri
215Illuviem, et magnos coeli tabescere tractus.
Bella etiam Europae miserae, bella impia, et agros
Ausoniae passim currentes sanguine cerno".
Dixit, et illa etiam scriptis ventura notavit.
Mos superum est, ubi saecla vagus sol certa peregit,
220Ab Iove decerni fata, et cuncta ordine pandi,
Quaecunque eventura manent terrasque, polumque.
Quod tempus quum iam nostris venientibus annis
Instaret, rerum summus sator, et Superum Rex
Iuppiter acciri socios in rebus agendis
225Saturnum, Martemque iubet: bipatentia Cancer
Limina portarum reserat, diisque atria pandit.
Conveniunt, quibus est fatorum cura gerenda.
Impiger ante alios flammis ferroque coruscans
Bellipotens Mavors, animis cui proelia et arma,
230Vindictaeque manent, et ovantes sanguine caedes.
Post placidus curru invectus rex Iuppiter aureo
Insequitur (ni fata obstent) pater omnibus aequus.
Postremus, longaque via tardatus et annis,
Falcifer accedit senior, qui haud immemor irae
235In natum veteris, nato et parere recusans,
Saepe etiam cessit retro, et vestigia torsit,
Multa minans, multumque animo indignatus iniquo.
Iuppiter at solio ex alto, quo se solet uno
Tollere, percenset fata, et ventura resolvit,
240Multum infoelicis miserans incommoda terrae,
Bellaque, fortunasque virum, casuraque rerum
Imperia, et praedas, adapertaque limina morti:
In primis ignota novi contagia morbi:
Morbi, qui humanae nulla mansuescat opis vi.
245Assensere Dei reliqui: concussus Olympus
Intremuit, tactusque novis defluxibus aether.
Paulatim aerii tractus, et inania lata
Accepere luem, vacuasque insuetus in auras
Marcor iit, coelumque tulit contagia in omne.
250Sive quod ardenti tot concurrentibus astris
Cum Sole, e pelago multos terraque vapores
Traxerit ignea vis, qui misti tenuibus auris
Correptique novo vitio, contagia visu
Perrara attulerint: aliud sive aethere ab alto
255Demissum late aerias corruperit oras.
Quanquam animi haud fallor, quid agat, quove ordine coelum,
Dicere, et in cunctis certas perquirere causas,
Difficile esse: adeo interdum per tempora longa
Effectus trahit, interdum (quod fallere possit)
260Miscentur fors, et varii per singula casus.
Nunc age, non id te lateat, super omnia miram
Naturam, et longe variam contagibus esse.
Solis nam saepe arboribus fit noxius aer,
Et tenerum germen, florumque infecit honorem:
265Interdum segetem, et sata laeta, annique labores
Corripuit, scabraque ussit rubigine culmos,
Et vitiata parens produxit semina tellus.
Interdum poenas animalia sola dedere,
Aut multa, aut certa ex ipsis. Memini ipse malignam
270Luxuriem vidisse anni, multoque madentem
Autumnum perflatum Austro, quo protinus omne
Caprigenum genus e cunctis animantibus unum
Corruit. A stabulis laetas ad pabula pastor
Ducebat: tum forte, alta securus in umbra
275Dum caneret, tenuique gregem mulceret avena,
Ecce aliquam tussis subito irrequieta tenebat,
Nec longe mora mortis erat: namque acta repente
Circum praecipiti lapsu, revomensque supremam
Ore animam, socias inter moribunda cadebat.
280Vere autem (dictu mirum) atque aestate sequenti
Infirmas pecudes, balantumque horrida vulgus
Pestis febre mala miserum pene abstulit omne.
Usque adeo varia affecti sunt semina coeli,
Et variae rerum species, numerusque vicissim
285Inter mota subest, interque moventia certus.
Nonne vides, quamvis oculi sint pectore anhelo
Expositi mollesque magis, non attamen ipsos
Carpere tabem oculos, sed sese immergere in imum
Pulmonem? et pomis quanquam sit mollior uva,
290Non tamen iis vitiatur, at ipsa livet ab uva.
Nempe alibi vires, alibi sua pabula desunt:
Ast alibi mora certa, nec ipsa foramina multum
Non faciunt, hinc densa nimis, nimis inde soluta.
Ergo contagum quoniam natura genusque
295Tam varium est, et multa modis sunt semina miris,
Contemplator et hanc, cuius coelestis origo est:
Quae, sicut desueta, ita mira erupit in auras.
Illa quidem non muta maris, turbamque natantum,
Non volucres, non bruta altis errantia sylvis,
300Non armenta boum, pecudesve, armentave equorum
Infecit, sed mente ingens ex omnibus unum
Humanum genus, et nostros est pasta sub artus.
Porro homine e toto, quod in ipso sanguine crassum
Et sordens lentore foret, foedissima primum
305Corripuit, sese pascens uligine pingui.
Tali se morbus ratione et sanguis habebant.
Nunc ego te affectus omnes, et signa docebo
Contagis miserae: atque utinam concedere tantum
Musa queat, tantumque velit defendere Apollo,
310Tempora qui longa evolvit, cui carmina curae,
Haec multas monumenta dies ut nostra supersint.
Forte etenim nostros olim legisse nepotes,
Et signa, et faciem pestis novisse iuvabit.
Nanque iterum, quum fata dabunt, labentibus annis
315Tempus erit, quum nocte atra sopita iacebit
Interitu data: mox iterum post saecula longa
Illa eadem exurget, coelumque aurasque reviset,
Atque iterum ventura illam mirabitur aetas.
In primis mirum illud erat, quod labe recepta,
320Saepe tamen quater ipsa suum compleverat orbem
Luna prius, quam signa satis manifesta darentur.
Scilicet extemplo non sese prodit aperte,
Ut semel est excepta intus, sed tempore certo
Delitet, et sensim vires per pabula captat.
325Interea tamen insolito torpore gravati,
Sponteque languentes animis et munera obibant
Aegrius, et toto segnes se corpore agebant.
Ille etiam suus ex oculis vigor, et suus ore
Deiectus color haud laeta de fronte cadebat.
330Paulatim caries foedis enata pudendis
Hinc atque hinc invicta locos, aut inguen edebat.
Tum manifesta magis vitii se prodere signa.
Nam, simulac purae fugiens lux alma diei
Cesserat, et noctis tristes induxerat umbras,
335Innatusque calor noctu petere intima suetus
Liquerat extremum corpus, nec membra fovebat
Obsita mole pigra humorum, tum vellier artus,
Brachiaque, scapulaeque, gravi, suraeque dolore.
Quippe, ubi per cunctas ierant contagia venas,
340Humoresque ipsos, et nutrimenta futura
Polluerant, Natura malum secernere sueta
Infectam partem pellebat corpore ab omni
Exterius: verum crasso quia corpore tarda
Haec erat, et lentore tenax, multa inter eundum
345Haerebat membris exanguibus, atque lacertis.
Inde graves dabat articulis extenta dolores.
Parte tamen leviore, magisque erumpere nata,
Summa cutis pulsa, et membrorum extrema petebat.
Protinus informes totum per corpus achores
350Rumpebant, faciemque horrendam, et pectora foede
Turpabant: species morbi nova: pustula summae
Glandis ad effigiem, et pituita marcida pingui:
Tempore quae multo non post adaperta dehiscens,
Mucosa multum sanie, taboque fluebat.
355Quinetiam erodens alte, et se funditus abdens
Corpora pascebat misere: nam saepius ipsi
Carne sua exutos artus, squallentiaque ossa
Vidimus, et foedo rosa ora dehiscere hiatu,
Ora, atque exiles reddentia guttura voces.
360Ut saepe aut cerasis, aut Phyllidis arbore tristi,
Vidisti pinguem ex udis manare liquorem
Corticibus, mox in lentum durescere gummi.
Haud secus hac sub labe solet per corpora mucor
Diffluere: hinc demum in turpem concrescere callum.
365Unde aliquis ver aetatis, pulchramque iuventam
Suspirans, et membra oculis deformia torvis
Prospiciens, foedosque artus, turgentiaque ora,
Saepe Deos, saepe astra miser crudelia dixit.
Interea dulces somnos noctisque soporem
370Omnia per terras animalia fessa trahebant:
Illis nulla quies aderat, sopor omnis in auras
Fugerat: iis oriens ingrata Aurora rubebat:
Iis inimica dies, inimicaque noctis imago.
Nulla Ceres illos, Bacchi non ulla iuvabant
375Munera: non dulces epulae, non copia rerum,
Non urbis, non ruris opes, non ulla voluptas,
Quamvis saepe amnes nitidos, iucundaque tempe,
Et placidas summis quaesissent montibus auras.
Diis etiam sparsaeque preces, incensaque templis
380Thura, et divitibus decorata altaria donis:
Dii nullas audire preces, donisve moveri.
Ipse ego Caenomanum memini, qua pinguia dives
Pascua Sebina praeterfluit Ollius unda,
Vidisse insignem IUVENEM, quo clarior alter
385Non fuit, Ausonia nec fortunatior omni:
Vix pubescentis florebat vere iuventae,
Divitiis, proavisque potens; et corpore pulchro:
Cui studia aut pernicis equi compescere cursum,
Aut galeam induere, et pictis splendescere in armis,
390Aut iuvenile gravi corpus durare palaestra,
Venatuque feras agere, et praevertere cervos:
Illum omnes Ollique Deae, Eridanique puellae
Optarunt, nemorumque Deae, rurisque puellae:
Omnes optatos suspiravere hymenaeos.
395Forsan et ultores superos neglecta vocavit
Non nequicquam aliqua, et votis pia numina movit.
Nam nimium fidentem animis, nec tanta timentem
Invasit miserum labes, qua saevior usquam
Nulla fuit, nulla unquam aliis spectabitur annis.
400Paulatim ver id nitidum, flos ille iuventae
Disperiit, vis illa animi: tum squallida tabes
Artus (horrendum) miseros obduxit, et alte
Grandia turgebant foedis abscessibus ossa.
Ulcera (proh divum pietatem) informia pulchros
405Pascebant oculos, et diae lucis amorem,
Pascebantque acri corrosas vulnere nares.
Quo tandem infoelix fato, post tempore parvo
Aetheris invisas auras, lucemque reliquit.
Illum Alpes vicinae, illum vaga flumina flerunt.
410Illum omnes Ollique Deae, Eridanique puellae
Fleverunt, nemorumque Deae, rurisque puellae:
Sebinusque alto gemitum lacus edidit amne.
Ergo hanc per miseras terras Saturnus agebat
Pestem atrox, nec saeva minus crudelis et ipse
415Miscebat Mavors, coniunctaque fata ferebat.
Quippe lue hac nascente putem simul omnia diras
Eumenidas cecinisse fera et crudelia nobis.
Tartareos etiam Barathro (dira omina) ab imo
Excivisse lacus, Stygiaque ab sede laborem,
420Pestemque, horribilemque famem, bellumque, necemque.
Dii patrii, quorum Ausonia est sub numine, tuque,
Tu Latii Saturne pater, quid gens tua tantum
Est merita? An quicquam superest dirique gravisque,
Quod sit inexhaustum nobis? Ecquod genus usquam
425Aversum usque adeo coelum tulit? Ipsa labores
Parthenope dic prima tuos, dic funera regum,
Et spolia, et praedas, captivaque colla tuorum.
An stragem infandam memorem, sparsumque cruorem
Gallorumque, Italumque pari discrimine, quum iam
430Sanguineum, et defuncta virum, defunctaque equorum
Corpora volventem, cristasque atque arma trahentem
Eridanus pater acciperet rapido agmine Tarrum?
Te quoque spumantem, et nostrorum caede tumentem,
Abdua, non multo post tempore, te pater idem
435Eridanus gremio infoelix suscepit, et altum
Indoluit tecum, et fluvio solatus amico est.
Ausonia infoelix, en quo discordia priscam
Virtutem, et mundi imperium perduxit avitum!
Angulus anne tui est aliquis, qui barbara non sit
440Servitia, et praedas, et tristia funera passus?
Dicite vos, nullos soliti sentire tumultus,
Vitiferi colles, qua flumine pulcher amoeno
Erethenus fluit, et plenis lapsurus in aequor
Cornibus, Euganeis properat se iungere lymphis.
445O patria, O longum foelix, longumque quieta
Ante alias, patria O divum sanctissima tellus,
Dives opum, foecunda viris, laetissima campis
Uberibus, rapidoque Athesi, et Benacide lympha,
Aerumnas memorare tuas, summamque malorum
450Quis queat? et dictis nostros aequare dolores,
Et turpes ignominias, et barbara iussa?
Abde caput, Benace, tuo et te conde sub amne,
Victrices nec iam Deus interlabere Lauros.
En etiam, ceu nos agerent crudelia nulla,
455Nec lachrymae, planctusve forent, en dura tot inter
Spes Latii: spes et studiorum, et Palladis illa
Occidit: ereptum Musarum e dulcibus ulnis
Te miserum ante diem crudeli funere MARCE
ANTONI, aetatis primo sub flore cadentem
460Vidimus extrema positum Benacide ripa,
Quam media inter saxa sonans Sarca abluit unda.
Te ripae flevere Athesis, te voce vocare
Auditae per noctem umbrae, manesque Catulli,
Et patrios mulcere nova dulcedine lucos.
465Tempestate illa Ausoniam Rex Gallus opimam
Vertebat bello, et Ligurem ditione premebat.
Parte alia, Caesar ferro superabat et igni
Euganeos, placidumque Silim, Carnumque rebellem:
Et totum luctus Latium, maerorque tenebat.