Romano, Orazio Roma † 1467?, persuasio contra Turcum, persuasio contra Turcum Turc. persuasio contra Turcum (T. De Marinis - A. Perosa, 1970)

¹
Rex Siculum, instinctu superum cui plurima virtus
Terrarum imperium solem super usque cadentem
Spondet ad auroram, si famam extendere factis
Ausus et ingentes meritis aequare labores,
5Crnis ut insultu Mahometh stupet Itala tellus:
Nanque aliud quid iam nisi nos superesse videmus
Exitio Teucris? Diro sub Marte feroci
Regnatori Asiae victi cecidere Pelasgi,
Europae gens prima sinus, ubi regia sacri
10Urbs bello praeclara viris opibusque Bisanti,
Heroum domus Argivum, quam nobile quondam
Hospitium pelagi Pausania condidit urbem.
Ille quidem flammas efflat victricibus armis
Irarum et Latio caedem populisque minatur,
15Urbe ferox domita Graiorum et Marte secundo,
Accenditque animos Teucrorum rursus in armis
Finitimasque urbes populatur et omnia vertit
Quo gressum intulerit terrorumque implet agrestes;
Successu rerum fortunae oblitus inanis,
20Saevit atrox animi necdum moderatur habenas,
Armorum strepitu vel maiestate per omnes
Imperii populos aucta metitur honorem,
Ausoniis totum victis spe concipit orbem:
Mox caelum et superos furiis elatus et ira,
25Viribus haud ullis sperans sibi posse resisti,
Expugnare quidem nullo occurrente parabit.
Iampridem, rex, effusi post sanguinis undas
Vidimus humani mersos in caede Penates:
Lentus es, o, nimium bellique inglorius aevum
30Exigis: heu, patiens Teucros regnare videbis?
In te spes Italum, caeli quem numina poscunt
Fatalem tantorum operum; vox omnibus una
Te sine nil altum tanti superesse laboris.
Scilicet haec populos sustentat fama per urbes
35Argolicas: nunquam frustrate illustribus actis,
Regnorum totas effunde in proelia vires.
Tu potes Eoas acies, Ethiopas et Indos
Oceanique manus simul et borealia regna
Vertere in excidium Teucri, Pandones et Argos,
40Tu potes Ausonias armare ad Pergama puppes
Rursus et hostilem flammis incendere Troiam.
Te decet ante alios labor hic, tibi quisque reliquit
Fortunam belli. Venetum iacet omnis ad undam
Classis et instructae complentur milite puppes,
45Genua quinetiam validas super aequora naves
Auxilio intendit. Tibi sunt tot regna, tot urbes
Aequoris ad litus. Tellus opulentior omni
Sicilis orbe tuo perfundi lumine gaudet:
Terra ferax Cereris pecorumque et olentis Iacchi
50Gentibus affatim victus effundet et arma.
Illic horrifici vasto Cyclopes in antro
Exercent ferrum, positis incudibus illic
Ictibus alternis sonitus referuntur ad aures,
Expediunt dum tela Iovi: tibi fulmina et arma
55Certatim in Teucros acuent, modo bella sequaris.
Illic fumiferas nubes glomerare videtur
Flammigerantis apex Aetnae scopulosque sub auras,
Hic fremere Enceladi rupes ac vasta gygantum
Antra ferunt: nulli tales domuisse potestas,
60Ni tibi, rex, cui dii nedum mortalia parent.
Tu simul imperio ventorum comprimis iras
Monte sub Aeolio et lati regis aequoris undas
Sceptraque vix pelagi Neptuno tuta relinquis;
Apulus et Calabri pariter tua iussa sequuntur,
65Dives opum variarum armentosissima tellus
Utraque fertilior Cereris concedit olivae.
Hinc tibi Cumarum sedes, ubi fata Sibyllae
Imperii cecinere tui victriciaque arma,
Orbe triumphato tandem caput addere caelo;
70Hic Lucrina palus et olentis gurges Averni,
Unde iter est umbris Teucrum, quos miseris Orco
Marte sub horrenti: statuit sic Iupiter. Ergo
Tot regnorum opibus et tantis viribus auctus,
Tolle moras: magni refert celerare paratus,
75Saepe etiam bello casus nocuere morantes.
Iam dispone acies, exple munimina rerum
Militiae atque animo ferventi amplectere Martem,
Cum te fata vocent: praesens se Iupiter offert
Ductorem belli, media inter proelia Pallas
80Pugnantem, tibi se comitem Victoria praebet.
Duc animum in tantae spem laudis, ut omine certo
Victor eas, victor redeas, victorque sequaris
Fortunae auspicium (siqua est in proelia) dextrae:
Bellandum tibi, nam talem sors obicit hostem,
85Quo tua sit famae venientis gloria victo
Amplior. Alciden hominem super ardua virtus
Difficilisque dedit, tellus immanior acres
Ante viros offert quicquid molitur acerbi:
Sic illis merito divum largimur honores.
90Aude, ingens rex, Alcidae superare labores:
Pro patria spondent pugnantibus aethera divi,
Fortunatorum solium sedesque beatas,
Et Stygis exortes vivunt, monimenta feruntur.
Num Lacedaemonios Thebarum ductor in hostes,
95Epaminunda, decus patriae tutatus et urbem,
Inde velut numen totos veneratur in annos?
Thrasybulus patriae pro libertate tyramnos
Expulit et vindex ereptam reddidit urbem
Exulibus: vivit populis aeternus Achaeis;
100Codrus in adversos ultro sese obtulit hostes,
Tota Leonidae divos sacravit honores
Graecia, quod patriae duro in discrimine vitam
Praestitit et sese moriendum vovit in hostes.
Num, licet exilio profugus, sua signa Camillus
105Restituit patriae? Communis iura salutis
Antetulit propriae. Decii cecidere volentes,
Fabritius nullo corruptus munere Pyrrhi
Virtutem ante aurum posuit: pia iura fidemque
Haud duxit patriae violanda, sed urbis honorem
110Maluit et medio bellum decernere ferro.
Sustinuit Cocles pontem super arduus hostem,
Tot populorum acies, ultor sua pignora Brutus
Nativa oblitus nimium pietate peremit.
Quid tibi Torquatos aut Aemilium, quid et Aulum,
115Quid tibi vel Fabios, quorum cecidere tricenti
Marte sub adverso, Drusos aut magna Catonum
Ausa feram? Taceam ne etiam duo fulmina Martis
Scipiades, quorum fulget virtutibus orbis?
Non ego te, Caesar, Italum fortissime ductor,
120Transierim: licet imperium tibi feceris orbem.
Non tamen externis Latium succumbere passus.
Ille quidem fama confisus et ordine rerum
Intrepidus tutum gressus quocunque tulisset
Reddidit: audentem spes et fortuna sequuta est.
125Horrenti quotiens Germanos Marte feroces
Sub iuga Romanae posuit ditionis, et idem
Gallorum furias totiens compescuit armis:
Helvetios, acris Treviros Venetosque coegit,
Vangionumque manus, Suevos, Nemetes et Harudes,
130Bellovagos Belgas, Atrebates Ambianosque,
Barbariemque omnem. vires orientis et austri,
Afrorumque acies domuit regemque superbum:
Sic illum ante alios animi tulit ardor in altum.
Caesaris exemplo, cuius tibi fulmen in armis
135Mars dedit. ingentes, Alfonse, adorire labores,
Et superos aequare. homines excellere disce.
Nondum mortales patriae commovit in arma
Fidus amor, verum caelestes traxit Olympi,
Montibus ut iactis caelum petiere gygantes
140Sidereis nixi superos expellere regnis:
Iupiter et Mavors, Iuno, Victoria, Pallas
Centumanum toto pepulere Aegaeona caelo.
Aude, ingens rex, aethereos aequare labores,
Rumpe moras omnis: dii nunc tua vota reposcunt,
145Muneris oblati memores, dum proxima leto
Vita tui: heu, nimium properabant stamina Parcae!
Iam clipeo latus et galeae caput insere sacrum,
Unde tot horrificis efflant fulgoribus ignes;
Frendenti similis hinc Martia surgit in alas
150Vipera: quam fuso crudescit sanguine Mavors,
Tam magis in Teucros hostes horrenda ferocit.
Num tibi, dive, ducum cessit fiducia et illa
Vis animi pugnae nunquam laxata sub aestu?
Iam nihil est ultra, male quod verearis amicum
155Offendatque tuas urbes populosque lacessat,
Nam tibi certa fides et dudum sanguine iuncta
Dextra ducis Lygurum, Venetos qui pace potiri
Compulit: ipse ultro regnum gentile fovebit.
Hic totiens victor bellorum, acerrimus ultor
160Ecclesiae rerum, spondet Lodovicus ab omni
Hoste tuas urbes, populos et iura tueri:
Cardineo frontem quanquam redimitus honore,
Anxius in Teucros magnis accenditur actis
Armorumque fragrat suetos iterare labores.
165Hic sacer ante alios praesul Romanus et omnis
Hortatur merito tanquam tibi debitus orbis.
Ille, licet nimium glomeratus anilibus annis,
Fervet adhuc puppesque parat prope Tibridis undam
Frondentesque simul remos ruere alta videbis.
170Aude, ingens rex, et tantis te concipe dignum,
Cum deus aspiret: fidei te causa vocat nunc,
Te votum, te relligio, te cura salutis,
Te simul omne decus patriae pietasque reposcit.
Num quia turba times ingens et vulgus harenae
175Par? Numerum virtus non horret et ingenuum cor.
Iamque Asia Cyrus totoque oriente subacto,
Tot ductor populorum acies traiecit Oaxem
Ingentes, Scythis bellum, memorabile dictu,
Intulit: hunc nati vindex regina perempti
180Angustas inter fauces cum gentibus hausit,
Sanguinis humani truncum demersit in utrem,
Indignata duci: "Sceleratas sanguine - dixit -
Humano satia fauces, cum nulla cruoris
Vis tibi tanta fuit, cuius satiatus abisses".
185Melcyades olim magnorum ductor Achaeum,
Milite quam pauco septus Marathonis in arvis
Heroum et regem Persarum milia fudit.
Hi decies centum complerant navibus aequor,
Fontes et fluvios haustu siccasse feruntur
190Et montes aequasse solo, mare pontibus altum
Exuperasse; viros tellus vix cepit Achiva:
His tandem reditus longe post proelia victis
Turpior in patriam quam fastus et ira fuere.
Rex Macedum paucis, bello sed vivida pubes,
195Heroum ad ripas Cygni tot milia vertit,
Et Darii spolia eripuit ditesque triumphos
Et Syriae domuit vires orientis et Indi.
Num strepitus horres dudum nomenque superbum
Victoris? Licet Argolici sibi gloria belli
200Cesserit et primam regni superaverit urbem,
Id Iovis ira fuit: scelerum gens illa pependit
Supplicia et veterum poenas infausta malorum.
Nunc te fata vocant, hostes quo vindice contra
Facta luant meriti: sontes sic ira deorum
205Corripit et variis mortalia casibus angit.
Tu velut ignitum fulgur super agmina rumpes:
Relligionis enim violatae sanguine pendent
Supplicia et diro victi sub Marte peribunt.
Quid tantum horrescis pecudes et vulgus inerme?
210Durum a stirpe tuis genus est et sueta iuventus
Militiae atque operum patiens et Martis anhela.
Intereunt illi ferro nec saxea circum
Membra rigent sequiturque suo de vulnere sanguis;
Et tegetes habitant et aluntur carnibus ustis;
215Quadrupedes dum praecipitant, et pectora rumpunt
Pectoribus, sternuntur humi; sub vomere tauri
Insudant domiti nec spirant naribus ignes.
Aude, ingens rex, in Teucros, si fortiter audes!
Quo tandem casus Danaum tristesque ruinas
220Usque feres, tantae lachrymis sine caedis acervos,
Heu dolor, et laceros artus? Quis funera fando
Explicet et diras complerit carmine mortes?
Non ego, si centum voces et ferreus oris
Immortale tonet rictus, crudelia possem
225Excidia et tantos lachrymis aequare dolores.
Non sexus, non aetatis, nec sanguinis illum
Flexit honor, non templa deum cultusque, nec arae
Aeternique lares: heu, quam simulacra deorum
Ingemuere simul, victor cum caedis anhelus
230Cessit in arbitrium peteret quodcunque voluptas
Gentis ad excidium! "Liceat saevire per omnes -
Inquit - et ante deos fas esto explere furorem
Omnigenum sexus! Memorant tot saecula Troiam
Et Priamum et natos Danaum cecidisse sub armis;
235Respectu nullo moti pietatis Achivi
Iliades rapuere: vices nunc reddite genti!"
Haud mora, festinant: cui tum satiata libido?
Expediunt gladios oriturque miserrima caedes
Orbis ad excidium similis: per strata viarum
240Perque domos, per templa deum genus omne trucidant,
In iugulos acuunt enses; exangue iacebat
Vulgus, ubique cruor et plurima caedis imago:
Hic ictus ferientum audiri et saeva sub auras
Vulnera, tum sonitus ferri gemitusque cadentum.
245Undique caesorum sordebat sanguine tellus:
In gremio puer altricis confossus et altrix
Strata iacet, genitor flentem complexus alumnum
Occidit, heu teneri coniunx miseranda sub ulnis
Coniugis, impliciti natis iacuere parentes.
250Turba puellarum materna sub ubera lugens
Ante aras tunsis supplex ad pectora palmis
Implorant veniam feriuntque ululatibus auras:
Tum furiae et crebrae caedes, tum ferreus imber
Sanguinis imbuitur; nil diis praesentibus ulli
255Cum gemitu valuere preces: non audit ab astris
Iupiter et longe stridentibus obstrepit aures.
Illa virum luget, caesos dolet altera fratres,
Infelix una ante alias, matura Polyxo,
Visceribus ruptis partum laxavit inanem;
260Virginibus raptis, truncis infantibus, omnes
Alter in alterius tabo iacuere perempti.
Haud vis tanta fuit respersi sanguinis olim
Cum cecidit Thebae diro populata sub hoste,
Argolicis necdum sacrum ruit Ilion armis
265Aut eversa solo tellus miseranda Sagunti.
Inde arma et spolia imperii de postibus altis,
Terrarum exuvias, quas tot per saecula reges
Affixere deis devictae insignia gentis,
Corripuisse ferunt: sacris de sedibus aurum
270Effigiesque deum minio gemmisque nitentes
Et picturatas ubi vernat purpura vestes
Argentique et opes, quantum non omnis in unum
Asia congereret Croesi nec ditia regna.
Si quibus infelix fatum victor ve pepercit,
275Incolumes longe gravior fortuna sequuta est:
Semineces alii celsis de moenibus urbis
Precipitant sese pelago ratibusque propinquis
Insiliunt, alii mediis in fluctibus icti
Expirant, salsis alii merguntur in undis;
280Captivi fastus et servitutis acerbae
Saevitiem passi degunt in luctibus annos;
Perpauci tandem pacta mercede redempti,
Hic alii victus quaerunt, rerum omnium egeni,
Aspectus patriae memores prolisque peremptae.
285Sic fortuna viros variis funesta cadentes
Exposuit fatis: gravis haec nimis ira fuit diis!
Aude, ingens rex, et magnos adorire paratus:
Elige de numero, qui tete in bella sequantur
Praestantes virtute viros, et rebus et armis
290Instrue delectos, laudum quos alta cupido
Excitet et leti non terreat umbra futuri.
Hinc acies atque hinc, quarum tot milia bello
Suggerit Europae nobis opulentior orbis:
Haud animi virtute sumus nec viribus infra
295Gentibus illius, ferro praestamus et auro.
Iam spe vince metum, cum diis ultoribus hosti
Obvius incedas, collatis excipe signis
Agmina, felices flabunt a puppibus aurae;
Subsident strati fluctus nimbique silebunt
300Et Thetis et Glaucus pontique exercitus omnis
Cornua torquebunt velarum et brachia remis
Intendent clavumque reget Neptunus in undis.
Ipse deos inter puppi conspectus ab alta,
Ora Iovi similis, humeros et pectora Marti,
305Hortator belli vires pugnantibus et spem
Auxeris, ignitum fulgur velut hostibus idem
Terror eris: quantas animosa in proelia clades
Edideris, quam multa, pater Neptune, sub undis
Signa ducum, clipeos, galeas et corpora volves,
310Sanguine currentes mutabis decolor undas
Caesorumque avidi laniabunt viscera pisces!
Tempus erit, cum rex terrarum victor ubique
Dona recognosces populorum et tempora lauro
Cinctus in occursu libaveris oscula nato;
315Tunc immortali celebrant qui carmine reges
Caesaris Alfonsi laudes annalibus addent:
Primus ego ingrediar sacrum modo iusseris antrum
Aonidum, referam divos, heroas et arma,
Quo diro sub Marte instruxeris ordine classem
320Quo ve acies, quantas strages inieceris hosti,
Et quoscunque tua partos virtute triumphos.